جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - Friday 29 March 2024
ايران امروز
iran-emrooz.net | Sun, 13.05.2012, 9:30


تهران امروز- زهرا كشوری: پس از انتشار گزارش تهران امروز درباره تبعات آبگیری سد گتوند، برخی از مسئولان این پروژه ما را متهم به سیاه نمایی و غیركارشناسی نوشتن كردند، اما حالا خبر رسیده كه اهالی روستاهای اطراف سد گتوند، به دلیل از بین رفتن آب شیرین منطقه، مجبور به خرید آب شیرین از مسجد‌سلیمان شدند.

«حبیب كاظمی» یكی از كشاورزان منطقه زیلایی گتوند به تهران امروز می‌گوید: «چون هزاران تن نمك پشت این سد را روانه آب شرب منطقه كردند، آب منطقه ما دیگر قابل استفاده نیست!» البته شور‌شدن آب شرب منطقه، فقط شروع ماجرای تلخی است كه آبگیری سد‌گتوند برای مردم منطقه رقم زد. نمك‌ها به زمین‌های كشاورزی هم رسید تا علاوه بر از بین رفتن آب شرب، مرغوب‌ترین زمین‌های كشاورزی منطقه را به شوره‌زار تبدیل كند. همین مسئله باعث شكایت كشاورزان منطقه از مجریان پروژه سد گتوند شد.

به گفته «مسعود اسدی» رئیس نظام صنفی کشاورزی خوزستان و رئیس مجمع ملی تشکل‌های کشاورزی ایران، علاوه بر صنایع نیشكر بیش از ۹۰ درصد كشاورزان منطقه اهواز از مجریان سد گتوند شكایت كردند. اما این هم پایان پیامدهای تلخ سد گتوند برای اهالی نیست، كاهش آب كارون براثر شوری و افزایش فاضلاب‌ها در كارون، باعث استفاده از «كلر» برای از بین بردن بار میكروبی آن شده است. از آنجایی كه آب شرب این منطقه از كارون تامین می‌شود، كارشناسان ورود این همه كلر را باعث شیوع سرطان در میان مردم منطقه می‌دانند!

سد گتوند پس از دو سال تلاش گروه‌های مختلف برای جلوگیری از افتتاح آن، بدون توجه به هزاران تن نمك در مخزن سد آبگیری شد. وزارت نیرو تا روز‌های نزدیك به افتتاح وجود گنبدهای نمكی را تكذیب كرد. در نهایت هم اعلام كردند با ایجاد یك پوشش، از ورود نمك‌ها به رودخانه كارون و سفره‌های زیر زمینی جلوگیری خواهد كرد. اما پوشش وزارت نیرو حریف ۶۰ هزار تن نمك نبود تا تیر خلاص به زندگی اهالی منطقه و كارون زده شود.

تاكنون چندین بار خبر از برچیده شدن سد گتوند برای جلوگیری بیشتر از دردسرهای آن به میان آمده، اما این پروژه همچنان به شور كردن زمین‌های كشاورزی و افزایش شوری كارون مشغول است!



خرید آب شیرین!

حالا به گفته «حبیب كاظمی» یكی از كشاورزان منطقه زیلایی گتوند نه تنها كشاورزی منطقه از دیم به آبی تغییر نیافته، بلكه هرخانوار این منطقه مجبور است ماهانه ۱۵ تا ۲۰ هزارتومان را صرف خرید آب شیرین از «مسجد سلیمان» كند. البته به گفته او ۱۵ هزار نفر در اطراف سد گتوند زندگی می‌كنند كه همه آنها قادر به پرداخت چنین هزینه‌ای برای آب‌شیرین نیستند!

كاظمی درباره واكنش اهالی روستای زیلایی هم به «تهران‌امروز» می‌گوید: « تنها راهی كه پیش پای خود می‌دیدیم، مراجعه به شورای روستا بوده است.» آنها در طوماری اعتراض خود را به آنچه درحال وقوع است، اعلام كرده‌اند. این طومارها از سوی شورای این روستا‌ها به فرمانداری و بخشداری داده شده اما هنوز پاسخی از سوی این دو دستگاه دولتی شنیده نشده است!

او به وعده‌های سال ۷۷ برای افتتاح شركت پتروشیمی در منطقه اشاره می‌كند و می‌گوید: «كلنگ شركت را زدند. همه فكر می‌كردیم كه شركت ساخته می‌شود و كار پیدا می‌كنیم اما هیچ اتفاقی نیفتاد. حالا هم كه سد گتوند كشاورزی منطقه را به شوره زار تبدیل كرده است.»

گتوند اهالی منطقه را فراری داد!

