مقدمه: نگاه‌ها در دوران کرونایی
جهان سخت درگیر اپیدمی ویروس کرونا است. این اپیدمی همه انسانهای گیتی را به واکنش واداشته و پزشکان و سیاستمداران و دانشمندان و اقتصاددانان و جامعه شناسان و روانکاوان و روانپزشکان را به چالش بیسابقه کشانده است. در جامعه‌شناسی گفتاری وجود دارد در باره «داده کامل» و آن به معنای پدیده‌ای است که دارای پیچیدگی گسترده و همه جانبه می‌باشد. امروز واژه «کرونا» همان داده کامل است که جهانی از پدیده‌ها را در برابر ما می‌گشاید: ویروس‌های ناشناخته، سلامتی و بهداشت انسانها، سیاست دولت‌ها، سامان درمانی کشوری و جهانی، ویرانگری زیست محیطی، اقتصاد جهانی شده، بستگی‌ها و پیوندهای تنگاتنگ انسانها در جهان، دین و دانش و بیماری‌ها، الگوی مدیریت خانواده و جامعه، مدیریت جهانی کشورها، سازماندهی کار و تولید و مصرف، همبستگی همه انسانها در برابر خطرهای فراگیر، بافت اجتماعی شکننده و روان‌های آسیب دیده، رابطه انسان و طبیعت، مسئولیت بازیگران، خودپرستی افراطی و بسیاری پدیده‌های دیگر در همین کرونا جمع شده‌اند.
هم اکنون باید از یکسو شرایط تاریخی پیدایش کروناویروس را شناخت، آسیب‌ها را ارزیابی علمی نمود و پرسشهای زیر را مورد توجه قرار داد: عوامل آفریننده این اپیدمی کدامند؟ چرا از چین آغاز شد؟ چگونه به کشورهای دیگر انتقال یافت؟ سیاست مقابله جوئی با این اپیدمی چگونه بود؟ کدام عوامل رشد تند این اپیدمی را آسان نمودند؟ کدام سیاست موثرترین مقابله را سامان داد؟ از سوی دیگر باید در باره پی آمدها و فرجام این دوران کرونایی فکر کرد و برای آینده طرح ریخت. این رویداد بحران زا چه نتایجی برای سیاست و اقتصاد و جامعه و فرهنگ و محیط زیست و دیپلوماسی و انسان و اخلاق بوجود می‌آورد؟ این رویداد تراژیک آیا می‌تواند عادت‌های کهنه و خرافه‌های دینی مزمن و رفتارهای تربیتی و اجتماعی سرسخت را به عقب براند و منجر به زایش کردارهای تازه شود؟
با این بحران، ما در پایان «جهانی شدن» اقتصاد نیستیم ولی مدیریت و تقسیم کار تولیدی و صنعتی شیوه دیگری را می‌طلبد. برای نمونه اگر همه جهان برای ماسک‌های بهداشتی و برخی داروها و آنتی بیوتیک‌ها به چین وابسته بماند، در تنش‌های خطرناک دیگر، آسیبهای انسانی و زیانهای کشوری چگونه قابل مهار می‌باشند؟ این اپیدمی در هجوم خود به ساختار جمعیتی، از افراد سالخورده و گروه‌های حساس اجتماع تعداد زیادی قربانی می‌گیرد، حال چگونه سیاست بهداشتی در کشورها را باید تنظیم نمود تا از سیاست «مالتوسی» بدور باشیم؟ با توجه به سرعت بحرانهای بعدی و آسیبهای اجتماعی، چگونه دولت رفاه خود را باید دوباره تعریف کند؟ بطور مسلم اقتصاد بازار بنیاد لازم است ولی نقش دولت در اجتماع و اقتصاد چگونه دقیقتر میشود؟
از سالهای هفتاد میلادی ربات‌ها و تکنیک‌های اتوماتیک و الکترونیکی جای مکانیک را گرفتند و صنایع و تولید مدرن شدند و سپس از سالهای دو هزار میلادی با دانش سیستم‌های هوشمند و شبکه جهانی اینترنت، یک دوران تاریخی تازه در علوم و فناوری و شیوه فکر و رفتار انسان آغاز شد. هم اکنون با اپیدمی کرونای جهانی، یک جهش بزرگ در همین زمینه آغاز شده است. در بستر همین تکنولوژی‌های ساختار ساز، سازمانها و بنگاههای اقتصادی، نهادهای پژوهشی و نهادهای آموزشی و دانشگاهی، نظام پیام رسانی و خبر دهی و خبر گیری، نظام پزشکی و الگوی تشخیص بیماری و اقدامهای درمانی، سیستم بازرگانی و شهرسازی، ارتباط میان انسانها و تاثیرگذاری بر مغز، الگوی خانواده و پرورش فرزندان، رفتار و کردار سکسی و مناسبات عاطفی، همه و همه در حال تجربه تغییر‌های آشکار و پنهان هستند. کرونا عامل شتاب در تاریخ است.
اینگونه پدیده‌ها و تغییرها به صورت‌های گوناگون در همه جامعه‌های بشری خود را نشان می‌دهند. ولی نگاه جامعه شناختی می‌طلبد تا به عمق برویم. در ضمن در برخی کشورها ویژگی‌های اساسی دیگری وجود دارد که باید مورد بررسی علمی قرار گیرند. بعنوان نمونه ایران دارای حکومتی دینی و استبدادی و طرفدار تبعیض سیاسی و دینی و اجتماعی و جنسیتی است. این حکومت، ویرانگر منابع طبیعی است و عامل مهمی در افزایش گرمایش زمین بشمار می‌آید. این حکومت دارای ذاتی دینی بوده و بناگزیر با اشاعه شیعه گری و خرافه‌های قرآنی، گرایش‌های خردگرا و خودمختارانه شهروندی را فلج کرده و تخریب می‌کند و روند سکولاریزاسیون در اجتماع را کند می‌کند. حمله کرونا در جامعه ما از طریق همین دستگاه حکومتی و دینی میسر می‌گردد. قم، شهر مظهر شیعه گری، شهر شفا دهنده و شهری که به بهشت راه دارد، به دروازه ورود کرونا و ماشین مرگ در ایران تبدیل میشود.
ما در یک دوره تاریخی جهانی شده قرار داریم. بینش ناسیونالیستی و محلی گرا نامناسب است و همکاری فشرده و پویای جهانی لازم است. آنتروپولوژی کنونی انسان را تعریف کنیم. پرسش بزرگ فلسفی این دوران کدامست؟ رابطه اقتصاد و اکولوژی چه باید باشد؟ این بحران دردناک در جهان و ایران همه را متاثر کرده و خواهد کرد. برخی تاثیرها زودگذر و برخی چه بسا پایدار باشد. قدرت سودپرستی افراطی و قدرت عادت در جامعه، میزان تاثیر را تعیین خواهد کرد. حال چگونه جامعه ما به دوره کرونایی وارد شده و آسیبهای ناشی از آن کدامند؟ قدرت سیاسی ترجیح میدهد مردم با کرونا کشته شوند تا شورش امکانپذیر نشود. کار شهروندان ایرانی در بستری از اضطراب چگونه مقاومت و چگونه زندگی می‌کنند؟ آخوند و نواندیش دینی کدام استراتژی را برای اجتناب از فروریزی باورهای دینی بکارخواهند گرفت؟ شهروند ایرانی با خرافه‌های دینی هزار ساله چه خواهد کرد؟ فیلسوف و جامعه شناس و روشنفکر چه نقد جدیدی در باره از خودبیگانگی ارائه داده و کدام فرهنگ را در جامعه گسترش خواهند داد؟ اثرات اجتماعی این دوره بر جامعه و روان انسان چه خواهد بود؟ نخبگان ایرانی چه نگاهی به جهان کرونایی و پساکرونایی دارند؟
بدنبال چنین پرسشهایی بود که از شماری از شخصیت‌های ایرانی، از میان همه گرایش‌های فرهنگی و سیاسی و اجتماعی و دینی، پرسیدم: در این دوره کرونایی حس شما چیست؟ پرسشی باز، ولی پاسخ‌هایی پربار بدستم رسید. نظرهای ارائه شده، در این مجموعه‌ای جامعه شناختی پیش روی شما، محصول این پرسشگری است. ما نیازمند تبادل نظر هستیم، ما به کارشناسی‌های یکدیگر احتیاج داریم، ما باید حس و شناخت خود را به اطلاع دیگران برسانیم. اگر قرنطینه ما را از یکدیگر دور می‌کند، این پرسش و نظر دهی شخصیت‌های ایرانی و ارائه این پاسخ‌ها، ما را برای تبادل نظر در کنار یکدیگر قرار میدهد.
یاد آوری چند نکته مهم در مورد این گردآوری و انتشار آن در اینجا:
یکم، اکثریت قاطع شخصیت‌هایی که این پرسش را دریافت کردند پاسخ خود را ارسال داشتند. از تمام پاسخ دهندگان متشکرم.
دوم، به همگی گفتم ۱۰ خط بنویسید. ولی پاسخ‌ها بلند و کوتاه شد و من حق نداشتم نوشته‌ها را تغییر دهم. همه نوشته‌ها بدون دستکاری و به ترتیب دریافت، خدمت شما عرضه میشود. شمار ۵۲ نوشته در این کتاب، جُنگی از افکار برای امروز و سندی برای فرداست. هر نوشته با یک شماره از نوشته دیگر جدا شده است.
سوم، برای اینکه این جُنگ یا مجموعه، با سرعت پخش شود، در سایت‌های خبری منتشر میشود. امید است انتشار این مجموعه بشکل یک کتاب نیز میسر گردد و اگر کسی بتواند این کار را انجام دهد، پیشاپیش به سهم خود سپاسگزاریم و روشن است که اگر درآمدی حاصل شد به کنشگران اجتماعی و زیست محیطی در ایران تعلق می‌گیرد.
چهارم، این جُنگ زیباست، زیرا نگاه‌های گوناگون را بنمایش می‌گذارد. هر شخصیت با توجه به حساسیت و بینش خود دوره کرونایی را بطور کوتاه ارزیابی می‌کند و با حس خود ژرفای یک تراژدی را بازگو می‌کند.
پنجم، هرکسی می‌تواند محتوای این جُنگ افکار را تحلیل کند و ویژگی‌های آنرا مشخص سازد. این جُنگ در برگیرنده حس ما در زندگی امروز و اندیشه‌هایی برای آینده ماست.
