عضو هیات برگزارکننده جشنواره «هایفست»: تماشاگران ارمنی پای ثابت تئاترهای ایرانی هستند/ آربی اوانسیان و شاهین سرکیسیان وام‌دار تئاتر شوروی بودند نه ارمنستان
آلبرت بیگجانی با اشاره به اینکه «هر سال شاهد حضور ۳ الی ۵ اثر ایرانی در جشنواره هستیم و این نمایش‌ها مشتری‌های خودشان را دارند به‌طوری‌که خیلی مواقع بین نمایش‌های ایرانی، روسی و گرجی، خیلی‌ها تئاتر ایران را انتخاب می‌کنند.» درباره پیشینه حضور ارمنی‌ها در تئاتر ایران گفت: هم «آربی اوانسیان» و هم «شاهین سرکیسیان» هیچ ربطی به جریان‌های تئاتری ارمنستان ندارند؛ چون آنها وام‌دار شوروی بودند.
آلبرت بیگجانی (کارگردان تئاتر) که سال‌هاست به‌عنوان نماینده قانونی دو جشنواره مطرح کشور ارمنستان در ایران فعالیت می‌کند، در گفتگو با خبرنگار ایلنا، از راه‌یابی نمایش «بیگانگی» به نویسندگی و کارگردانی غنچه شکوهیان به جشنواره مایم ارمنستان خبر داد.
بیگجانی عضو هیات برگزارکننده جشنواره هنرهای اجرایی «هایفست» ارمنستان و دبیر بخش ایران این جشنواره و همچنین نماینده جشنواره مایم ارمنستان در ایران و مسئول انتخاب آثار ایرانی برای حضور در این جشنواره پانتومیم است.
او درباره انتخاب نمایش «بیگانگی» گفت: این اثر به کارگردانی خانم غنچه شکوهیان و توسط گروه تئاتر «سونر» تولید شده که در موسسه هنرهای نمایشی «خانه پدری هنرمندان آمل» مستقر است. این نمایش را که در جشنواره دیدم، برای جشنواره مایم انتخاب کردم.
تعداد تولیدات نمایشی ایران در پانتومیم بسیار اندک است
بیگجانی «مایم» را جشنواره‌ای تئاتری با محوریت آثار پانتومیم خواند و گفت: از آن‌جایی که تولیدات پانتومیم در ایران زیاد نیست این جشنواره از ایران گروه‌های حرکت را هم می‌پذیرد و در نتیجه گروه فرم و بدن خانم شکوهیان را از آمل برای این دوره انتخاب کردم.
نماینده جشنواره مایم ارمنستان در ایران با اشاره به اینکه این جشنواره هر سال در فضای باز شهر توریستی زاخکادزور برگزار می‌شود، گفت: سال‌های قبل هم هنرمندان دیگری از ایران مانند نانا والاجم و رضا کشاورز در این جشنواره حضور داشتند و انتخاب آثار همیشه با من بوده است.
بیگجانی با اشاره به اینکه در انتخاب آثار برای این جشنواره نکاتی مانند اینکه گروه پرتعداد نباشد را مدنظر قرار می‌دهد، گفت: چون جشنواره به شکل خیابانی است و گروه‌ها باید در استیج کوچکی که در میدان اصلی زاخکازور برپا می‌کنند، برنامه اجرا کنند. از طرفی «مایم» جشنواره پانتومیم است و تعداد تولیدات نمایشی ما در این زمینه بسیار اندک است، در نتیجه متاسفانه فقط یک سال توانستیم نمایشی در این قالب به جشنواره بفرستیم که توسط رضا کشاورز تهیه شده بود. اما باقی آثار فرم و حرکت بوده؛ مانند کار خانم والاجم که نمایشی مبتنی بر فرم و حرکت و بر اساس داستان‌هایی از شاهنامه بود.
