روزنامه دنیای اقتصاد
ترجمه و تلخیص: امیر شاملویی
در روزهای اخیر اخباری منتشر شد که ایران را به‌عنوان عصبانی‌ترین کشور جهان نشان می‌داد. منبع این گزارش البته موسسه گالوپ است که یکی از مراکز مهم و معتبر نظرسنجی در جهان به شمار می‌رود. البته در این گزارش ایران از نظر برخی شاخص‌های دیگر نیز مانند شاخص تجربه احساسات منفی نیز رتبه‌های نامناسبی را داشت که چندان مطرح نشدند و تنها رتبه عصبانی بودن ایران منتشر شد.
واقعیت این است که موسسه گالوپ هر ساله دست به انتشار گزارشی برای سنجش میزان احساسات می‌زند. این موسسه در تازه‌ترین گزارش خود نیز به بررسی وضعیت «تجربه‌های منفی و مثبت» در جهان پرداخته است که شاخص‌های سنتی اقتصاد مانند تولید ناخالص داخلی قادر به سنجش و ارزیابی آن نیستند. هر شاخص نشانه‌ای از آن چیزی است که مردم هر روزه تجربه می‌کنند و به رهبران کشورها بینش‌هایی را برای حفظ سلامت جوامعشان ارائه می‌کند که به تنهایی نمی‌توانند معیارهای اقتصادی آنها را به دست آورند.
حال این سوال پیش می‌آید که چارچوب و روش‌شناسی این موسسه چیست که رتبه ایران این چنین عنوان شده است و به‌طور کلی وضعیت جهان در این گزارش چگونه است؟
مبنای گزارش گالوپ چیست؟
گزارش سال ۲۰۱۷ احساسات جهانی، نتایج آخرین ارزیابی‌ها از تجارب مثبت و منفی روزانه را بر اساس ۱۴۹ هزار مصاحبه از ۱۴۲ کشور جهان در سال ۲۰۱۶ بیان می‌کند. در این راستا پرسش‌هایی مبنی بر شاخص تجربه مثبت پرسیده شده است که عبارتند از:
- آیا دیروز احساس خوبی داشته‌اید؟
- آیا تمام دیروز با شما به احترام رفتار شده است؟
- آیا دیروز چیز جذابی یاد گرفته‌اید؟
- ایا دیروز لبخند یا قهقهه زیادی داشته‌اید؟
- آیا دیروز احساسات مثبت زیادی را مانند لذت بردن در زندگی خود تجربه کرده‌اید؟
شاخص احساسات مثبت میانگین تمام پاسخ‌های مثبت به این موارد است که در ۱۰۰ ضرب شده است. امتیاز برای شاخص سطح هر کشور در محدوده بین صفر تا ۱۰۰ قرار دارد. امتیازات بالاتر به این معنی است که احساسات مثبت در یک کشور فراگیرتر هستند. این امتیازات به‌طور عمده با دریافت و درک افراد در مورد استانداردهای زندگی، آزادی‌های شخصی و حضور شبکه‌های اجتماعی ارتباط دارند. پرسش‌هایی نیز برای سنجش شاخص تجربه منفی در کشورهای مختلف مورد بررسی قرار گرفته‌اند که عبارتند از:
- آیا دیروز احساسات منفی زیادی را مشابه دردهای فیزیکی تجربه کرده‌اید؟
- آیا دیروز احساسات منفی زیادی را شبیه به نگرانی تجربه کرده‌اید؟
- آیا دیروز احساسات منفی زیادی را شبیه به غمگین بودن تجربه کرده‌اید؟
- آیا دیروز احساسات منفی زیادی را شبیه به داشتن استرس تجربه کرده‌اید؟
- آیا دیروز احساسات منفی زیادی را شبیه به خشمگین بودن تجربه کرده‌اید؟
شاخص احساسات منفی نیز همانند شاخص احساسات مثبت اندازه‌گیری شده و به هر کشوری عددی بین صفر تا ۱۰۰ نسبت داده می‌شود. تجارب مردم در مورد مشکلات مربوط به سلامت و توانایی آنها برای تهیه مواد غذایی و خوراک از امتیازات زیادی در این خصوص برخوردارند. بیش از ۷۰ درصد از افراد در سراسر جهان که گالوپ از آنان خواسته بود به این پرسش‌ها پاسخ دهند، گفتند که تجربه لذت، لبخند یا قهقهه زیاد، احساس آسایش و رفتار با احترام را تجربه کردهاند. با این حال افراد بسیار کمتری گفته‌اند که آنها روز قبل از مصاحبه چیزی یاد گرفته‌اند یا کاری در این خصوص انجام داده‌اند که به حدود ۵۰ درصد می‌رسیدند.