جلال ایجادی
جامعه شناس و زیستبوم‌گرا، دانشگاه فرانسه
۰۸/۰۴/۲۰۲۰
نام‌های نویسندگان:
اسماعیل نوری اعلا، الهیار کنگرلو، منوچهر رزم آرا، پیروز مجتهدزاده، نستور رخشانی، حنیف حیدرنژاد، ایرج ادیب‌زاده، حسین دولت آبادی، مهین میلانی، مرتضا رفیعی، محمدرضا شاهید، شکوه میرزادگی، ناهید حسینی،هادی خوجینیان، مهرداد بران، سیروس ملکوتى، بیژن افتخاری، حسن نایب‌هاشم، نیره انصاری، ف. م. سخن، جمشید فاروقی، علی لیمونادی، مجید اژنگ، فریدون خاوند، محسن بنائی (مزدک بامدادان)، حمید فروغ، بهزاد کشاورزی، منوچهرنامور آزاد، حمیدرضا جاودان، فرهنگ قاسمی، نوشابه امیری، میرزاآقا عسگری مانی، مهدی اصلانی، فریدون احمدی، حسین لاجوردی، حسن مکارمی، ثریا ندیم پور، شهلا شفیق، عطا هودشتیان، جمشید اسدی، بهروز بیات، مسعود نقره کار، انور میرستاری، عبدالله مهتدی، مهرداد درویش پور، نادر وهابی، عبدالستار دوشوکی، مسعود فتحی، اسماعیل وفا یغمائی، علیرضا مناف زاده، هوشنگ اسدی، محمد جلال چیمه (سحر)
۱
«ویروس کرونا» یک پدیدهء عادی و طبیعی است، اما «بحران جهان گستر کرونا» پدیده‌ای مرگبار است: حاصل دروغگوئی، نیرنگ، بی تفاوتی نسبت به جان آدمی، و سوء استفاده از موقعیت‌هائی که از دل نهادهائی برخاسته از شریف ترین آرزوهای بشری و، در عین حال، گمراه کننده ترین راه حل‌های ظاهراً علمی آن، برآمده است. اما در چشمی «آینده نگر» این واقعه مژدهء جانگداز فرارسیدن عصری نو نیز هست؛ عصر مذهب و خرافات زدائی؛ عصر عقب نشینی جریان لجام گسیختهء جهانی شدن و اندیشیدن به آلترناتیوهای منطقی تر و انسانی تر آن؛ عصر آگاه شدنی سازنده نسبت به خطرهای ناشی از فرارسیدن گریزناپذیر «دهکدهء جهانی». کرونا شبیه زایمان است: انسان آینده از دل همین چرک و خون و درد بیرون می‌آید تا شاید جهان دردگرفتهء ما را به دندهء نیک‌اش بگرداند؛ چرا که انسان از ظلماتی خطرناک تر از این‌ها بیرون آمده و به عصر روشنائی پا نهاده است. من در عمر خود بارها این تحول بسوی بهتر شدن را تجربه کرده‌ام.
اسماعیل نوری اعلا
شاعر، نویسنده و فعال سیاسی
۲
کرونا بسیاری از تحولات اجتماعی را از قبیل عدم قابلیت مذهب در حل مشکلات، صداقت مراجع دینی، جایگزینی خرافه‌های فرهنگی مانند اسفند دود کردن و نظر گرفتن برای دفع بلا را تسریع بخشید. همچنین لزوم پرداختن به صنایع ساختن دستگاههای پزشکی مانند ونتیلیتور بجای غنی سازی اورانیوم را به صدر توجهات ملتها قرار داد. بعلاوه تهدیدی که ناگهان به همه نشان داد در زمان نزول بلایای عظیم ثروتمندان و فقرا به یک اندازه در معرض آسیب قرار دارند و انباشت ثروت‌های افسانه‌ای به هیچوجه به نجات جان دارندگان آن ثروت‌ها کمک نمیکند و استفاده بهینه از ثروتشان همانا سرمایه گذاری بر روی علم و اشاعه آن است. این امر عواقب و آثار بسیار‌مبارکی در آینده خواهد داشت.
الهیار کنگرلو
استاد دانشگاه در رشته فیزیک و عصب شناسی
۳
دوست گرامی جناب دکتر ایجادی با عرض ارادت و سپاس حضورتان اتفاق غیر منتظره پاندمی کرونا ویروس در هزاره سوم ورق جدید و سرنوشت سازی را برای بشرییت و دنیاابا عواقب اجتماعی و اقتصادی در ابعادی وسیع اغاز نموده است.بدون تردید می‌توان نظر داد که دنییائی قبل از این پاندمی وجود داشت و دنییای دیگری بعد بوجود خواهد امد. جنب دکتر اجتماع مصرفی با ریخت و پاش که از ۱۹۵۰ ببعد بوجود امد از هر نظر بپایان رسیده.ازدیاد جمعییت به بیش از هشت میلییارد در اطراف ۲۰۳۰ و انقلاب نومریک روابط اجتماعی و انسانی را بطور کلی دگر گون نموده است. از نظر پزشگی صرفنظر از اینکه کورونا ۱۹ بمراتب قدرت ایذا ئیش و امکان انتشارش بسیار بالاست ولی بر خورد مسئولین اجرائی ممالک با‌ای خطر پاندمیک بسیار حیرت انگیز است.
در نظر بگیرید که پاندمی گریپ اسپانیایی در ۱۹۲۱ بیش از یک میلیون تلفات داشت و هر سال در فرانسه جنابعالی شاهد هستید که در حدود ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ نفر فوت می‌کنند سه سال پیش گریپ «ان‌هاش ان ۱» نزدیک ۳۰۰۰ تلفات داشت. و جناب ایجادی بزبان بی زبانی و قاصر اردتمندتان در بوجود امدن این حادثه وخیم و خطرناک بسیار عواملی نه کمتر وخیم و خطرناک تر و احتمالان یک برخورد نظامی سوم جهانی قابل پیش بینی است.
ارادتمندتان.
منوچهر رزم آرا
۴
چه میشود گفت جز اینکه در این شرایط کسی قدرت در ابرقدرت جهانی امریکا را در دست دارد که نه تنها کمتیرن ارزشی براب محیط زیست و صلح و ثبات جهانی ندارد بلکه حتی در بحث‌های مربوط به بحران جهانی کرونا هم از سر عقده و تبلیغات سیاسی حرف می‌زند و عشق می‌کند که اپیدمی ویروسی کرونا را “بیماری چینی” نام دهد - چه جای تاسف است که چه کوته فکرانی بر بلندتریم سکوی مدیریت امور جهانی تکیه زده‌اند.
پیروز مجتهدزاده
استاد دانشگاه
۵
برای نخستین بار در دوران زندگی‌ام به یک دلهره جهانی پی بردم و چنین می‌اندیشم که من در این سهش (حس) تنها نیستم. ترس آدم از آدم در گستره جهانی با فراگیری یک ویروس وشمار مردگان در پهنای کره زمین تا بامروز ۶۰ هزار و بیش از یک میلیون بیمار گرفتار. در این میان حکومت اسلامی ایران و چین برخوردی سیاسی به این پیشامد نا گوار داشته‌اند؛ بویژه جمهوری اسلامی که ارزشی برای جان شهروندان ایران نمی‌گزارد. در این میان سفره ناتوانی دو بینش دینی(خرافه‌ها در دین‌ها ) و سیاسی سرمایه پرستانه بر چیده شد. باشد که آینده آدم‌ها و نگاهشان در رفتار درست با یک دیگر و با زاستار (طبیعت) دگر گون شود و نادرستی‌ها به کناری خواهند رفت؛ به امید آن روز اگر نگاه خوش بینانه‌ای به آینده بیفکنیم.
نستور رخشانی
هنرمند نقاش
۶
بیماری کوئید ۱۹ یا به زبان عمومی کُرونا، نشان داد که بشر تا کجا هنوز در برابر طبیعت آسیب پذیراست و می‌تواند غافلگیر شود. آیا کرونا حاصل ناسازگاری بشر با طبیعت و از دست رفتن توازن بین انسان و زیاده خواهی‌هایش از یک سو و استثمار و نابودی طبیعت از سوی دیگر می‌باشد؟ این را تحقیقات آینده دانشمندان نشان خواهد داد. آیا غافاگیری کشورهای مختلف نشان از عدم نبود یک سیستم کارآمد و به روز شده تامین اجتماعی و تامین بهداشت است؟ در برخی کشورها مانند سنگاپور و کره جنوبی کرونا به سرعت به کنترل درآمد، حال آنکه در بخی کشورها همچنان بی محابا قربانی می‌گیرد. در یک کلام، کرونا نظم سیاسی- اجتماعی- اقتصادی زمانه ما را به هم زد و بعد از جنگ جهای دوم بیشترین چالش‌ها را با خود به همراه آورده است. تازه، پس لرزه‌های بعدی آن در زمینه بیکاری، فقر و بسیاری نابسامانی‌های اقتصادی- اجتماعی دیگر هنوز در راه است. بشر به مدد علم بر کرونا پیروز خواهد شد و خرافات و مذهب، بازنده از آن بیرون خواهد آمد. اما رابطه انسان با خود و نگاه او به جهان و هستی نیز تغییر خواهد کرد. کرونا همانقدر که اکنون یک چالش جدی است که انسانها را به کام خود می‌کشد، می‌تواند به فرصتی برای دیدن همدیگر وعشق و محبت به انسان و طبیعت تبدیل شده و پایه‌های خِرد و خِرد اندیشی در رهبری سیاسی کشورها را تقویت و سود جوئی بی حد و مرز را محار را بزند. تقویت نقش جامعه مدنی و مشارکت دادن هرچه بیشتر آن در تصمیم گیری‌های کلان سیاسی اقتصادی- اجتماعی می‌تواند تضمینی در این مسیر باشد.
حنیف حیدرنژاد
مددکار اجتماعی و مشاور روحی-اجتماعی
۷
جلال جان کرونا یک پیام مهم به انسان داد برایش مرزی و پاسپورتی وجود ندارد پولدار و فقیر قدرتمند و بدون قدرت فرقی برایش ندارند جهانیان نیازمند هم هستند کره ی زمین بدون انسان بهتر نفس می‌کشد هوای شهرها تازه تر و بهتر می‌شوند پرندگانی که مدت‌ها ناپدید شده بودند دوباره به پارک‌ها و باغ‌ها بازگشته‌اند لایه ی اوزون رو به بهبود است آقا یا خانم کرونا نشان داد دنیا چقدر به هم متصل است میلیونها پول هم داشته باشی اکسیژن که به ریه‌هات نرسه خفه می‌شی سیاره زمین و کهکشان‌ها بدون انسان هم زندگی شان را ادامه میدن کرونا به انسان این پیام را داد که یادتون باشه شما مهمانید صاحب خانه نیستید حالا پوتین باشین یا ترامپ یا هر دیوانه و دیکتاتور دیگه فرقی نمی‌کنه فمن‌ها در میدان اصلی واتیکان همانجا که پاپ مسخره اورادش را می‌خواند صلیب‌ها را به ماتحت شان می‌کنند مسخره تر امامزاده‌ها هستند که خود منشاء ویروس‌اند وکسی انتظار معجزه از آنها ندارد مقدس دیگر واژه ی متروک شده‌ای ست هر شب برج ایفل بانوی آهنین پیام میدهد که در خانه بمانید...!!!
ایرج ادیب‌زاده
روزنامه‌نگار
۸
بهار مرگبار، بهار بی سر و صدا از راه رسیده‌است و با حیرت، در کوچه‌ها و خیابان‌های خالی و خلوت و خاموش شهرها و روستاها پرسه می‌زند و مبهوت به‌همه جا می‌نگرد: «راستی انسانها کجا رفتند؟» انسانها از وحشت «کرونا» به خانه‌ها گریخته‌اند و در پناه دیوارها و پنجره‌ها سنگر گرفته‌اند و در فرنطینه به سر می‌برند. بهار پرسه زنان، درماندگی انسان را نظاره می‌کند و با نار و عشوه به مردم اندوهگین و هراسان، که پشت پنجره‌ها، از راه دور به تماشای شکوفه‌ها ایستاده‌اند، لبخند می‌زند: «آهای، کو شاعری تا در ستایش زیبائی من شعری بسرایند؟» شاعرها خاموشند، شاعرها در بهار مرگبار امسال افسرده و غمگین‌اند و لب از لب بر نمی‌دارند.
در بهار امسال، ناقوس کلیساها هر روز و هرساعت مرگ تازه‌ای را فریاد می‌کشند و ما در آغاز سال نو خورشیدی، با دلهره و اضطراب جنازه‌هائی را در صفحة تلویزیون می‌شماریم که آنها را هرگز ندیده‌ایم و نمی‌شناسیم، جنازه‌هائی که پدر و مادر و یا خواهر و برادر کسانی بوده‌اند که در این اوضاع و احوال بحرانی و در شرایطی که مرگ در کوچه و برزن پرسه می‌زند، در خاموشی به خاک سپرده می‌شوند و بازماندگان آنها حتا حق گردهمائی و عزاداری ندارند. ما کرخت، گیج و منگ شده‌ایم، از اخبار فاجعه‌ها و مصیبت‌ها اشباع شده‌ایم و اندوه سر ریز می‌کند.
