چند وقتی است که هیجان انتقام با اسید شدت گرفته است و تنها در شش ماهه اول امسال، سه مورد اسیدپاشی اتفاق افتاده است.
جنایتی به اسم اسیدپاشی؛ حادثه‌ای که هر چند وقت یکبار در گوشه‌ای از کشور اتفاق می‌افتد و مجرمش یعنی اسیدپاش جنایتکاری بالفطره قلمداد می‌شود. اما تحقیقات نشان داده‌اند که بیشتر اسیدپاش‌ها مردمانی عادی هستند و شاید هرگز به کسی آزار نمی‌رساندند، تنها اگر آموخته بودند بر احساساتشان غلبه کنند.
کار‌شناسان سرخوردگی عاطفی و خشم را مهم‌ترین دلایل زمینه ساز اسیدپاشی می‌دانند. دکتر سید محمد صادق مهدوی، جامعه‌شناسی است که در مورد این پدیده به عوامل روان‌شناختی و فردی توجه می‌کند. عواملی از قبیل سرخوردگی، شکست، ناکامی و ترس از دست دادن یک موجود گرانب‌ها.
مهدوی می‌گوید: «در اسیدپاشی فرد متهم دچار جنون آنی می‌شود، البته روان‌شناسان و جامعه‌شناسان معتقدند جنون آنی بدون نقشه قبلی و برنامه است، حس ناهنجاری به آدم دست می‌دهد که به آزار رساندن به خود یا دیگران منجر می‌شود که در آن برنامه‌ای از قبل نهفته نبوده است، افراد آنی دست به چنین اقدامی می‌زنند. در اسید پاشی فرد از قبل آمادگی پاشیدن اسید بر روی صورت فرد مورد نظر را دارد، به قصد اسیدپاشی اسید تهیه می‌کند و به دنبال فرصت مناسب می‌گردد تا نقشه خود را عملی کند که هر چند با نقشه قبلی است؛ اما به نظر من فرد تا دچار جنون آنی نشود دست به چنین رفتار غیر انسانی نخواهد زد، فردی که دچار جنون آنی شده است بعد از مدتی که آرامش پیدا کرد تازه خودش متوجه می‌شود که دست به چه کاری زده است.»
جنونی که این جامعه‌شناس از آن یاد می‌کند، برخی کار‌شناسان نداشتن هوش هیجانی می‌خوانند. یعنی عدم توانایی در مدیریت اضطراب، کنترل تنش‌ها و انگیزه و خوش بینی در مواجهه با موانع. سایه اضطراب، بدبینی و حس حسادت همان دلایلی هستند که باعث شدند پری سیما در اواخر شهریور امسال چند لیتر اسید را روی دختر بیست و پنج ساله دهدشتی خالی کند. تنها به این خاطر که احساس می‌کرده همسرش به این دختر علاقمند است.
بهروز سپیدنامه، جامعه‌شناس نیز بر این باور است که برخی خانواده‌ها و سیستم آموزشی، تصمیم عقلانی را تقویت نمی‌کنند و نسبت به بالابردن آستانه تحمل فرزندان و برخورد منطقی با مشکلات بی‌توجهی می‌شود. قطعا فرزندان در رو به رو شدن با چنین آسیب‌های شانه خالی کرده و راحت به آن تن می‌دهند.
درست مثل جوانی ۲۶ ساله که زیبایی و طراوت شیرینِ ۱۷ ساله را با اسید سوزاند تا برای پایان رابطه‌شان او را مجازات کند یا خواستگار سابق دختری ۱۸ به نام سیما که در مهر ماه سال ۹۰ با ریختن اسید از او به خاطر جواب نه، انتقام گرفت.
هرچند بسیاری از کار‌شناسان ریشه اقدام به اسیدپاشی را در عوامل روانی و کنترل نداشتن روی خشم و احساس می‌دانند ولی مجازات‌های سنگین و تبلیغات رسانه‌ای در میزان وقوع این حادثه بی‌تأثیر نیست.
قانون مجازات اسیدپاشی در سال ۱۳۳۷ تصویب شد. این یعنی اسیدپاشی در سال‌های قبل از ۳۷ وجود داشته است. اما پس از آنکه آمنه بهرامی علم مجازات چشم در برابر چشم برداشت و از دادگاه حکم قصاص را برای خواستگار اسیدپاش خود گرفت، جامعه بیش از گذشته درگیر حادثه اسیدپاشی و مجازات و عواقب آن شد.
به این ترتیب از زمانی که آن حادثه برای آمنه بهرامی اتفاق افتاد یعنی از سال ۱۳۸۳، طی ده سال تنها ۹ مورد اسیدپاشی گزارش شد. به طور دقیق‌تر از روزی سوختن آمنه با اسید تا زمان تایید شدن قصاص مجید موحدی گذشت، تنها یک مورد اسیدپاشی در کشور اتفاق افتاد و از فروردین ۹۰ که قصاص چشمان مجید بخشیده شد تا پایان سال ۹۲، هشت مورد پرونده اسیدپاشی در کشور گشوده شد.
این پرونده‌ها نیز بعد از سال‌ها بی‌نتیجه ماندند یا به چند سال زندان ختم شدند. در نتیجه امروز شاهدیم که هیجان انتقام با اسید هم شدت بیشتری گرفته است و تنها در شش ماهه اول امسال، سه مورد اسیدپاشی اتفاق افتاده است.
عده‌ای می‌گویند که اگر قانون حکم سنگین تری برای مجازات عامل اسیدپاشی بر صورت آمنه در نظر می‌گرفت، موارد بعدی اتفاق نمی‌افتاد و برای مثال دیگر پدر تهمینه یوسفی صورت او را نگه نمی‌داشت تا پسرش روی صورت خواهر اسید بریزد.
در مقابل حقوقدان‌ها بر این باورند که اجرای حکم قصاص در مورد اسیدپاشی علاوه بر واکنش مجامع بین المللی، در حوزه جرم‌شناسی نیز قابل بررسی است. تشدید مجازات سبب جلوگیری از وقوع جرم نمی‌شود و بهتر است بستر ارتکاب بزه را از بین برد.
خرمشاهی وکیل دادگستری در این باره گفته است: در خصوص اسیدپاشی قوانینی وضع شده و در حال حاضر نیز اجرا می‌شود. هرچند نقایصی دارد که باید اصلاح شود ولی با جرم انگاری و مجازات نمی‌توان جرم را ریشه کن کرد، پس باید به دنبال شناخت عواملی بود که شخص تحت شرایط آن اقدام به این جرم می‌کند. علاوه بر این قانون نیز باید یک جنبه پیشگیری از جرم داشته باشد.»
به گفته خرمشاهی وکیل دادگستری: «خلاء قانونی تنها یکی از عوامل افزایش این جرم است. فقر فرهنگی، فقر مالی و عدم آموزش کافی از جمله عواملی هستند که در افزایش این جرم نقش دارند.»
به عقیده کار‌شناسان به جای جدال بر سر قصاص شدن یا نشدن عاملان اسیدپاشی بهتر است از یک سو روند رسیدگی به پرونده‌های فعلی سرعت و دقت بیشتری صورت گیرد و از سوی دیگر به ریشه‌ها و عوامل بروز این جنایت توجه بیشتری شود. چه بسا که با آموزش ساده کنترل و غلبه احساسات از سنین پایین وقوع چنین پدیده‌هایی به شدت کاهش یابند.