ارائه تئاترهای دیالوگ‌مدار ایرانی به جشنواره‌های خارجی دشوار است
این هنرمند تئاتر با تاکید بر اینکه انواع جشنواره‌های تئاتری در ایران برگزار می‌شود اما جای جشنواره پانتومیم در ایران خالی است، گفت: در میان اجراهای مجموعه تئاتر شهر یا سالن‌ها و فضاهای محیطی دیگر ایران در طول سال چند اثر پانتومیم می‌بینید؟ احتمالا تعدادشان به دو یا سه اثر هم نمی‌رسد و این حق انتخاب را کم می‌کند. برای همین انتخاب پانتومیم برای جشنواره «مایم» از ایران واقعا سخت است.
بیگجانی ادامه داد: این درحالی است که پانتومیم قابلیت اجرای جهانی بیشتری دارد؛ چراکه به جای زبان و دیالوگ، بر حرکت بدن متکی است و می‌تواند با هر تماشاگری در هر کجای جهان ارتباط سریع‌تر و بهتری برقرار کند. در این زمینه، علاوه بر مایم، برای انتخاب آثار جشنواره هایفست هم این مساله را همیشه دارم چون ارائه تئاترهای دیالوگ‌مدار کار سختی است. هرچند گاهی گروه‌ها می‌گویند از پانویس و زیرنویس ترجمه استفاده می‌کنیم اما حقیقتش خودم علاقه‌ای به این کار ندارم.
تئاتر ایران فقر تصویر دارد
او با تاکید بر اینکه «تئاتر ایران بسیار وابسته به دیالوگ است» گفت: تئاتر ایران در تصویر فقر دارد و کار تصویری خیلی کم داریم. چون تئاترهای ایرانی بسیار مبتنی بر دیالوگ است. مشکل دیگر آثار نمایشی ایرانی برای حضور در جشنواره‌های خارجی این است که تعداد اعضای گروه‌شان بسیار زیاد است. الان در جشنواره‌ها، پنج نفر یک گروه بزرگ را تشکیل می‌دهند اما تعداد اعضای گروه‌های ایرانی حداقل ۱۰ نفر است. برای همین در انتخاب آثار همیشه با مشکلاتی مواجهیم.
عضو هیات برگزارکننده جشنواره هنرهای اجرایی «هایفست» ارمنستان درباره این موضوع که تئاتر ایران در طی چند سال اخیر آیا توانسته چهره‌ای بین‌المللی و مختص خود در این جشنواره‌ها ارائه کند، گفت: در جشنواره «مایم» تاکنون سه نمایش ایرانی حضور داشته‌اند که نمایش خانم والاجم برای برگزارکنندگان بسیار تاثیرگذار بود و برای انتخابش به من تبریک گفتند.
تماشاگران ارمنی پای ثابت تئاترهای ایرانی هستند
او ادامه داد: اما در «هایفست» اوضاع فرق می‌کند. از سال ۲۰۰۷ یعنی ۱۲ سال پیش که من مسئول انتخاب آثار این جشنواره هستم تاکنون بیش از ۸۰ گروه تئاتری ایرانی در این جشنواره داشته‌ایم و این خیلی تاثیرگذار بوده و باعث شده نمایش‌های ایرانی تماشاگر خودشان را در جشنواره هایفست داشته و ایرانی‌ها پای ثابت این جشنواره باشند.
بیگجانی خاطرنشان کرد: ضمن اینکه اکنون پنج سال است بخش ایران را در جشنواره «هایفست» داریم؛ وقتی می‌گوییم بخش، یعنی هر سال شاهد حضور ۳ الی ۵ اثر ایرانی در جشنواره هستیم و این نمایش‌ها مشتری‌های خودشان را هم دارند. به‌طوری‌که خیلی مواقع بین نمایش‌های ایرانی، روسی و گرجی که هم‌زمان اجرا می‌شوند، خیلی‌ها تئاتر ایران را برای دیدن انتخاب می‌کنند.
او ادامه داد: البته مساله مهم دیگر این است که من تئاتر ایران، جشنواره هایفست و سلیقه تماشاگر و امکانات سالن‌های ارمنستان را می‌شناسم برای همین اغلب حالت ایده‌الی از نمایش‌های ایرانی در هایفست پیش می‌آید. از سویی در ایران سالانه حدود ۲۰۰ نمایش می‌بینم و از بین آنها آثاری را برای جشنواره انتخاب می‌کنم که در آنها تنوع هم وجود دارد.