آری، بشریّت دوران تازه‌ای را به تلخی تجربه می‌کند که از آغاز حیات آدمی بر روی کرة زمین، تا اکنون سابقه نداشته‌است. اضطراب، هراس و درماندگی همگانی! «ویروسی تاجدار»، این نوزاد طبیعتِ خشمگین، بشریّت را در چهار گوشة دنیا به گروگان گرفته است و هر روز کشتار می‌کند. «کرونا ویروس»، در این روزهای بحرانی، خواب خوش را از چشم جهانحواران و صاحبان سرمایه پرانده و آنها را وحشتزده و سراسیمه کرده‌است. مردمانی که گمان می‌کردند حریف از میدان نبرد به در کرده، همه چیز بر وفق مراد‌است و آنها دنیا را بر سرانگشت می‌چرخانند و اداره می‌کنند، اینک در برابر این دشمن نامرئی به عجز زانو زده‌اند و به‌زاری از مردم می‌خواهند تا در خانه بمانند. بله، در بهار مرگبار امسال زندگی تعطیل شده‌است. تمام! باری، این روزها ویروس تاجدار به اربابان دنیا نهیب می‌زند و هشدار میدهد: اشتباه کرده اید آقایان...دنیا را به بن بست کشانده‌اید، زندگی را آلوده و مسموم کرده‌اید. بله آقایان، شما طبیعت زیبا، بهداشت عمومی و سلامت جامعه را فدای رشد سرمایه و مال اندوزی کرده اید، شما میلیونها انسانی را که زیر خط فقر و در سیاهروزی به سر می‌برند، نادیده گرفته‌اید و مستانه، بادة سرخوشی سرکشیده اید. آقایان، آگاه باشید، اگر، اگر در بر همین پاشنه بچرخد، و اگر «نظام سرمایه داری» علاج نشود، در آیندة نه چندان دور، بحرانی بدتر «کرونا ویروس» در انتظار شما خواهد بود و بزودی سرمایه و سرمایه داری، بشریت را نابود خواهد کرد. آغاز بهار ۲۰۲۰ حومة پاریس
حسین دولت‌آبادی
نویسنده
۹
این دوران کورونا ویروس مقطعی است که آیندگان آن را قبل از کورونا و بعد از کورونا خواهند خواند. مقطعی که سرانجام به نظر من بشر می‌فهمد که سلامت هرفرد در گرو سلامت، آرامش و امنیت تک تک افراد از فقیر و ثروتمند است. من امیدوارم. گمان می‌کنم که دیگر تمام شد بازی‌هایی که آنها با مردم راه انداخته بودند. جوامع مصرفی که جهت بهره وری بیشتر برای مردم تعیین می‌کردند که چه کار کنند، چه دوست داشته باشند، کجا بروند. ماهی‌ها به آب بازگشته‌اند بلبلان به چمن زمین نفس می‌کشد. کورونا کورونا. دنیا با کورونا یاد می‌گیرد به جای جنگ افروزی به سلامت و امنیت زمین و زمینیان بپردازد. هیچ وقت در تاریخ مردم جهان این همه دور و این همه نزدیک به هم نبوده‌اند. ما همه در یک قایق هستیم فقط همکاری جهانی می‌تواند قایق را نجات دهد. ما اکنون در زمان طاعونِ کامو نیستیم. اینترنت دنیا را به یک دهکده تبدیل کرده است. تکنولوژی بسیار پیشرفته است. و تمام دنیا در تمام کشورها از هم سبقت می‌گیرند که واکسن را کشف کنند. هرآن چه که انگیزه ی آنها باشد، مردم جهان سود خواهند برد. بی شک تا آن زمان همکاری نزدیک تمام دولت‌ها با هم و همیاری دولت و ملت در تمام کشورها یک “باید” است. این همکاری و همیاری در عین حال دنیای جدیدی را بعد از کورونا به نفع فرودستان و به حاشیه برده شدگان و طبقات متوسط رقم خواهد زد بدون تردید. بی خانمان‌ها و فرودستان اگر اسکان داده نشوند و تغذیه نشوند، در محل‌های جداگانه از دیگران، کورونا در جهان دفع نخواهد شد. ژیژاک: وحدت در کمک به دیگران چیزی است که از ما طلب میشود در سطح جهان. ملی گرایی باید فراموش شود. کورونا یک امر جهانی است. هزینه‌های جنگ و زندان اکنون صرف سلامت و اسکان میشود زیبا نیست؟ همان که باید باشد.
“One for all All for one”
کورونا هشداری است به دنیای سرمایه و سود محور مقطعی از تاریخ که انسان محوری به ناگزیر تنها راه حفظ زمین و زمینیان خواهد بود. عجب انتقامی گرفت زمین از ویرانگرانِ آن!!!. من به آینده ی بعد از کورونا بسیار امیدوارم در جهان. کورونا مقطعی از تاریخ است که می‌توان گفت قبل و بعد از کورونا. کورونا نشان داد که سلامت زمین و زمینیان به سلامت، آرامش و امنیتِ محروم ترین افراد جهان منوط است. کورونا زد به قلب سیستم مصرفی. کورونا فرشته ایست که انتقام ۴۰ سال نئولیبرالیسم را گرفت اگر متافوریکی برخورد کنیم. کورونا همه را بیدار می‌کند. فردای کورونا دنیای بهتری خواهیم داشت. من بعد از ۴۰ سال برای اولین بار خوشحالم که طبیعت و زمین به زمینیان پاسخ میدهد بس که ویرانش کردند. بس که سودمحوری گرسنگی و قتل و جنگ و حادواقعیت را به جای راشنال و حقیقت نشاند. بخندید. آینده پیروز است. شک نکنید. این مطلب را بخوانید و حال کنید: نفس کشیدن من منوط است به نفس کشیدن همگان. موفق باشی جلال عزیز.
مهین میلانی
روزنامه‌نگار
۱۰
من ۷۴ سال دارم و همیشه فکر می‌کردم که از شانس بزرگی بر خوردار بودم که در طول زندگی دچار یک جنگ جهانی نشدم هر چند که شاهد جنگ‌های منطقه‌ای فراوانی هستم. اما این فاجعه کرونا رسید، دشمنی جهانی و نا مرعی که تمام ملل دنیا را درمعرض خطر قرار داده هرلحظه امکان فرود یک بوم ویا یک گلوله‌ای که سینه را شکاف دهد احساس میشود. دوران کودکی من در ایران هم چون قرون وسطا بود. امروزه خیلی مغرور وشگفت زده ازاین همه پیشرفت علمی و تکنولوژی درابتدای داستان کرونا فکر می‌کردم تا دو سه هفته دیگر راه حل این مصیبت پیدا خواهد شد. ولی متوجه شدم ما هنوز در مقابل حوادث طبیعی کاملا مسلح نیستیم ومتاسفانه تا به امروز هزاران نفر در نقاط مختلف دنیا قربانی شدند. البته در بعضی ازکشورها ی دیکتاتوری مثل ایران دولت ماًن در رواج این فاجعه مسئول بوده ومحکوم است. به هر حال امیدوارم بزودی دنیا از این جنگ بی رحم رهاًیی یابد چون خسارت‌های جانی واقتصادی ان بی حد خواهد بود.
مرتضا رفیعی
هنرمند نقاش
۱۱
وقتی نام ناشناخته ویروس کرونا را برای اولین بار شنیدم تا به امروز و تا این لحظه مدام از خودم پرسیده‌ام از ویروس عبور کرده ایم و آیا آن را پشت سر گذاشته ایم یا که هنوز روبروی ماست ؟ و متاسفانه پاسخ بخش دوم پرسش است. روزهای اول عظمت فاجعه را آنگونه که باید درک نکردم اما حالا در قرنطینه زندگی هر روز فکرش با من است. همین دیروز خانم «ب» روزنامه نگار ایرانی ساکن پاریس که خوشبختانه برحسب اتفاق پدر و مادرش در پاریس بوده‌اند از این ویروس خطرناک نجات یافته است. کرونا خودش برای من غریبه بود اما اقوامش نه! از همان دبستان آن ویروسی که دفترچه انشای من را دزدید و سرکلاس خواند چون می‌دانست او را لو نخواهم داد و وقتی معلم من را صدا کرد سه یا چهار خط اول را که از حفظ خواندم خیلی زود ناتوانی‌ام برملا شد و مورد تنبیه قرار گرفتم. از آن پس هر از گاهی یک آنفلوانزا و یا یک گریپ سراغم آمدند اما چندان خطرناک نبودند، ویروس‌هایی که در این سالها به سراغم آمدند بمراتب خطرناک تر از کرونا بودند و برای همین از سخت جانی‌ام در تعجبم. البته من تنها نیستم، بسیاری از ما با این ویروس‌ها زندگی می‌کنیم. حتی به ما تلفن می‌زنند، نوروز را تبریک می‌گویند و پاد زهر ما فقط سکوت است. می‌گوئیم دوایش را داریم دیگر از پس شان بر می‌ائیم. اما آنها از کرونا زرنگ ترند، لباس و چهره عوض می‌کند، آنها ریه و معده و حتی مغز را نشانه نمی‌گیرند بلکه به قلبت می‌زنند و پزشک تجربه مان هم مانند هربار صبر و برد باری را تجویز می‌کند که خودت باید دارویش را بسازی. شما را نمیدانم، اما چند سالی است به هیچ ویروسی اهمیت نمیدهم. نه اینکه ترسم ریخته باشد بلکه دانستم خودشان با ویروس‌های دیگر در جنگ مدام‌اند و من هرگز طرفدار هیچ جنگی نبودم و نیستم. قرار است روسیه اولین واکسن ضد کرونا را روز ۲۹ ژوئن روی ۱۸۰ داوطلب آزمایش کند. امیدوارم کسی دفترچه انشای آنها را ندزدیده باشد.
محمدرضا شاهید
روزنامه‌نگار
۱۲
کرونا ویروسی ست تقریبا شبیه بسیاری از ویروس‌های دیگری که قرن‌هاست مردمان جهان کم و بیش گرفتارش بوده‌اند. اما از آنجایی که عملکرد این ویروس‌ها طبیعی ست، میشود گفت که ویروس کرونا نیز مثل همه ی ویروس‌های دیگر، موجودی بی گناه است، همانند عقرب که نیش زدنش «نه از سر کین» که «اقتضای طبیعت‌اش این است».
اما کرونا‌هایی هم هستند با نام انسان که کشتن و نیش زدن شان کاملا از سر کین و بدخواهی ست. ما این نوع کرونا را در ۴۱ سال گذشته در سرزمین مان داشته ایم. و دیدیم که کشتارشان به مراتب بیش از کشتاری بوده است که کرونا در این چند ماه اخیر داشته است.
احساس من این است که این کرونای اخیر، چون بسیاری از ویروس‌ها، به زودی از علم شکست می‌خورد، یا حداقل خطرش کم میشود. ولی انسان هوشمند باید به رویارویی با خطر «انسان کرونا»ها اساسی تر و جدی تر فکر کند.
شکوه میرزادگی
نویسنده، ژورنالیست و کوشنده حفظ میراث فرهنگی
۱۳
چه احساسی در دوران کرونایی دارید؟ احساس درماندگی در مقابل یک حمله سریع از موجودی نادیده، ناشناخته و ناپیدا از چشم انسان، از کجا آمده، برای چی آمده و ما را به کجا می‌برد، ذهنم را به خود مشغول کرده است. چگونه انسان قدرتمند نمیتواند خصوصیات این لشکر نامریی را بشناسند تا از خود دفاع کند؛ در حالیکه سلاح هسته‌ای دارد و آسمانها را فتح کرده است. اما این را می‌فهم که این ندانستن‌ها، این سوالات بی‌جواب، حاوی یک پیام است؛ یک جای این دنیا و این نوع زندگی و این نوع روابط اجتماعی، اشکال دارد.