مطابق یافته‌های گالوپ، دامنه امتیازات جهانی درخصوص شاخص تجربه مثبت بین ۵۱ تا ۸۴ محدود می‌شد که بالاترین امتیاز مربوط به پاراگوئه و پایین‌ترین امتیاز متعلق به یمن بود. پاراگوئه در سال ۲۰۱۵ نیز در صدر این شاخص در جهان قرار داشت و سوریه در سال ۲۰۱۵ پایین‌ترین رتبه را کسب کرده بود. شاخص تجربه مثبت برای جهان نیز ۷۰ اعلام شده که نسبت به سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵ که عدد ثابت ۷۱ بود، یک واحد کاهش یافته است.
آمریکای لاتین پیشتاز در تجربه مثبت احساسات
همانند بیشتر سال‌های این دهه، کشورهای آمریکای لاتین در فهرست تجربه مثبت سال ۲۰۱۶ نیز تسلط خود را حفظ کردهاند. تنها کشورهایی که خارج از این منطقه قرار دارند و در ۱۱ رده بالای این فهرست قرار گرفته‌اند، عبارتند از: فیلیپین، ازبکستان و نروژ. بسیاری از افراد گزارش‌کننده احساسات مثبت در آمریکای لاتین حداقل تا اندازه‌ای منعکس‌کننده این مطلب هستند که تمایلات فرهنگی در این منطقه به سمت و سوی نگرش‌های مثبت گرایش دارد و به نظر می‌رسد گرایش‌های فرهنگی در به دست آمدن چنین نتایجی نقش موثری داشته است.
در رتبه‌بندی این گزارش، پاراگوئه با ۸۴ امتیاز در صدر قرار گرفته است، کاستاریکا با ۸۳ امتیاز دوم است و پاناما نیز ۸۲ امتیاز دارد. در رده‌های بعدی نیز به ترتیب کشورهای فیلیپین، ازبکستان، اکوادور، گواتمالا، مکزیک، نروژ، شیلی و کلمبیا قرار گرفته‌اند.
به نظر می‌رسد وجود شبکه‌های اجتماعی و آزادی‌های فردی به شدت در حوزه احساسات مثبت و درک آنها از سوی افراد نقش داشته باشند. این مساله نشان می‌دهد که چرا افراد متعلق به اقتصادهای بالاتر و اندکی پایین‌تر از متوسط در آمریکای لاتین به احتمال بیشتری نسبت به کشورهای دارای اقتصاد پیشرفته احساسات مثبت را گزارش کردهاند. این رابطه همچنین گویای آن است که چرا برخی از کشورهای پایین این فهرست در طول زمان چندان تغییر نمی‌کنند. این کشورها شامل عراق، اوکراین، یمن و ترکیه هستند که عموما تجربه درگیری و جنگ داخلی را در این سال‌ها داشته‌اند.
کمترین احساسات مثبت در این گزارش به ترتیب متعلق است به یمن با ۵۱ امتیاز، ترکیه با ۵۲ امتیاز و عراق با ۵۴ امتیاز. پس از آنها نیز وضعیت کشورهای بلاروس، گرجستان، بنگلادش، آذربایجان، لیتوانی، هائیتی و اوکراین اگرچه اندکی بهتر است اما در میان کشورهایی قرار دارند که کمتر از سایر کشورها احساسات مثبت را تجربه می‌کنند.
