قانون
در ایران دریاچه‌های شور و شیرین زیادی وجود دارد. برخی از آن‌ها دائمی و بعضی از آن‌ها در بیشتر روزهای سال خشک و بی‌آب هستند. وسعت دریاچه‌های شور نسبت به دریاچه‌های شیرین بیشتر است. دریاچههاى دائمى بیشتر در مناطق پرباران شمال‌غربی و جنوب‌غربی قرار دارند. از مهم‌ترین این دریاچه‌ها خزر، ارومیه، بختگان، جازموریان، پریشان، مهارلو، زریوار و هامون است. به گزارش قانون، در این مطلب اشاره‌ای کوتاه به دریاچه‌هایی که در معرض خطر هستند و دریاچه‌هایی که نیاز به توجه ویژه‌ای دارند تا به سرنوشت دریاچه‌های دسته اول دچار نشوند، کرده‌ایم.
البته در این نگاه اجمالی، طبقه‌بندی با کمی اغماض انجام شده است. شاید بهتر بود برخی از دریاچه‌های دسته دوم را عملاً خشک‌شده فرض کرده و چشم امید را از آسمان و زمین می‌بریدیم تا خیال خودمان و مسئولان هم راحت می‌‌شد. اما دریاچه‌های زیبای این سرزمین جزیی از میراث طبیعی آن هستند و نمی‌توان به همین سادگی از نبودن و نیستی آن‌ها گفت. طبقه‌بندی «در معرض خطر» میتواند برای دریاچهای چون ارومیه و یا هامون «در معرض نابودی همیشگی» تغییر کند اما بنا به همان دلیلی که آمد کمی اغماض شده تا حداقل روی کاغذ فرصت برای نجات آن‌ها باقی مانده باشد.
دریاچه‌های خشک‌شده:
دریاچه‌های بختگان و طَشک - نیریز
دریاچه بختگان در غرب نیریز قرار دارد و به صورت یک فروافتادگی کشیده به طول تقریبی ۷۰ تا ۱۰۰ کیلومتر است و سطح زیر پوشش آن حدود ۲۰۰۰ کیلومترمربع است. دریاچه طَشک با وسعت تقریبی ۸۰۰ کیلومترمربع در شمال غربی دریاچه بختگان و ۱۶۰ کیلومتری شرق شیراز قرار دارد.
دریاچه ارژن
وسعت تقریبی این دریاچه در حدود ۲۰۰۰ هکتار و از جمله دریاچه‌های آب شیرین کشور است. این دریاچه بخشی از منطقه حفاظت شده ارژن و پریشان است که در فاصله ۶۰ کیلومتری شیراز و در مجاورت جاده اصلی شیراز- بوشهر قرار دارد.
دریاچه ارژن یکی از زیستگاه‌های مهم پرندگان مهاجر است که در حدود نیمی‌از سال، میزبان هزاران پرنده مهاجر است. این منطقه، تابستان‌های خنک و زمستان‌های سرد دارد که معمولاً در فصل زمستان با بارش برف همراه است.
دریاچه مهارلو - شیراز
دریاچه مهارلو در حدود ۱۸ کیلومتری جنوب شیراز قرار دارد. این دریاچه در جنوب شرقى شیراز قرار گرفته و توسط سه رودخانه نوبه‌اى خشک، حمزه و سروستان و همچنین روان آب هاى کوه‌هاى مجاور تغذیه مى‌شود.
ارتفاع این دریاچه، ۱۴۶۰ متر از سطح دریا و بیشینه ژرفای آن ۳ متر است. به همین دلیل میزان تبخیر بالاست و بخشی از بستر آن را لایهای از نمک میپوشاند و فقط در بخش‌های شمالی و مرکزی آن، آن هم با ژرفای خیلی کم و شوری زیاد، آب وجود دارد.
دریاچه جازموریان
هامون جازموریان در ۱۵۰ کیلومتری غرب ایرانشهر است. وسعت این دریاچه در فصول پرباران ۳۳۰۰ کیلومترمربع و به دلیل شرایط اقلیمی ویژه در بیشتر مواقع سال، بخش زیادی از آن به کفه‌های نمکی و رسی تبدیل می‌شود.
دریاچه‌های در معرض خطر:
دریاچه هامون - سیستان
دریاچه هامون سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه خزر و دریاچه ارومیه است. دریاچه هامون با حدود ۱۸۰۰ کیلومترمربع وسعت، بزرگترین حوضه دریاچهای شرق ایران است که از سه حوضچه اصلی یوزک، صابری و هیرمند تشکیل شده است.
رود‌ها و آبراهه‌های زیادی به این دریاچه و باتلاقهای اطراف ریخته می‌شود که از میان آن‌ها، رود هیرمند بیشترین آبدهی را دارد. هیرمند در ایران و بخشی از صابری در افغانستان است.
دریاچه ارومیه
دریاچه ارومیه که در گذشته چیچست و کبودان نام داشته، بزرگترین و شور‌ترین دریاچه دائمی ایران و یکی از دریاچه‌های فوق اشباع از نمک دنیا است. دریاچه ارومیه در شمال غربی ایران قرار دارد و در میان دو استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی واقع است.