از طرف دیگر متوجه هستم که این دوران، گذرا و ناپایدار است ولی بنظر نمیرسد بشر برای این دوران گذار، هزینه ناچیزی بپردازد. در حال گذراندن لحظات غریبی هستیم، عزیزی بدون خداحافظی از دست می‌رود و حتی تنهایی سر بر خاک می‌گذارد. پدری در آخرین لحظات عمرش خواستار دیدن فرزندانش میشود ولی آنها حاضر به دیدن او نمیشوند، دیدار پدربزرگ، تنها از پشت پنجره صورت می‌گیرد و پزشکان و پرستاران، چه غریبانه جانشان را برای نجات بیماران از دست می‌دهند.
سوال اینجاست آیا وقایع این دوران می‌تواند در روابط انسانها با هم، در روابط انسانها با طبیعت و در روابط بین کشورها تغییراتی ایجاد کند؟ آیا ضعف انسان در برابر کرونا نمیتواند هشداری برای همه باشد که چشمها را باید شست و جور دیگری باید دید؟
ناهید حسینی
پژوهشگر امور زنان و آموزش
۱۴
به عنوان ناشر و زندانی سیاسی سابق، حس بسته شدن درهای زندگی به روی خودم را داشتم ولی خیلی سریع به خودم آمدم. به یاد روزهای انفرادی افتادم که هیچ وسیله‌ای برای سرگرمی خودم نداشتم به جز یک مداد. کف اتاقم چوبی بود و من روز روی چوب می‌نوشتم.
بعد که کرونای مثبت گرفتم ناامید نشدم و شروع به پیکار با بیماری کردم. نفس‌هایم را ورزش می‌دادم و فقط و فقط به خانواده‌ام و دوستانم فکر می‌کردم. در ذهنم موسیقی گوش می‌دادم. مادرم مثل همیشه بالای سرم بود.
در هشت روز موفق شدم کرونا را پس بزنم و به زندگی برگردم. درس بزرگ من این است. عشق به هنر و ادبیات و موسیقی انسان را نجات میدهد.
«نفسم بالا نمی‌آمد. دکتر چانگ بالای سرم بود. روی کاغذ نوشت جواب آزمایش‌ت مثبت شده. می‌ترسی؟ روی کاغذ نوشتم به خدای کعبه قسم که نه. خندید. من عاشق این مردم. سالهاست که می‌شناسمش. من زندگی‌ام را مدیون این مرد هستم. در شهری زندگی می‌کنم که اکثر آدم‌ها را می‌شناسم. سر‌پرستار الین هر روز صبح بالای سرم می‌آمد و با چشمان درخشان سبزش می‌گفت حیف این چشمها نیست که نبینی. مرا از خنده می‌کشت. کارلوس می‌آمد و می‌گفت هی هادی مهربان یادت می‌یاد چقدر بیرون با هم کافی می‌‌خوردیم. زود خوب شو رفیق دکتر چانگ ساعت یازده صبح هر روز می‌آمد و می‌گفت این لیدی مگان کیه؟ هر روز زنگ می‌زنه و می‌گه اگه پسرم خوب بشه. یک‌ماه دعوتت می‌کنم بری به یکی از مزرعه‌هایم تا استراحت کنی. پسر تو مهره‌ی مار داری؟ چقدر رفیق خوب داری آخه؟ بعدش شانتال می‌آمد پرستار خوشگل بخش. دوست پسرش ایرانی است. روی گوشی‌اش ترانه سرنوشت همایون را گذاشت تا بشنوم. وای مست شدم. مامان مهری گوشه اتاق با چادر سفید‌ش ایستاده بود و نگاهم می‌کرد. به خودم گفتم هی بچه تو باید زنده بمونی تا سرنوشت جدیدت را رقم بزنی».
هادی خوجینیان
ناشر و زندانی سیاسی سابق
۱۵
سالهاست در بوق و کرنا دمیدند که دنیا تبدیل به یک دهکده جهانی شده ولی توجه نکردند که در این دهکده جهانی اگر مرضی ناشناخته بروز کند دامن تمام اهالی دهکده را می‌گیرد و می‌تواند خسارات جبران ناپذیری به دهکده بزند.
ویروس کرونا برای اولین بار در تاریخ بشریت، اهالی دهکده جهانی را بدون در نظر گرفتن رنگ و نژاد و زبان و جنس و ملیت و عقاید و مذاهب و ثروت مادی با بحرانی بوسعت کل جهان مواجه کرده است.
درتاریخ کره زمین هزاران موجود منقرض شدند ولی انقراض آنها را طبیعت زمین تایین کرد در حالیکه این بحران متأسفانه خواسته یا ناخواسته از رفتار سوء خود بشر نشأت گرفته است، انسان با نابود کردن محیط زیست، خود و جانوران، آب و هوا و تولید زباله خانگی و صنعتی بطرز بیرحمانه‌ای چرخه ی طبیعی زیستی را بهم زده و تبدیل به مصرف کنندگان بدون اراده شده است.
نابودی جنگل‌های آمازون، نابودی جنگل‌های آسیای شرقی و تبدیل آن به زمین‌های کشاورزی و تولید پالم و زباله‌های خانگی و صنعتی... در حالیکه تولیدات ما بر اساس نیازمان نبود بلکه بر اساس طبع زیاده خواه و منافع مادی طلبمان بوده و در نهایت انرژی عظیم طبیعت را بر علیه خود شوراندیم. در سالهای اخیر طبیعت با چندین هشدار سعی در بیدار نمودن ما داشت: ذوب شدن یخ‌های قطبی، جنگل سوزی استرالیا و آمریکا، خشکسالی، سیلهای مهیب از جمله هشدار‌ها بود.
از طرف دیگر ویروس کرونا تلنگری بر تمدن بشری زد و خط باطلی بر تمام نظریات و دکانهای فروش ماورألطبیعه کشید و درب تمام مراکز مذهبی با هزینه‌های میلیاردی را بست. پرچم افراشته مذاهب سودجو و مردم فریب را به پایین کشید و ناتوانی ادیان و سران مذهبی را در حل مسائل انسانی عریان نمود. سران مذهبی نیز مثل بقیه مردمان برای درمان خود دست به دامان پزشکان و پرستاران شدند و ضریح‌های طلایی اماکن مقدسشان با الکل ضدعفونی و در نهایت مهر و موم شد.
امیدوارم که این توقف زمانی و مکانی سبب شده باشد به طرز واضحی دست به اصلاح دیدگاه و رفتار خود با طبیعت بزنیم. چقدر زیبا گفت سهراب :چشمها را باید شست، جور دیگر باید دید.
مهرداد بران
موسیقیدان
۱۶
بشریت با همه آگاهى معاصرش از دانش اکولوژیک و خطرات انقراض زمین به مثابه بستر زندگى و حیات، بدلیل رفتار ویرانگرانه و مدیریت ویران گر و همه چیز خوار سرمایه داریش، همچنان در نوعى بى تفاوتى و شناور در حوادث معیشتى زندگى با تداوم ویرانسازیهایش زیست بى انکه تدبیرى بلاواسطه را بتواند بکار گیرد همه تمهیدات و سازه‌هاى ترمیم و تدبیر شده‌اش در برابر شتاب و حجم تولید و بازتولید تخریب طبیعت بسیار اندک و ناکار میبود، و جهان ما اما هر روز با شتابى بیشتر به قعر نابودى طبیعت و ویرانى محیط زیست همزیستانش همچنان فرو میرفت. در این میان یک ویروس بیولوژیک قادر میشود در نقش ناجى یا یک عامل در ایستادن و اندیشیدن و تدبیر نمودن این امپراتور ناخوانده و همه چیز خوار تازه امده بر زمین ظاهر شود و تلنگری بر خودخواهی بی امان و افسارگسیخته جمعى او (بشرى) بزند. هر چند با سلطه این ویروس در زندگى انسانى بشریت را در ازمون مرگ و حیات قرار داده، اما همزمان این شانس را به او میدهد که با تغییر رفتار از تصاحب و تسخیر طبیعت در رویکردی به همزیستى مسالمت امیز بتواند ماندگارى خود را بر روى این کره زیباى آبى تمدید نماید. اینکه این معبر ازمونی او را بدین اگاهى و تدبیر و مدیریت نوین میرساند یا نه بسته به نقش افرینى او در مهار سیستم‌هاى خود ساخته ویرانگر، میزان دریافت حقائق و بکار بستن ان در خودمدیریتی جایگزینى بر مدیریت‌هاى ویرانگرانه تا کنونى دارد.
سیروس ملکوتى
روزنامه نگار
۱۷
با درود، کرونا زنگ خطری است از جانب طبیعت برای موجودی بنام انسان که ناخواسته در حال نابودی طبیعت است! ایندوره کرونایی شاید فرصتی باشد برای نوع بشر که از خود بپرسد : به کجا چنین شتابان؟ شاید متوجه سواستفاده خود از زمین و منابع آن بشود و رفتارش را تصحیح کند. همچنین فرصت خوبی است تا دروغ بودن ایدیولوژی‌های الهی ثابت شونند که اگر چنین شود، مقدمه یک دنیای بهتر فراهم خواهد شد. دنیایی عاری از بزرگترین ویروس کشتار انسانها یعنی دین و مذهب که حماقت و خودخواهی را جنبه الهی داده است! امید که کرونا با تمام بدی‌هایش، این دو نکته مثبت را با خود بیاورد. با مهر و احترام.
بیژن افتخاری
استاد بازنشسته اقتصاد
۱۸
با سلام. من فکر می‌کنم که این دوره کرونایی زندگی بشر را به شدت و در عزصه‌های مختلف تحت تأثیر قرار داده است. مهمترین نکته این است که بسیاری از عادات معمول تاکنونی ما را به چالش کشیده است. در میان ما مردمان جهان بسیاری ممکن است بتوانند عادات ناسالم تاکنونی خود را برای باقی عمر خود تغییر دهند. از جمله آنها می‌تواند مصرف دخانیات، عدم رعایت بهداشت به اندازه کافی. مصرف بی رویه بسیاری از کالاها، استفاده نامناسب و زیاد از سوخت‌های فسیلی باشد. در مقابل ممکن است که استفاده از آب اگر به درستی مدیریت نشود، افزایش پیدا کند و فاصله‌های فیزیکی درست این روزها به فاصله اجتماعی درازمدت تر تبدیل شود و مناسبات اجتماعی با حضور همزمان در اماکن کمتر شود و مناسبات مجازی به عادت تبدیل شده در این دوران مستمر گردد که با تأثیرات منفی معینی همراه خواهد بود. در ارتباط با تأثیر آن بر حقوق گوناگون بشر در مصاحبه‌ای به تفصیل بیشتر پرداخته‌ام که دوستان اگر مایل باشند با مراجعه به صفحه تلگرامی یا فیس بوکی من می‌توانند از نظراتم در آن ارتباط آگاه شوند.
حسن نایب‌هاشم
پزشک و مدافع حقوق بشر
۱۹
کرونا ویروس و مسئولیت حقوقی و... نظام فقاهتی در ایران: حق برخورداری از بالاترین استانداردهای قابل حصول یعنی سلامتی یا حق بر سلامت یکی از حق‌های بشری است که در اسناد حقوق بشری بر اهمیت آن تأکید شده است. سلامت فردی، به عنوان یکی از مهمترین مولفه‌های کرامت هر انسانی محسوب میشود. از این روی حق بر سلامت به عنوان یکی از حقوق بنیادین بشری در نظام بین‌المللی حقوق بشر به رسمیت شناخته شده است.