مجریان سد گتوند هرگز به مسائل محیط‌زیستی اهمیت ندادند تا بالاخره ضربه خطرناكی به كارون زد! كارونی كه این روزها به دلیل انتقال‌های فراوان آب، سد‌سازی‌ها، ورود فاضلاب‌های شهری و صنعتی و... به بزرگ‌ترین فاضلاب شهری كشور تبدیل شده‌ و در آستانه خشك شدن است! اصرار مجریان طرح برای ادامه طرح، درحالی ادامه دارد كه این سد قرار بود زمین‌های دیم منطقه را به آبی تبدیل كند.

تمهید دیگر مسئولان در این آشفته بازار، تخلیه كردن منطقه از افراد بومی است. به گفته محلی‌ها آنها حتی برای تخلیه منطقه، برق سه روستای منطقه «آب‌ماهیك» را بدون اخطار واطلاع قبلی قطع كرده‌اند تا مردم عطای زندگی در این محدوده را به لقایش ببخشند. این روستائیان پیش از این هم بخشی از اراضی خود را در آبگیری سد از دست داده‌اند.
به گفته یكی از اهالی، تعدادی از خانوارهای ساكن در روستاهای این منطقه، هنوز هیچ هزینه‌ای در ازای از دست رفتن اراضی کشاورزی، محل سکونت و چراگاه دام‌های خود دریافت نكرده‌اند. آنها نگران آینده خود هستند و از مسئولان استانی می‌خواهند كه برای ادامه حیات آنها وارد ماجرا شوند.

مسئله به همین جا ختم نمی‌شود. بسیاری از آنها تصمیم به مهاجرت گرفته‌اند. مهاجرت‌هایی كه به گفته كارشناسان اجتماعی آغاز حاشیه‌نشینی و شروع آسیب‌های اجتماعی به زندگی روستائیان است. مهاجرتی كه البته به گفته «منجزی» عضو شورای روستای دهلران، با ترك منطقه توسط ۱۵ خانوار روستای دهلران از توابع عقیلی شروع شده است.

او به «تهران امروز» می‌گوید: «این اتفاق باعث شده تا اهالی روستاهای ظلم‌آباد، دهلران، دشت بزرگ و کوه زر از توابع عقیلی، به‌خاطر شور شدن چاه آب آشامیدنی منطقه خود، علیه سد گتوند اقامه دعوی كنند.» البته آنها حق دارند سرزمین آبا و اجدادی خود را رها كنند چون به گفته كارشناسانی چون «فتح‌الله دهکردی» معاون حفاظت و بهره‌برداری از منابع آب سازمان آب و برق خوزستان نمك بین ۵ تا ۱۵ سال در زمین‌های كشاورزی باقی می‌مانند.

البته ضررهای آبگیری سد گتوند به همین مسئله ختم نمی‌شود و به گفته او کیفیت آب رودخانه کارون از نیمه‌های اسفند ماه ۹۰ همزمان با آبگیری مرحله سوم سد گتوند دچار اختلال شد. به گفته اهالی این منطقه، كارشناسان وزارت نیرو در خرید زمین‌ها قیمت واقعی را حساب نمی‌كنند. یكی از آنها به خبرنگار ما می‌گوید: «وقتی به ۱۵ میلیون تومانی كه بابت زمین و خانه‌ام داده شده، اعتراض كردم، مسئولان یك میلیون از پول را پس گرفتند تا دیگران بترسند واعتراض نكنند.»

همچنین آبگیری سد گتوند به تلف شدن شش هزار ماهی شده است. شش هزار ماهی كه در طرح‌های آبزی‌پروری رشد یافتند. بنابراین باید به مرگ ۶ هزار ماهی، خسارت بیكار شدن كسانی كه تمام سرمایه خود را صرف ساختن این حوضچه‌ها كردند هم افزود.

همه این اتفاقها پیامد ساخت سدی است که تاکنون حدود دو هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان هزینه ساخته شدنش شده که به گفته کارشناسان این رقم بیش از ۲۲ برابر بودجه سالانه بزر گترین نهاد متولی منابع طبیعی ایران، یعنی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور است.

مجریان طرح، امروز می‌گویند كه مطالعات انجام گرفته برای ساخت این سد به ۴۰ سال پیش باز می‌گردد و مقصر اصلی را مسئولان چهل سال پیش كشور می‌دانند. درحالی كه به قرار و شواهد موجود طراحان اولیه پروژه سد گتوند در سالهای بعد از اواسط دهه ۴۰ مشاوران خارجی نزدیک به ۵ کیلومتر مخزن سد را نزدیک‌تر به شمال و کوهستانهای اطراف دیده بودند تا مخزن در محدوده معدن نمک واقع نشود. اما سد مخزنی گتوند با اشتباه محاسباتی در مکان یابی و تغییر موقعیت اولیه، روی معدنی عظیم به عمق ۲۰۰ متر از نمک بنا شده تا زندگی را در یكی از مهم‌ترین ومرغوب‌ترین جلگه‌های ایران و قطب كشاورزی كشور بخشكاند!