به نظر می‌رسد کشورهای خاورمیانه، شمال آفریقا و کشورهای پس از تجزیه اتحاد جماهیر شوروی در میان پایین‌ترین درک احساسات مثبت در جهان قرار گرفته‌اند. جالب اینجا است که تمام کشورهای پساشوروی نیز جز دو کشور ازبکستان و قرقیزستان، امتیازی کمتر از میانگین جهانی به دست آورده‌اند.
از سوی دیگر، ۶ کشور منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا که شامل بیشتر کشورهای غنی از نفت شورای همکاری خلیج فارس هستند بیش از میانگین جهانی احساسات مثبت، امتیاز کسب کردهاند. در بخش دیگری از گزارش کامل احساسات در سال ۲۰۱۷، اشاره شده است که تنها نیمی از بزرگسالان ادعا کرده بودند که چیز جدیدی در روز قبل از مصاحبه یاد گرفته یا کار جالبی انجام داده بودند. کمترین میزان برای این متغیر ۱۸ درصد در بنگلادش و بیشترین میزان ۷۸ درصد در فیلیپین گزارش شده است.
تجربه احساسات منفی
شاخص تجربه احساسات منفی در سال ۲۰۱۶ نیز از سوی گالوپ گزارش شده است. در این گزارش، کمترین میزان ۱۲ درصد و بیشترین مقدار ۵۶ درصد عنوان شده است. بیش از یک سوم افرادی که نسبت به پرسش‌های این بخش پاسخ داده بودند، (یعنی ۳۶ درصد) احساس نگرانی زیاد یا استرس زیادی (۳۵ درصد) می‌کردند. ۳۰ درصد از این افراد نیز تجربه درد فیزیکی شدیدی داشتند. حداقل ۲۰ درصد نیز تجربه غم (۲۲ درصد) یا عصبانی شدن (۲۰ درصد) داشتند.
درد فیزیکی تنها موردی است که نسبت به سال گذشته تغییر کرده و ۲ درصد نسبت به گزارش سال گذشته افزایش داشته است. گالوپ پاسخ‌های پنج پرسشی را که پیشتر توضیح دادیم گرد آورده و شاخص تجربه احساسات منفی را می‌سازد.
نمره این شاخص برای سال ۲۰۱۶ برابر با ۲۸ است که نسبت به سال گذشته تفاوتی نکرده است و دو سال اخیر از سال ۲۰۰۶ به این سو بیشترین مقدار تجربه احساسات منفی در جهان بوده‌اند. عراق برای بار پنجم و در واقع چهارمین سال متوالی در صدر کشورهایی قرار گرفته است که تجربه احساسات منفی داشته‌اند. این کشور در سال‌های ۲۰۱۱، ۲۰۱۳، ۲۰۱۴، ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ به این عنوان دست یافته بود و از سال ۲۰۰۸ نیز در میان ۵ کشور دارای بیشترین تجربه این قبیل احساسات بوده است.
در رده دوم پس از عراق، سودان جنوبی قرار گرفته که نمره آن تنها در طول یک سال از ۴۶ به ۵۵ افزایش یافته است. عامل آن نیز تشدید ناآرامی‌های داخلی این کشور و رویارویی مردم آن با قحطی و نسل‌کشی عنوان شده است. جالب اینجا است که ایران نیز در این شاخص در رده سوم جای گرفته است! پس از این سه کشور، لیبریا، جمهوری آفریقای مرکزی، توگو، چاد، سیرالئون، اوگاندا و گابن قرار داشته‌اند.
حضور مداوم عراق در بالای این فهرست شگفت‌آور نیست زیرا به دلیل مشکلات زیادی که در این سال‌ها عراق با آن روبه‌رو شده است، این واکنش تا حدودی طبیعی محسوب می‌شود. از سوی دیگر، نگاهی به این گزارش نشان می‌دهد کشورهایی که کمترین احساسات منفی را تجربه کردهاند عبارتند از قرقیزستان با امتیاز ۱۲، ازبکستان با امتیاز ۱۴ و تایوان با امتیاز ۱۵.
همچنین کشورهای دیگری که شاخص تجربه احساسات منفی آنان نسبت به سایر کشورهای جهان کمتر بوده است، عبارتند از: سنگاپور، روسیه، قزاقستان، مغولستان، بلغارستان، سومالی و استونی. نکته جالب در این بین نیز قرار گرفتن کشوری همچون سومالی در این میان است. علاوه بر این کشورهای آسیایی خاصی مانند مغولستان نیز در این میان دیده می‌شود.