در بسیاری از موارد استانداردهای جهانی بر مقررات دارویی و مواد خوراکی حاکم است و حق حاکمیت دولت‌ها در آن زمینه‌ها بسیار محدود شده است. به همین جهت نیز در مناقشات سیاسی میان کشورها موضوعات مربوط به سلامت عمومی نوع بشر را نمی‌توان تحریم کرد.
در همین پیوند، نمی‌توان تفاوتی از نظر مرز یا نژاد، مذهب یا هر زمینه دیگری میان افراد گوناگون در سراسر جهان قائل شد، کرد. اگرچه حسن روحانی اعلام کرده که قرنطینه و این موارد محلی از اعراب ندارد و نیازی به اینکار نیست. در اسناد حقوق بشری همچون ماده ۲۵ بند اول اعلامیه جهانی حقوق بشر مصوب ۱۹۴۸، حق سلامت و رسیدگی‌های پزشکی برای تمام مردم دنیا الزامی دانسته است. همچنین، در قسمتی از ماده ۱۲ میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ۱۹۶۶ «پیشگیری و معالجه بیماری‌های همه‌گیر، بومی، حرفه‌ای و سایر بیماری‌ها و نیز پیکار علیه این بیماری‌ها» را از وظایف اصلی تمام دولت‌ها برشمرده است.
میثاق حقوق مدنی و سیاسی: در این میثاق هم از حق بر حیات، حق بر آزادی از شکنجه، حق بر
آزادی و امنیت شخصی، حق بر رفتار انسانی با زندانیان، آزادی فکر و…. آمده است. کنوانسیون بین‌المللی رفع همه اشکال تبعیض نژادی، که در بند (۴) ماده(۵) به حق استفاده از بهداشت عمومی، مراقبت‌های پزشکی، بیمه‌های اجتماعی و خدمات اجتماعی اختصاص دارد. در کنوانسیون محو تبعیض علیه زنان و منشور اجتماعی اروپا و کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر نیز، حق بر حیات و حق بر سلامت را جزیی اساسی از حقوق بشر دانسته و تأکید این اسناد براین است که حق تمام ابنای بشراست که از سلامت جسمی و روانی و اجتماعی برخوردار باشند. واضح است که دولت‌ها در ارتباط با تأمین و تضمین این حق دارای مسئولیت‌های معینی هستند، گرچه نمی‌توانند به‌طور کامل سلامتی افراد را تضمین نمایند اما می‌توانند شرایطی را فراهم آورند که در آن سلامتی افراد مورد حمایت قرار گیرد و دستیابی به سلامتی برای افراد ممکن گردد. حق بر سلامت جایگاه استواری در اسناد حقوق بشری و عرف بین‌المللی دارد و می‌توان آن را در شمار اصول کلی پذیرفته شده نظام‌های حقوقی توسعه یافته دانست. این حق در شمار حقوق نسل دوم حقوق بشری بر شمرده شده است. در این بین به رسمیت شناختن حق بر حیات و حق بر سلامت در مهمترین اسناد و اعلامیه‌های بین‌المللی از جمله اسناد سه گانه حقوق بشر، اساسنامه سازمان ملل، اساسنامه سازمان بهداشت جهانی و اعلامیه توسعه هزاره سوم حاکی از اهمیت این حقوق و متعهد کردن دولت‌ها در حمایت از آن در سیاست‌ها و قانون گذاری‌های داخلی است.
نظر به اینکه با استناد به قوانین و مقررات موجود در حقوق داخلی نظیر اصل(۲۹) قانون اساسی و قوانین حقوقی و کیفری و ماده۱) قانون مسئولیت مدنی حکومت اسلامی و آرای صادره از محاکم قضایی در موارد مشابه چون آلودگی خونی در پرونده معروف خون‌های آلوده به ایدز وارداتی از فرانسه به ایران(۱۳۶۴) و مسائل زیست محیطی و دیگر اسناد بین‌المللی که در اِعمال تصدی و با یاری جستن از نظریه خطا( تقصیر) مطرح بوده و با کمک آرای صادره از دیوان بین‌المللی دادگستری در موارد مشابه و در صورت اثبات قصور و کوتاهی نظام فقاهتی در عدم پیشگیری به‌موقع و درمان نابجا و تأخیر و عدم آموزش و… مسئولیت جبران خسارات وارده به جامعه ایران و ایضاً خانواده‌های قربانیان این بیماری به حیث حقوقی از یک سو و از دیگر فراز گسترش این بیماری در منطقه، برعهده دولت اسلامی در ایران بوده زیرا ایران نخستین کشور درمنطقه است که این بیماری در آن شیوع و گسترش یافت.
نیره انصاری
حقوق دان، نویسنده، پژوهشگر وکنشگر حقوق بشر
۵،۴،۲۰۲۰ / ۱۷،۱،۱۳۹۹
۲۰
جناب دکتر جلال ایجادی از من خواسته‌اند تا احساس خودم را در باره ی دوران کورونایی بنویسم. من در باره ی قرنطینه و «حبس خانگی» کورونایی قبلا مطلبی نوشته‌ام و در آن گفته‌ام که اگرچه قیاس مع الفارق است ولی می‌توان وخامت وضع زندانیان سیاسی را در سلول‌های تنگ و بدون در اختیار داشتن وسایل ارتباطی و غیره در قرنطینه‌های کورونایی تا اندازه‌ای درک کرد. در باره ی دوران کورونایی، این را هم می‌توان گفت که همیشه امکان وقوع چیزی بدتر از آن که ما آن را مطلق بد می‌دانیم وجود دارد. اگر چه نوع بشر احساس می‌کند که آماده برای رو به رو شدن با بدترین حوادث قابل تصور است، اما واقعیت این است که وقتی حادثه سراغ انسانها می‌آید، تازه متوجه می‌شوند که در پیشرفته ترین و مجهز ترین جوامع هم، روزهای اول با دستپاچگی و بی برنامگی همراه است. این روزهای اولیه، ما را به خودمان، یعنی به انسان طبیعی نزدیک می‌کند و مقابله با خطر، به صورت فردی، از ما موجوداتی جدید می‌سازد. در این وضعیت است که نقش نفوذ فرهنگ و اثرات اجتماعی آن، خود را نشان میدهد. فرهنگ حاکم، حُکم کاسه‌ای را دارد که مردمان مانند توپ‌های کوچک در کف آن قرار دارند وقوع حادثه، این توپ‌ها را در داخل کاسه به حرکت در می‌آورد و آنها را جا به جا می‌کند. فرهنگ جامعه اگر صحیح با بنیاد باشد، بعد از مدتی کوتاه، توپ‌ها به سرجای اول خود باز می‌گردند و زندگی اجتماعی مجدد شکلی متین و صحیح به خود می‌گیرد. در ظرف‌های معیوب یا بد شکل یا مسطح و فاقد شکل، توپ‌ها بعد از یک تکان، جملگی پراکنده می‌شوند و شکل مجدد گرفتن با زحمت بسیار همراه می‌گردد. کورونا فرق فرهنگ‌های بشری و تاثیر فرهنگ صحیح در جوامع را به ما نشان میدهد.
ف. م. سخن
روزنامه‌نگار
۲۱
کرونا از نظر من یعنی فرود آمدن بر زمین، یعنی ترک برداشتن آسمان، فروغلتیدن دانه‌های توهم‌زده‌ی باورهای دینی در مرداب واقعیت‌های زمینی. کرونا یعنی اینکه در عظمت دروغین بشر شک کردن، یعنی زانو زدن اشرف مخلوقات در برابر یکی از کوچک‌ترین ذره‌های هستی. یعنی وحشت از تنهایی، یعنی غم‌باد گرفتن در پشت پنجره‌ای رو به دیوار. غنبرک و چنبرک زدن در اثر نگریستن به دندان‌گردی زمان که خرامان خرامان سپری میشود. زندگی با کرونا، یعنی بیدار شدن از خواب خوش در دل یک کابوس. یعنی تلنگری دردآور و هشدار دهنده برای فهم مجدد زندگی و جهان، برای دانستن ارزش عشق و لحظه‌های با هم بودن. یعنی اینکه شمعی بگذاری و دل ببندی به پایان این شب سیه.
جمشید فاروقی
نویسنده و روزنامه‌نگار
۲۲
دوست گرامی با درود، در پاسخ سئوال شما، احساس من در مورد ویروس کرونا: به باور من این ویروس در قرن بیست و یکم تحولی جهانی را باعث شده است بگونه ایکه این تحول ریشه‌ای بنظر می‌اید و هنوز ابعاد گسترده آن کاملا مشخص نشده است. تحول در روابط اجتمائی بدون نزدیکی حظوری افراد جامعه با یکدیگر، تجربه‌ای است که بدون شک بر روی ساختار اجتمائی آینده ما تاثیر گذار است. در این بین شاهد خواهیم بود که مسائل اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و مذهبی هم دگرگون خواهند شد. همچنانکه سیاستهای حکومتهای تحمیلی و شفابخشی امامزاده‌ها نیز پایگاه گذشته خود را از دست داده‌اند.
علی لیمونادی
فیلمساز- روزنامه‌نگار
۲۳
درود آقاى ایجادى گرامى، اولا که این دوره هنوز پایان نیافته و متاسفانه زمان مشخصى هم برایش در نظر گرفته نشده است. اما احساس من در شرایط فعلى هم نگران کننده است و هم خوشحال، هم شادم و هم غمگین، نگرانم زیرا شغل آزاد دارم و متاسفانه هیچ مزایاى دولتى و حقوق ثابتى دریافت نمی‌کنم و الان مدت چهار هفته است که فقط از حساب‌ام انواع و أقسام هزینه‌ها از مالیات سگ گرفته تا خونه و ماشین دفتر کار و وام بانک و هزینه اب و برق و حتى هزینه زباله را نیز برداشت می‌کنند بدون اینکه سنتى واریز کرده باشند و تازه تا اخر این ماه هم تمدید شده است. این از نگرانى برای خودم و دیگران اما خوشحالم از اینکه بیمارى‌ام خوب شد و اکنون میتوانم تمام بدهی‌ها خودم به خودم را جبران کنم. بیمارى کار کردن امانم نمى داد و هر کار و مطالعه ای را به بعدا موکول می‌کردم و انهم ظهور نمی کرد. اما حالا تا دلتان بخواهد برای همه انها برنامه دارم و اصلا روزها و هفته‌ها برایم یکی شده درست مثل اوائل پناهنده گى، شادم زیرا که هر روز بزرگ شدن نوه‌هایم را می‌بینم و ازشان لذت مى برم و انها نیز شاد و خوشحالند. غمگین براى سرنوشت بشریت که در این مبارزه مرگ و زندگى فریاد رسى نیست و فاجعه اى بس عظیم در راه است. امید که مادر طبیعت خطاهایمان را ببخشد.
مجید اژنگ
فعال و تحلیل‌گر سیاسی
۲۴
چهل سال پیش از ادگار مورن فیلسوف و جامعه شناس فرانسوی آموختم که باید در برابر نامحتمل‌ها و حتی غیر ممکن‌ها فروتن بود. جمهوری اسلامی نامحتمل و حتی ناممکن می‌نمود، ولی چه آسان بر سرمان خراب شد.