«محمدجواد محمدی زاده» رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست هم در سخنانی كوتاه آب پاكی را روی دست همگان ریخته و اعلام كرد كه دیگر نمی‌توان از آب گتوند برای شرب استفاده كرد اما شاید بتوان برای كشاورزی از آن سود برد. «پرویز كردوانی» پدر كویرشناسی ایران هم خیال او را راحت كرده و می‌گوید: «از آب این منطقه برای كشاورزی هم نمی‌شود استفاده كرد.» به گفته «حمیدرضا خدابخشی»

دبیر انجمن صنفی مهندسان صنعت آب خوزستان، حالا باید به برداشتن سد گتوند فکر کرد! چرا که با حجم عظیم نمکی که در لایه های زیرین مخزن سد وجود دارد شوری آب آن به ۵ برابر شوری دریا می رسد که حتی نمی توان آن را به خلیج‌فارس منتقل کرد. حال سوال اینجاست چرا كسی جلوی ضرر بیشتر این را نمی‌گیرد؟ این همه سرمایه ملی به چه دلیل از دست می‌رود؟!



****

چند نكته درباره سدسازی

دكتر اسماعیل كهرم - متخصص محیط‌زیست


سد گتوند درحالی هزینه‌های بسیاری روی دوش مردم منطقه و محیط‌زیست كشور گذاشته كه دوران سدسازی در دنیا سپری شده است. ما زمانی قهرمان سد‌سازی شدیم كه دنیا در حال جمع كردن پرونده سد‌سازی است. آمریكا بزرگ‌ترین سد خود را تخریب كرد، چون ساخت این سد به نابودی یكی از مهم‌ترین تالاب‌های آن منجر شده بود.

آمریكا در طول ۱۳ سال ۴۳۰ سد را تخریب كرد. آلمان هم تمام سد‌های بزرگ را جمع كرد. امروز كشورها یا سد نمی‌سازند یا اگر مجبور شوند، در نهایت تاج آن را ۱۵ متر در نظر می‌گیرند نه مثل سد گتوند كه تاج آن ۱۸۰ متر ارتفاع دارد یا كارون كه بالای ۱۷۰ متر ارتفاع دارد. البته موضوع سد گتوند با همه سدسازی‌های كشور فرق دارد.

سدگتوند علاوه بر هزینه‌هایی كه همانند سایر سدها بر كشور وارد كرد، هزینه‌های منحصر به خود را به دنبال داشته كه غیرقابل جبران است. این پروژه برخلاف نظر تمام متخصصان كشور ساخته و آبگیری شد. زمانی كه سد را ساختند، گنبدهای نمكی دور از رودخانه بودند و اصلا ربطی به آن نداشتند. سد را ساختند و شروع به آبگیری كردند. آب دره‌ها و دشت‌ها را گرفت و به گنبدهای نمكی رسید. هزاران تن نمك در آب حل شد. كارون شور شد. زمین‌های كشاورزی به خطر افتاد و ده‌ها مشكل دیگر.

به هر حال، محصولات و گیاهان تحمل شوری و اسیدیته را ندارند. مثلا اگر شوری آب و زمینی كه در آن پنبه كشت می‌شود، یك درجه بیشتر شود، پنبه از بین می‌رود. گندم و سایر محصولات هم تاحدی می‌تواند شوری را تحمل كنند.

البته وضعیتی كه امروز گتوند به‌وجود آورده، در حد یك فاجعه است! چون الان شوری آب آنقدر بالا رفته كه این آب را نه می‌توان برای آبیاری محصولات استفاده كرد و نه حتی می‌توان به خورد آدم‌ها داد. این سد بازهم ضربه‌های زیادی به منابع طبیعی، محیط‌زیست، كشاورزی و ساكنان آن خواهد زد.

بنابراین این سد باید جمع شود. آبگیری آن كار از اساس غیر كارشناسی بود. سدی كه ساخت آن ۷ سال طول كشید، حالا باید جمع شود، همانطور كه حداقل ۱۵ سد اطراف دریاچه ارومیه باید جمع شود. مجریان طرح‌ها و سدسازان باید ساخت سدهای بزرگ را فراموش كنند. اما متاسفانه ما هنوز به این تفكر نرسیدیم و محیط‌زیست و منابع طبیعی كشور باید همچنان هزینه ناكارآمدی برخی از مسئولان را بدهند.



 

ايران امروز (نشريه خبری سياسی الکترونیک)
«ايران امروز» از انتشار مقالاتی كه به ديگر سايت‌ها و نشريات نيز ارسال می‌شوند معذور است.
استفاده از مطالب «ايران امروز» تنها با ذكر منبع و نام نويسنده يا مترجم مجاز است.
Iran Emrooz©1998-2024