همان‌طور که مشخص است، کشورهایی که کمترین میزان را در شاخص تجربه احساسات منفی تجربه کردهاند، لزوما بالاترین امتیازات را در شاخص مثبت نداشته‌اند. تقریبا تمام کشورهایی که در فهرست امسال در این بخش جای گرفته‌اند در سال گذشته نیز در همین جا قرار داشتند. جالب است که در این مورد هم نتایج گویای این هستند که دیدگاه‌های فرهنگی در مورد اینکه چگونه افراد به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهند، تاثیرگذارند.
گزارش کامل موسسه گالوپ نشان می‌دهد که درصد بالایی از عراقی‌ها روز پیش از مصاحبه با این موسسه تجربه احساسات منفی زیادی داشته‌اند. اکثر عراقی‌ها یعنی ۶۳ درصد آنها نگرانی را تجربه کرده بودند، ۶۰ درصد درد فیزیکی را تحمل کرده بودند، ۵۹ درصد با استرس و ۵۷ درصد از آنها نیز با غم روبه‌رو شده بودند. تقریبا نیمی از عراقی‌ها نیز (۴۹ درصد) عصبانی شدن را تجربه کرده بودند.
به گزارش گالوپ، ایرانی‌ها با ۵۰ درصد و اتباع جنوب سودان با ۴۷ درصد در کنار عراقی‌ها عصبانی‌ترین مردم جهان را تشکیل داده‌اند. همچنین عراقی‌ها در کنار اتباع جمهوری آفریقای مرکزی با ۵۹ درصد، جنوب سودان با ۵۹ درصد و توگو با همین درصد، در رنج‌های فیزیکی در جهان رتبه برتر را داشتند و با لیبریا (۵۵ درصد) نیز در رابطه با گزارش احساس غم در رتبه‌های بالایی جهان قرار داشتند.
با این وجود، در حالی که اکثر عراقی‌ها گزارش‌هایی در مورد تجربه غم و نگرانی کرده بودند، نگران‌ترین کشور یا پراسترس‌ترین سرزمین در گزارش امسال نیستند. در یونان، بیش از دو سوم ساکنان یعنی ۶۷ درصد اظهار کردهاند که روز پیش از مصاحبه روز پر‌استرسی را پشت سر گذاشته‌اند که بالاترین میزان در جهان است و عمدتا آن را در نتیجه نرخ بیکاری زیاد در این کشور می‌دانند که بیش از ۲۰ درصد برآورد می‌شود. بالاترین میزان نگرانی در جهان نیز در اختیار جمهوری آفریقای مرکزی با ۷۲ درصد و توگو با ۷۱ درصد قرار دارد. جمهوری آفریقای مرکزی در سال‌های اخیر درگیر جنگ داخلی شده است.
در مجموع و با توجه به آنچه گفته شد، در پایان گزارش موسسه گالوپ، مجموع احساسات جهان در سال ۲۰۱۶ جمع‌بندی شده است. در این بخش مشاهده می‌شود که آمریکای لاتین جایگاه اساسی کشورهای احساسی است. میانگین پاسخ‌های مثبت برای ۱۰ پرسشی که در ابتدا مطرح شد و دو شاخص فوق را تشکیل دادند، تصویری از احساسی‌ترین و کمترین کشور احساسی در جهان را ارائه می‌کند. با توجه به این چارچوب به ترتیب کشورهای اکوادور با امتیاز ۶۰، السالوادور با امتیاز ۵۹ و لیبریا با همین امتیاز در سه جایگاه نخست احساسی‌ترین کشورهای جهان قرار داشته‌اند و در رده‌های بعدی نیز به ترتیب کشورهای فیلیپین، گوآتمالا، نیکاراگوئه، پرو، کاستاریکا، بولیوی و نیز ایران قرار داشته‌اند. ایران با کسب ۵۷ امتیاز در رده دهمین کشور احساسی جهان قرار گرفته است!