کرونا هم، در آغاز دهه دوم قرن بیست و یکم میلادی به قلمرو محالات تعلق داشت. آیا تصور می‌کردیم که روزی روزگاری، در قلب پر آوازه‌ترین متروپول‌های جهان، از ترس یک ویروس موذی خود را در خانه‌هایمان حبس کنیم؟
این که بگوییم خیلی از ناممکن‌ها ممکن می‌شوند، هم نگرانی آور است و هم امید بخش. ولی یک چیز مسلم به نظر می‌رسد و آن این که آینده در هیچ جا نوشته نشده. رویداد‌هایی نامنتظره بر سر راه ما کمین کرده‌اند، همچون شاهینی که برق آسا بر سر کبک خرامان فرود می‌آید. این را هم از حافظ شیراز آموختم:
دیدی آن قهقهه کبک خرامان حافظ
که ز سر پنجه شاهین قضا غافل بود
فریدون خاوند
استاد دانشگاه در اقتصاد
۲۵
رابطه من با روزگار کرونایی بیشتر از اینکه “احساسی” باشد، برپایه داده‌های آزمون پذیر است، زیرا در کار روزانه‌ام به عنوان پزشک بیشتر از احساس، با راهکارهایی سروکار دارم که بتوانم بر پایه آنها هم به درمان بیماران بپردازم، و هم از واگیری این بیماری در میان گروهمان و بیمارانمان جلوگیری کنم. در کنار آن برداشت من این است که سیاستمداران آلمان در پی سوءاستفاده از این روزگار کرونایی برای محدود کردن آزادیهای شهروندی ما هستند و به این بهانه می‌خواهند دخالت سیاست و پلیس را در زندگی روزانه شهروندان افزایش دهند.
محسن بنائی (مزدک بامدادان)
پزشک و پژوهشگر
۲۶
سلام آقای ایجادی عزیز، پیرو خواست شما چند سطر زیر را نوشتم و برایتان می‌فرستم. حمید فروغ هستم و بیش از بیست و دو سال به‌عنوان ناشر و کتابفروش مشغول کار. حدود سه هفته است که بیشتر وقتم را در خانه می‌گذرانم. سعی می‌کنم این فرصت را با کتابخوانی، ورزش، یادگیری زبان جدید و تماشای فیلم پر کنم. دلم می‌خواهد حتی‌الامکان بسیار کم با دنیای مجازی سر و کار داشته باشم. از قبل فکر می‌کردم فرصت خوبیست کارهای شغلی تلنبار شده را سامان دهم. اما از ابتدا تحت تاثیر فضای روانی موجود متوجه شدم حوصله کارهای همیشگی را ندارم. احساس می‌کنم خوب شد که باز با روزمرگی‌های معمول وقتم را حداقل تا امروز پر و سپری نکرده‌ام، از کارهای معمولم کمی فاصله گرفته‌ام، از این فضایی که برایم ایجاد شده خوشحالم، احساس راحتی دارم، امیدوارم و خیال می‌کنم اگر از این وضعیت به سلامت گذشتیم و گذشتم وقت بیشتری برای علایق غیر شغلی‌ام بگذارم. وضعیت پیش‌امده را برغم خبرهای ناگوار و رویدادهای تلخ آن، فرصتی می‌بینم که می‌توان از آن با نگاهی بهتر به زندگی و همه آنچه مربوط به زندگی‌ست استفاده کرد. اما چه پیش خواهد‌رفت و چه پیش خواهد آمد را نمیدانم.
حمید فروغ
ناشر
۲۷
جلال عزیز، با سلامی دوباره. ویروسی بین سالهای ۱۸۰۰ و ۱۹۰۰ میلادی ( درست پس از جنگ اول جهانی ) پیدا شد به نام « ویروس اسپانیائی » این بیماری یکصد میلیون نفر را در دنیا کشت. نتیجۀ آن، بیداری غرب در مقابل خشم طبیعت بود. یکی از عوامل این کشتار آگاهی مردم و پیشرفت سوسیالیسم ( هرچند نا موفق ) در جهان بود. به گمان من این بلای « کرونا » مهمترین اثری که بر افکار جهانیان خواهد کذاشت، شک و تردید در مورد دین و متافیزیک خواهد بود. به ویژه که این بیماری به وسیلۀ مسجد ( در ایران و چند کشور اسلامی ) کلیسا ( در فرانسه ) و کنیسا ( در آمریکا ) همه گیر شده است. توضیح اینکه دین هرگز در جوامع بشری از بین نخواهد رفت، لیکن متحول خواهد شد و مورد بیداری و شک طبقۀ دین باور خواهد شد. با ارادت.
بهزاد کشاورزی
جامعه شناس و پژوهشگر
۲۸
ویروس ویروس ویروس، کرونا کرونا کرونا، چین چین چین، خبر خبر خبر، آنالیز آنالیز آنالیز، نظر نظر نظر، مشابه مشابه مشابه، متضاد متضاد متضاد. تنها نقطه مشترک،مرگ مرگ مرگ... در حمله مغول به ایران خردمندی چنین گفت: این مصیبت را علم باید که از قلم کار برنیآید. پیش ازاین، یورش بلا فراوان بر انسان فرو آمده است اما آن حوادث منطقه‌ای بوده است، چون سیل، آتشفشان، زلزله و یا، طاعون، وبا و در قرن بیست وبیست و یکم، سیدا، جنون گاوی و ... اما تفاوت این بار با گذشته در اینست، توفان بلا مرز‌ها را در نوردیده است، امروز جهان به مسلخ می‌رود و تا کنون که این چند جمله نوشته میشود افق روشنی در پیش روی نیست، جهان یک پارچه متوقف شده است، جهان در قرنطینه است. آنکه این ویروس ازکجا آمده است و چه رویدادی یا توطعه‌ای در پس آن بوده است چندان مهم نیست. آنچه که ما را به اندیشیدن وا می‌دارد چنین است: با همه پیشرفت‌های تکنولوژی هنوز انسان تا اعتماد به بودن فاصله زیادی دارد... اکنون پرسش اینست آیا انسان جز انسان یاری دارد...
منوچهر نامور آزاد
کارگردان هنرمند تئاتر
۲۹
«ای عجب دلتان بنگرفت و نشد جانتان ملول، زین هواهای عَفن وین آبهای ناگوار؟»، چنین گفت طبیعت...و ناگاه ویروسی کاکل زری و تاج بر سر، پای بر جهان نهاد و زمینیان را به خُفیه گاه و خانه‌نشینیِ ناگزیر واداشت...درِ «خانه خدا » را تخته کرد، دعایِ « خوش مضمونِ» صحیفهٌ سجّادیه را از اِفاقه انداخت و نشان داد که ارزشِ یک پرستارِ زحمتکش از تمامیِ سردمدارانِ سودجو، زورگو و سالوس بیشتر است ... سپس علم لبخندی زد، نفسی تازه کرد و بر انسان دمید اما چه زود مستمسکی شد در دستِ سوداگرانِ دارو...تا پرسشِ بی پاسخ مانده‌ی «علم بهترست یا ثروت » را بدانجا رساند که: «بی مایه فطیر است!» دانشمندی پژوهشگر اما چنین هشدار داد: اگر ساکنین زمین نتوانند از پوشش‌های پزشکی - بطور یکسان - برخوردار شوند، هستی را روزهای خوشی در پیش نخواهد بود.
حمیدرضا جاودان
بازیگر سینما و تئاتر
۳۰
پاندمی یا اپیدمی جهانی در تاریخ جهان وجود داشته است، دلائل غافلگیر شدن در قرن ۲۱ در برابر آن و نتایج منبعث آن، از دیدگاه یک طرفدار حقوق بشر، کنشگر سوسیال دموکرات و لائیک و رئیس و مدیرعامل یک موسسه آموزشی عالی در پاریس چیست؟ در ۱۲ نکته زیر کوشش می‌کنم نظرات خود را بیان کنم.
یکم، در قرن گذشته انسان در تئوری به این نتیجه رسید که حقوق بشر و همبستگی جهانی بدون آزادی و عدالت اجتماعی کارآمد نیست اما همان انسان عملی ساختن این تئوری ناموفق بوده است.
دوم، پدیده کرونا زنگ خطری بود به توجه ناکافی به سیستم بهداشت عمومی کشورها و عدم همبستگی جهانی در شرایط بحرانی. این پاندمی نشان داد علیرغم ادعاها، هر کشور به فکر خویش، و در هر کشور هرکس به فکر “ریش” است. بدین جهت تقریبا همه کشورهای جهان، به دلیل عدم پیش‌بینی در نیاز به نیروی انسانی و در فراهم کردن لوازم لازم برای مقابله با بحران بیماری ناکارآمد از آب در آمدند.
سوم، عدم اعتماد ملتها به دولت‌ها، سد دیگری برای مبارزه با کرونا است، اصولاً در هر کشوری که اعتماد مردم به دولت‌هایشان بیشتر باشد مشارکت مردم در مقابله با بحرانها و کنترل آن زودتر انجام می‌گیرد. این اعتماد در اثر دموکراسی و وجود رهبران درستکار حاصل میشود.
چهارم، کرونا نشان داد که طبقات فقیر و کم درآمد شکننده ترند و تلفات بیشتری را تحمل می‌کنند. جهان به برقراری تعادل در تقسیم ثروت نیاز دارد. در غیر اینصورت تر و خشک باهم می‌سوزند.
پنجم، کرونا همینطور زنگ خطری است بر سیاست تشویق تولید انبوه، بی بند و باری در مصرف، توجه زیاد به گسترش تکنولوژی، صنعت، انباشت ثروت و کم توجهی به بهداشت عمومی و رایگان، کوتاهی فاحش در نگهداری محیط زیست و طبیعت.
ششم، کرونا به دنبال خود دگرگونی‌های ارزشی را باعث خواهد شد. یکی از این دگرگونی‌ها اهمیت کیفیت نسبت به کم‍ٌیت است. منظورم این است که در این بحران انسانیت به طوری جدی از خود سوال خواهد کرد. آیا زمان آن فرا نرسیده است که مادیات، اقتصاد لجام گسسته و رعایت نکردن ارزش‌های طبیعی در برابر فرهنگ، اخلاق و تعهد زیست بوم، عقب نشینی کند؟
هفتم، یکی دیگر از نکات قابل توجه این بحران تائید برتری ارزش انسان در برابر متافیزیک است که اگرچه با دشواری به پیش می‌رود اما بالاخره بت‌های زیادی را خواهد شکست.
هشتم، نکته دیگر اینکه سیستم اداره کشور به شیوه کنونی را این بحران کلا زیر پرسش برد.
نهم، دوران قرنطینه بحران، به واسطه استفاده ناگهانی و ناخواسته اما ضروری از تکنولوژی، زخم‌هائی را در جامعه از خود باقی خواهد گذاشت که در خلاف جهت روابط اجتماعی سالم، سلامت روان و انسانیت است. این زخم‌ها در جوامع پر انتظار و با دولت‌های رفاه آن به راحتی بهبود نخواهند یافت.
دهم، از نظر دموگرافی باید در انتظار فجایع تازه‌تری بود، در دهه‌های اخیر جنگ‌های منطقه‌ای باعث کوچ‌ها بزرگ شده است، ناامنی در امر بهداشت و سلامت کوچ‌های دیگری را به ویژه در نسل جوان به وجود خواهد آورد که دنیای غرب را بطور اساسی تکان خواهد داد.
یازدهم، اثرات ناشی از کرونا، در سیستم اقتصادی جهانی کم نخواهد بود. در این پروسه به نظر من پوچی تئوری “موندیالیزاسیون” به ناچار “دیالیز” خواهد شد.
دوازدهم، قطب‌های قدرت و اتحاد‌هائی که از ۷۰ سال به این سو در جهان ایجاد شده‌اند بی شک بهم خواهند خورد و نظم دیگری در روابط بین‌المللی قدرت به وجود خواهند آمد که از جزئیات دقیق آن کس بدرستی آگاه نیست.