خلاقیت و نوآوری‌های تئاتر ایران برای ارمنستان جذاب است
دبیر بخش ایران جشنواره «هایفست» یادآور شد: هر دفعه هنرمندان و تماشاگران ثابت ارمنستان مرا می‌بینند به شوخی می‌گویند «آلبرت این‌بار چه آورده‌ای و گروه‌های ایرانی چه کار می‌کنند؟!» مثلا هملتی که ما داریم آن هملتی نیست که همه دنیا دارند. به واسطه محدودیت‌هایی که داریم باید خلاقیت‌هایی ایجاد کنیم که این خلاقیت‌ها برای خارجی‌ها جالب‌تر از هر چیزی است. مثلا می‌پرسند چطور توانستید یک نقش زن را از اثر حذف کنید یا رابطه عاطفی دو نفر را بدون لمس، نشان دهید! هر دفعه منتظرند ببینند آلبرت چه کار می‌کند! البته به نظرم بد هم نیست؛ به‌هرحال ما اینجا هستیم و همیشه حرف جدیدی برای گفتن و ارائه داریم.
بیگجانی تصریح کرد: اینطور بگویم که جشنواره هایفست ارمنستان به تئاتر ایران به چشم یک تئاتر تجربی نگاه می‌کند که شاید خیلی حرفه‌ای نباشد اما مطمئنا همیشه خلاقیت و نوآوری‌هایی در چنته دارد که برای‌شان جالب است.
آربی اوانسیان و شاهین سرکیسیان وام‌دار تئاتر شوروی بودند نه ارمنستان
او درباره پیشینه حضور ارمنی‌ها در تئاتر ایران و نقش‌شان بر این جریان تئاتری هم به دو نام تاثیرگذار تئاتر ایران یعنی شاهین سرکیسیان و آربی اوانسیان اشاره کرد و گفت: هم «آربی اوانسیان» و هم «شاهین سرکیسیان» هیچ ربطی به جریان‌های تئاتری ارمنستان ندارند؛ چون آنها وام‌دار شوروی بودند.
بیگجانی یادآور شد: البته بودند کسانی که در ایران کار کردند و تاثیرگذار هم بودند مانند «واهرام پاپازیان» که سه سال ایران کار کرد و تاثیراتی بر تئاتر ایران گذاشت و رفت اما او مهمان محسوب می‌شد. اما می‌توانم «لُرتا» را نام ببرم که بسیار در تئاتر ایران تاثیرگذار بود اما او هم تاثیر گرفته از تئاتر روسی بود.
«پیتر بروک» می‌گفت آربی به‌شدت غربی و در عین حال به‌شدت ایرانی است
بیگجانی ادامه داد: قضیه شاهین سرکیسیان کاملا فرق می‌کرد؛ او آموخته فرانسه و ساکن این کشور بود و وقتی به ایران آمد تئاتر اروپایی را با خودش آورد. درست است که شاهین می‌خواست تئاتر ملی ایران را جا بیاندازد ولی کوشش‌اش در این حد بود. او کسی بود که چهارچوب‌های تئاتر اروپایی را به ایران آورد و نمایشنامه‌های اروپایی و مولیر و بکت را به فارسی ترجمه کرد.
این کارگردان تئاتر خاطرنشان کرد: آربی اوانسیان آموخته انگلیس بود اما او هم دقیقا مانند شاهین، تئاتر اروپا را به ایران آورد. برای همین آنها تاثیرپذیری‌شان بیشتر از تئاتر غرب بود اما هر دو، به خصوص آربی ایرانی بودند؛ «پیتر بروک» می‌گفت آربی به‌شدت غربی و در عین حال به‌شدت ایرانی است، چون در اجراهایش هر دو را لحاظ می‌کرد.
بیگجانی در پایان با اشاره به اینکه مهلت شرکت در جشنواره هایفست ارمنستان هنوز به پایان نرسیده، اعلام کرد تا حدود ۲۰ روز آینده هنرمندان و گروه‌ها می‌توانند در فراخوان این جشنواره شرکت کنند.