فرهنگ قاسمی
کنشگر حقوق بشر، سوسیال دمکرات، مدیر موسسه آموزش عالی
۳۱
در روزگار کرونایی، بیش از هرچیز با تنهایی عظیم انسانی آشنا شدم، وسپس ترس از آدمیانی که باورندارند بنی ادم اعضای یکدیگرند. بعد هراس از وجودی ناشناخته رسید؛ وجودی که شاید ما آدمیان با نابودی و الودگی طبیعت، آفریننده ان بوده ایم. در عین حال این اندیشه که این جهان را قاعده و قانونی دیگر برای زندگی لازمست؛ سیاستی دیگر می‌طلبد و نگاهی دیگر. دوران «همه چیز برای من» به پایان رسیده، عصر«ما» باید آغاز شود. غیر این باشد، آزادی در پای بی عدالتی، ذبح خواهد شد.
نوشابه امیری
روزنامه نگار
۳۲
دوست من، کرونا، نخستین ویژه‌گی کرونا این است که دیده نمی‌شود اما وجود دارد عینهو «جن و خدا» اما واقعی‌ها! از موهوماتی با نام الله یا خالق، قوی‌تر و عادل‌تر است. درهمه جا حاضر، و ناظر اعمال ما است چه در توالت، چه در رختخواب، و چه در کاخ شاهان و زورگویان و حتی روی دانۀ انگوری که به دهان می‌بریم. بزرگترین دشمن روحانیت و الله است چون هم خودشان را می‌زند هم ایدئولوژی‌شان را. بزرگترین دشمن کتابهای دینی، اوراد و ادعیه است. گرچه تا کنون کشتن دین‌ستیزان و خداناباوران آسان بود اما کشتن این کوچولوی دوران اصلا آسان نیست حتی برای بزرگترین دیکتاتورها یا پاپ یا مجتهد و فقیه. این دوست نازک نارنجی من، هم دین را به چالش کشیده هم علم را و هم عزرائیل را. توانسته نیمی از مردم جهان را در زندان (قرنطینه) کند و خودِ آنان را مسئول نگهبانی، شکنجۀ روحی، آشپزی و کابوس خودشان کند. به کسی هم بابت این وظیفه‌های سنگین حقوق نمی‌دهد حتی با باج گیرها و گنده لاتهای دولتی یا دینی هم در حال نبرد تن به تن است.
دوست من، کرونا دشمن من هم هست. چون دوست و دشمن نمی‌شناسد. نخستین قاضی بی طرف دنیا است. مرا در قفس خودساخته‌ام زندانی کرده، باید با ترس و لرز بروم نان و دانه‌ای بخرم و دزدکی برگردم! دور و برم می‌چرخد و هرچه می‌کوشم نمی‌توانم از خودم دورش کنم. هی دور خودم می‌چرخم و خطاب به این کوچولوی ورپریده می‌گویم:« یا بکُش یا دانه ده یا از قفس آزادکن!»
دوست من کرونا جنگجو و همسنگر من هم هست. دانشمندان و فیلسوفان همه در این سنگر گرد آمده‌اند و داریم درجنگی جهانی و آخرزمانی در برابر جهل می‌جنگیم. نشانه گیری کرونا حرف ندارد! حتی به «اولاد پیغمبر» و به گنده لاتهای منبری و مسجدی و لشکری و کشوری هم رحم نمیکند. گاهی فکر می‌کنم نکند کرونا آن روی سکۀ بیگ بنگ است!
امروز در گوشم زمزمه می‌کرد: «شاعر! حیف که زنده نخواهی ماند تا ببینی دنیای پس از تو چقدر زیباتر خواهد بود!»
میرزاآقا عسگری مانی
شاعر، پژوهشگر و روزنامه نگار
۳۳
در دوران قرنطینه و کرونازده‌ی اطراف‌مان که جان و جهان‌مان را درگیر خود کرده، با دیدن مردان و زنان ماسک‌زده‌ای که دوروبرمان دیده می‌شوند. بی‌هوا پرت شدم به مردادماه ۶۷. از لای کرکره‌های کمی بالازده‌ی آخرین اتاق بند هشت زندان گوهردشت در شب‌‌های جهنمی تابستان ۶۷ مردان ماسک‌زده‌ای را می‌دیدیم که دارند جایی را سم‌پاشی می‌کنند. چرایی‌اش بر ما دانسته نبود. هر پلشتی و پلیدی در نادیده‌‌گی معنا می‌یابد. در طناب‌کشی‌ی ۶۷ کنار دست‌مان آدم ذبح می‌کردند و ما نمی‌دیدیم. حدود یک ماه ما را در قرنطینه قرار دادند تا نبینیم. حال اما می‌دانیم و می‌بینیم که زنده‌گی مچ مرگ را می‌خواباند.
مهدی اصلانی
نویسنده و زندانی سیاسی سابق
۳۴
در این دوران کرونائی مجموعه ویا ترکیبی از عواطف و حس‌های گوناگون در خود سراغ دارم. خشم و هراس و درد و آرامش و شادمانی.
خشم، ان جا که می‌بینم در این دوران سخت در ایران ما رهبرانی جن و جنون زده و تبه کار برسرکارند که تنها سودایشان حفظ خود و نظام گورزاد و اندیشه‌های تباهشان است و از این که مزد گورکن از بهای آزادی آدمی و جانش افزون شده است.
هراس، هنگامی که به آینده می‌اندیشم که این بلای ناشناخته چه برسر آدمیان و روابط انسانی در وطن نخست و دوم و جهان ما می‌آورد. برای خود و اطرافیان هراسی در دل نداشته‌ام نمیدانم از کجا مطمئنم که این کووید ۱۹ به سراغ من و نزدیکان و دوستانم نمی‌آید.
درد، آنجا که می‌بینم در این بلا نیز باز این انسانهای تهی دست و بی صدا و از دیده پنهان جامعه هستند که بیشترین قربانی را می‌دهند و در تنهائی و سکوت می‌میرند.
آرامش، آنجا که با “بازداشت خانگی” فرصتی برای اندیشه و کار و پیکار مجازی! وخواندن و نوشتن یافته‌ام. راستش من این روزها وقت کم می‌آورم.
شادمانی، آنجا که جلوه‌های زیبائی از همبستگی‌های انسانی، شکل گیری نهاهای خودیاری مردمی، فداکاریها و از خودگذشتگی‌های کادرهای درمانی و بهداشتی، پایکوبی‌ها و ترانه و سرود خوانیها برای پاسداشت زندگی و شادی و زیبائی می‌بینم.
فریدون احمدی
دبیر شورای مدیریت گذار
۳۵
بحران جهانی کنونی با نام- ویروس کرونا - بدون تردید جهان امروز ما را به دو بخش پیش از کرونا و پس از کرونا تقسیم خواهد کرد.
بدون هیچگونه شبهه‌ای، پس از جنگ دوم جهانی که بیش ار ۷۰ میلیون کشته و تغییرات گسترده سیاسی-استراتژیک از خود بجای گذاشت، تا به امروز هیچ اتفاقی بدین ترتیب تاثیرگذار بر آینده جهان نخواهد بود. بحران کرونا امروز بطور قطع تغییر و تحول گسترده‌ای را بر جنبه‌های اجتماعی-اقتصادی و فرهنگی سیاسی تمامی جوامع بشری خواهد داشت که در تلاش هستم ژرف تر بدان بپردازم
ایران و کرونا
باور من بر اینست که در شرایط حاضر، گذشته از اینکه به دلیل بحرانهای متعدد و متفاوت از جمله بحرانهای اجتماعی - اقتصادی و در زمره مهمترین‌هایش بحران مدیریت و عدم لیاقت حاکمیت که در چهل و یک سال گذشته وجود داشته است نگاه من بیشتر بر جنبه‌های زیر خواهد بود:
شورش گرسنگان: به دلیل مشکلات گسترده اقتصادی، بیکاری گسترده، بیشتر از ۶۰ میلیون یارانه بگیر و بیشتر از یک چهارم جمعیت ( حدود ۲۰ میلیون ) که حاشیه نشین هستند و هیچگونه پناهی ندارند. آسیبهای اجتماعی گسترده: در بیشتر اقشار اجتماعی و خاصه کودکان کار و بچه‌های خیابانی که آینده سازان ایران هستند و بیشتر از همه نگرانشان هستم.
و اما در جهت تغییرات مثبت آن:
آگاهی گسترده مردم نسبت به خرافات حاکم در چهار دهه گذشته که نیازمند روشنگری‌ها بیشتری نیز می‌باشد. همبستگی مردم و یکپارچه شدن ایرانیان داخل و خارج از کشور با یکدیگر در مقابل حکومت که آینده روشنی را برای ایران و ایرانیان به ارمغان خواهد آورد.
دکتر حسین لاجوردی
جامعه شناس
۳۶
اگر حوادث مهم در زندگی بشریت اتفاق نمی‌افتاد، شاید همان تغییر شماره سالها و یا قرون مبنای زیربنای حافظه تاریخی- فرهنگی ما می‌شدند. در میان حوادثی که امروزه مبنای فهم تاریخی- فرهنگی ما را می‌سازند، جدای حوادث سیاسی، جهش‌های علمی، فن آوری و یا تجاربی چون سفر به ماه، حوادث عمده طبیعی که عمدتا شوربختانه در جهت نازندگی بوده‌اند، این نقش را ایفا کرده‌اند.
زلزله‌های اساسی، فعالیت کوه‌های آتشفشان، سیلهای عظیم ویرانگر، خشکسالی‌های متوالی و قحطی‌های منتج از آنها و نهایتا بیماری‌های واگیر بدون واکسن و یا دارو از این قماش‌اند. پدیده کرونا در دوران ما که چهار ویژگی منحصر بفرد دارد، بدون شک به یکی از مبنا‌های تاریخی، پیش از کرنا و پس از آن تبدیل خواهد شد. کرونا و جهانی شدن ارتباطات انسانی، کرونا و دوران کامپیوتر و انترنت و شبکه‌های اجتماعی و هوش مصنوعی، کرونا و آلودگی‌های غیر متعارف زمین و هوای ما انسانها و نهایتا کرونا و اختلاف عمیق رفاه و آسایش و سطح زندگی یک میلیارد از سویی و شش میلیارد از سوی دیگر. کرونا فصل جدیدی در حیات بشریت گشوده است. و اینکه برای نخستین بار انتقال داده‌ها، نوع زندگی افراد مرفه را در پیش چشمان انسان نامرفه قرار داده و سطح آرزوی او را به شدت بالا می‌آورد
بدین گونه پس از کرونا، و تعامل چهار عامل فوق و تاثیر و تاثرشان بر یکدیگر، هم انسانی دیگر، هم سازمان اجتماعی دیگر و هم شاخص‌هایی ژرف تر خواهیم داشت.
حسن مکارمی، روانکاو
برژراک فرانسه ۶ آوریل ۲۰۲۰
قرنطینه مطلق
۳۷
درباره دستاورد‌های مثبت اپیدمی کرونا در سطح جهانی بطور اعم و در ایران بطو اخص می‌گویم: بر اساس منشور حقوق بشر حق هر شهروندی است که از سلامت کامل و تامین اجتماعی لازمه برخوردار باشد. در هر کشوری دولت بدستور مجلس منتخب مردم وظیفه فراهم آوردن شرایط لازمه در راستای حفظ سلامتی و تامین جانی و مالی شهروندان را با اخذ تصمیمات مشخص بنا به شرایط مشخص را بعهده دارد. پدید آمدن ویروس کرونا تاثیرات ناگوار و منفی بشکل از دست رفتن کادرهای مجرب و فداکار در بیمارستان‌ها وهمچنین باعث مرگ و از دست رفتن تعدادزیادی از شهروندان هر کشوری شده و اقتصاد جهانی را فلج کرده و طبیعا این پدیده روی سطح استاندارد زندگی انسانها در یک پریود زمانی نقش ایفا خواهد نمود ولی بعقیده من در دراز مدت دستاورد‌هایی مثبت در سطح جهانی بطور اعم و بطور اخص برای جنبش نوین ایران خواهد داشت.
در سطح جهانی:
۱. محک خوردن توانایی دولت‌های مختلف در برخورد به اتفاقات ناگهانی ونیز سیستم آمادگی آنها.
۲. محک خوردن سیستم‌های مختلف اداره کشور در رابطه با اسیب پذیری قشر ضعیف جامعه چه از نظر اقتصادی و چه از نظر سلامتی
۳. محک خوردن رشد سطح فرهنگی مردم، همکاری و احساس مسئولیت در مقابل همدیگر و اعتماد آنها به توصیه‌های دولت و ارتباط‌اش با نوع سیستم حکومتی.
۴. بازبینی روابط بین المللی کشورها دررابطه با قرارداد‌های اقتصادی و همکارهای مشترک بخصوص در کشورهای عضو بازار مشترک اروپا. این قصیه طبیعتا روی جابجایی سرمایه به منظور خرید نیروی کار ارزان در بخش‌های بخصوصی مخضوصا بهداشت و درمان نقش ایفا خواهد نمود.
۵. اختصاص دادن بودجه بیشتری به تخقیقات در زمینه پزشکی.
۶. ارزش قائل شدن برای کار زنان . ازآنجائیکه درصد بالایی از زنان در شغل پرستاری هستند طبیعتا کار شبانروزی آنها بازتاب مثبتی خواهد داشت.
۷. کاهش باورهای انسانها به قدرت‌های ماورا طبیعت برای حل مشکلات.
دستاورد اپیدمی برای ایران؛ بر کسی پوشیده نیست که رژم جمهوری اسلامی در اشاعه فرهنگ اسلامی و خرافات در بین مردم نقش مهمی ایفا نموده است. این اپیدمی توانست بی اهمیت بودن نقش امام زاده را برای بخشی از معتقدان آن تایید کند. و اینکه با دخیل بستن نمی‌توان جان انسانها را نجات داد. پس از سرنگونی جمهوری اسلامی دولت‌های اینده می‌توانند بدرستی از این دستاورد استفاده کنند و در زمینه خرافات زدایی فرهنگ سازی کنند. بطور خلاصه اپیدمی کرونا برای جنبش ایران حامل دستاورد‌های زیر می‌باشد:
۱. ریزش هر چه بیشتر اعتماد مردم به جمهوری اسلامی
۲. افشا شدن بیشتر سیستم تفکر جمهوری اسلامی در رابطه با بی احساس مسئولیتش نسبت به نجات جان مردم و اینکه احساس مسئولیت این سیستم صرفا در چارچوب نجات ملاها و خانواده‌هایشان بوده است
۳. تشکل گروه‌های امدادی مردم بخصوص جوانان در بعضی از شهرها به منظور ضدعفونی شهرو امداد رسانی خود می‌تواند تمرینی برای تشکلهای مردمی برای تصمیم گیری‌ها در دوران گذار و پعد از آن باشد.
با توجه به نکات بالا برخورد جمهوری اسلامی به اپیدمی باعث میشود که موجودیت‌اش در سراشیبی تند تری قرار بگیرد.
در مورد خودم: من و همسرم مدت یک ماه است در قرنظینه کامل بسر می‌بریم و بچه را هم ملاقات فیزیکی نمیکنیم. طبق توصیه دولت کسانی که در سن ۷۰ سالگی به بالا قرار دارند در لیست گروه حساس قرار گرفتند و باید خود را قرنطینه کنند و چون همسرم بسن هفتاد سالگی رسیده لذا من نیز باید درقرنطینه باشم. ما هر دو بازنشسته هستیم. بدلیل اعتمادی که بدولت داریم احساس امنیت کامل می‌کنیم. وقت ما بیشتر به مطالعه و دنبال کردن اخبار جهان می‌گذرد. هر حداقل یک ساعت در روز راه پیمایی می‌کنیم. در حزب سوسیال دمکرات‌ها در شهر ما حرکتی راه افتاده به این صورت که هر کس مسئولیت تماس با چند نفر از اعضا ی عضو حزب که سن اشان از ۷۰ به بالا است را بعهده می‌گیرد. این تماس بدین منظور است که اگر این خانواده‌ها یا افراد احتیاج به خرید مواد غذایی داشته باشند افراد جوانتر برایشان خرید کنند و یا اینکه با ارتباط گیری از تنهایی در بیایند. در همین رابطه من مسئولیت تماس گیری چند خانواده را بعهده گرفته‌ام.
۲۰۲۰-۰۴-۰۶
ثریا ندیم پور
کارشناس محیط زیست
۳۸
در روزهای کرونا زده، در انزوای قرنطینه، کلام و تصویر و آوا، از همه جا سوی من و ما می‌آید؛ ”همه جا”یی که در جهان ما دامنه‌ای بس گسترده یافته. هرجا که اینترنت در دسترس باشد، مداوما با دیگران، از جمله با آنها که فرسنگ‌ها از ما دورند، در رابطه ایم و من سالهاست اثرات این دگرگونی را در تجربه تبعید زیسته‌ام. زمان پیش از «واتزآپ» و دیگر شبکه‌های مشابه، هزینه گران تلفن راه دور سبب محدویت‌های حسرت باری برای شنیدن صدای عزیزانم در ایران می‌شد. تا آنکه که به یاری این شبکه‌ها ایران به من نزدیک‌تر شد. دریغ اما که باز روزی رسید که آن حسرت دردناک را بار دیگر به تمامی زیستم. سکته مغزی شدید توانایی سخن را از پدرم ستاند و بزودی از تحرک نیز محرومش کرد. دیگر نمی‌توانستم امیدوار باشم سفری فرصت دهد او را درآغوش بکشم. ما را که ترک می‌گفت نتوانستم با او خداحافظی کنم. این روزها، بیماران کرونایی رو به مرگ و نزدیکانشان، محروم از واپسین دیدار، چنین تجربه دردناکی را از سرمی‌گذرانند.
با خود می‌گویم که نزدیکی تجربه ما ریشه در واقعیتی مشترک دارد: تهدید جدی مرگ. و مگر نه اینکه یگانگی بنیادین موقعیت انسانها از همین رودرویی با مرگ مایه می‌گیرد؟ مگر نه اینکه پیشرفت مرگبار کرونای نوزده بیش از هرچیز یادآور اشتراک هستیانه سرنوشت انسانها در جهان است؟
شهلا شفیق
جامعه شناس و نویسنده
۳۹
ویروس کرونا احتمالا جهان پیش از خود را از جهان آینده جدا خواهد کرد و در ورای آن انسانهایی با اندیشه‌های دگرگون شده و با پرسشهای جدید خواهد ساخت. این پرسش‌ها از هم اکنون که در خانه‌های مان بسر می‌بریم، و در سکوت به آسمان نگریسته و به گذشته خود فکر می‌کنیم، آغاز شده است. از هم اکنون پرسشهای بی پاسخ و شگفت آوری بر سر و رویمان سر ریز می‌شوند. از خود میپرسیم که براستی که تاکنون چه کرده ایم و با آن دویدن‌های پرسرعت و پرش‌های تند و تیز، براستی بدنبال چه بوده ایم؟ که هستیم و چرا هستیم. و براستی به کجا می‌رویم و چرا می‌رویم. از اینرو، به آن دلیل که ویروس کرونا تمامی هستی ما را هدف قرار داده است، در برابر آن ما بیشتر فیلسوف می‌شویم، متفکر می‌شویم. به حیات و زیست معنوی بیشتر فکر می‌کنیم. چه بسا همین نگاه ما را بیشتر به تفکر درباره مادیت و ماتریالیسم وحشی و تهاجمی که تمامی پیکره هستی جهان امروز را در نوردیده است، بکشاند. دنیایی که تاکنون ما را بجای اندیشه به “بودن و خوب بودن” به داشتن و زیاد داشتن” سوق می‌داده است. ما در پهنه شبیخون جهانی کرونا، اکنون خود را ناتوان می‌یابیم. همینجاست که در اندیشه‌های طولانی و در ساعات تنهایی، به این طبیعت فراغ که بشریت مدرن در طول سالها و قرن‌ها با تمامی قدرت جانش را گرفته و شیرازه آنرا به “مصرف” بدل ساخته می‌اندیشیم. می‌اندیشیم که این “فوق مصرف” از ما آدمهای پرزرق و برق، پرخور و پر مدعا، براستی چه ساخته. مصرفی شدن ما آیا چقدر طبیعت را زخمی نمود و ما را “حاکم” و این طبیعت “بیزبان” را مغلوب کرد؟ شاید باید براستی اندیشید که اکنون شمشیر بدست این طبیعت “بی زبان” افتاده و دارد می‌گوید: بس است! .... ما اینگونه، پس از آنکه اندکی فیلسوف و پرسشگر می‌شویم، اکنون اندکی طبیعت گرا و طبیعت دوست نیز می‌شویم. باز می‌توان پرسشهایی براین همه افزود، که آنرا برای تاملی دیگر و برای فرصتی دیگر می‌گذاریم.
۶ آوریل۲۰۲۰
عطا هودشتیان
استاد دانشگاه در علوم سیاسی
۴۰
پس از هشدار و به ویژه دستور قرنطینه در کشور محل اقامت ام، فرانسه، نخستین روزها را با دلهره و هراس سپری کردم. همه خانواده، من و همسر و دو فرزندم، نگران بودیم که چه باید کرد. کم کم هر کدام با شرایط نو هماهنگ شدیم.
برای من، مهم تر از همه، پرداختن به کار دانشگاه بود. به یک باره همه چیز، درس به دانشجو، نشست با همکاران، رسیدن به رساله‌ها و دیگر می‌بایستی به روی اینترنت میرفت و انگارانه می‌شد. روندی که از چند سال پیش آهسته آهسته پیش میرفت، به یک باره سرعت گرفت و بسیاری را غافلگیر کرد. کار آسانی نبود تازه روزگار من نبود. درس‌ها و پژوهش‌های من همه گرد اقتصاد و مدیریت با فنآوری‌های دانش بنیاد بود و هست.
کارهای پژوهشی با همکاران مقیم دیگر کشورها چندان مشکل نبود. کار ما چند سالی است که با فنآوری‌های اینترنتی پیش می‌رود. من بسیاری از همکاران قلمی فرنگی خود را هنوز از نزدیک ندیده‌ام.
زندگی دوم من، کار و نوشتن برای آزادی ایران هم، همچون همه سالهای پیش ادامه یافت. اما بر روی اینترنت: نوشته و مصاحبه بر روی سایت‌های فارسی زبان و نشست و گفتگو با رفقا.
می دانم که ویروس کرونا باعث قرنطینه و قرنطینه باعث کم شدن تولید و خرید و فروش شد. این برای اقتصاد ضربه بزرگی است. اما من در این دوران بی رونقی نادلبخواه جانمایه اقتصاد پر رونقی را می‌بینم. اقتصاد در پی رکودی درونزا بر زمین ننشسته است. اقدامهای پیشگیرانه مردم را داد و ستد بازداشته است. در شرایط قرنطینه، تنها بر روی اینترنت می‌توان کار کرد. این روند بسیاری از بیگانگان با اینترنت را مجبور به کار بر روی این شبکه کرد و به کار دیگر کسان بر روی آن سرعت بخشید. اقتصادی که همواره در حال شکل گرفتن بود، حالا با شدت بیشتری شکل می‌گیرد. این نکته نیکی است.
۶ آوریل ۲۰۲۰
جمشید اسدی
استاد دانشگاه در اقتصاد