دریاچه گاوخونی
تالاب گاوخونی در فاصله ۴۰کیلومتری جنوب شرق اصفهان و ۳۰کیلومتری شهر ورزنه قرار دارد. این تالاب به صورت دریاچه کوچک در یک منطقه فرو رفته کویری در حوزه مرکزی فلات ایران قرار دارد و وسعت آن بالغ بر ۴۷۰۰۰هکتار بر آورد شده است.
دریاچه زریوار - مریوان
تالاب آب شیرین زریوار در فاصله ۳ کیلومتری غرب شهر مریوان، در استان کردستان قرار دارد. دریاچه زریوار در ۸ کیلومتری غرب مریوان قرار دارد. تالاب زریوار یکی از منحصر به فرد‌ترین دریاچه‌های آب شیرین در جهان به شمار می‌رود.
دریاچه اوان - قزوین
دریاچه زیبای اوان در نیمه شمالی الموت در دامنه کوه خشچال در فاصله ۷۵ کیلومتری قزوین قرار دارد. این دریاچه که بیش از ۷۰ هزار متر مربع مساحت دارد.
غلیان دایمی آن باعث صافی و زلالی آب دریاچه شده است.
دریاچه گَهَر – لرستان
دریاچه گَهَر در درهای به همین نام در دامنه جنوبی اشترانکوه و در منطقه حفاظت‌شده‌ای به همین نام واقع شده است. دریاچه در میان دو شهر دورود و الیگودرز است که بیشترین خطری که این دریاچه را در حال حاضر تهدید می‌کند پایین آمدن آب آن و آلودگی ناشی از حضور گردشگران است.
دریاچه حوضسلطان - قم
دریاچه حوضسلطان در ۴۰ کیلومتری شمال شهرستان قم و ۸۵ کیلومتری جنوب تهران و در حاشیه بزرگراه تهران- قم قرار دارد. این دریاچه در شمال شرق شهرستان قم واقع شده‌است و رشته کوه‌های البرز در شمال آن قرار دارد. وسعت و شکل دریاچه متناسب با ورود آب و میزان بارندگی آن در فصول مختلف سال متفاوت است.
این دریاچه شامل دو چاله جدا از هم یکی به نام حوضسلطان و دیگری به نام حوضمره است که با آبراهه باریکی به هم وصل میشوند. در فصول پر آب ابتدا چاله مره پر می‌شود و سپس آب اضافی وارد حوض سلطان می‌شود.
دریاچه کیو - لرستان
دریاچه کیو در شهر خرم‌آباد قرار دارد و یکی از منحصر به فرد‌ترین و زیبا‌ترین دریاچه‌های استان لرستان به شمار می‌آید. آب این دریاچه از چشمه‌ای که در زیر آن قرار دارد تامین می‌شود. مساحت دریاچه کیو ۷ هکتار و عمق آن بین ۳ تا ۷ متر است.
دریاچه پریشان (فامور) - کازرون
دریاچه پریشان یا فامور، در ۱۵ کیلومتری جنوب شرق شهرستان کازرون قرار داد. دریاچه پریشان یکی از زیبا‌ترین دریاچه‌های آب شیرین ایران است. این دریاچه به نامهای مور، پریشان، شور، کازرون، یون، موز، توز، پریشم، فزشویه و فامور نیز شناخته شده است.
نام این دریاچه از کوه فامور، در شمال خاوری آن گرفته شده است. آب دریاچه شیرین است و بخش بیشتر آن، از آبراهههایی است که از کوه فامور سرچشمه میگیرند و بخشی نیز از منابع زیرزمینی تأمین می‌شود.
دریاچه‌هایی که در معرض خطر جدی نیستند، اما غافل شدن از آن‌ها میتواند سرنوشتی مشابه دریاچه‌های دو دسته دیگر را برای آن‌ها در پی داشته باشد:
دریاچه ولشت - چالوس
دریاچه کوهستانی ولشت در جنوب غربی شهر چالوس و در شمال شرقی کلاردشت قرار دارد. در کیلومتر ۲۵ جاده چالوس- کرج، شهر مرزن آباد قراردارد. در بخش‌های شرقی و غربی مرزن آباد، دو منطقه ییلاقی به نامهای کجور و کلاردشت واقع شده‌اند که دارای چشم اندازهای طبیعی و فرهنگی دیدنی و جذابی هستند. دریاچه ولشت یکی از ۱۰ دریاچه آب شیرین کشور است و محیط زیست مناسبی را برای پرندگان و آبزیان است.
دریاچه شورمست - مازندران
دریاچه شورمست در ۶ کیلومتری شهر پل‌سفید قرار دارد. این دریاچه، تنها دریاچه طبیعی شهرستان سوادکوه با وسعت ۱۵ هزار متر مربع و عمق ۵ متر است. روستا و دریاچه شورمست در ناحیه جنوبی استان مازندران و در جنوب غربی شهرستان سوادکوه، شهر پل سفید قرار دارد.
دریاچه ن ئور - اردبیل
دریاچه ن ئور در حدود ۴۰ کیلومتری شرق شهر اردبیل در قرار دارد. این دریاچه در جنوب شرق اردبیل به طرف شهر خلخال و در یکی از دره‌های کوهسـتانی باغیرو قرار دارد. وسعت دریاچه بیش از ۲۲۰ هکتار و شامل دو دریاچه کوچک و بزرگ است. این دریاچه‌ها در فصل پر آب به هم می‌پیوندند و یک دریاچه را به وجود می‌آورند.
دریاچه‌های تار و هَویر - دماوند
دریاچه‌های تار و هویر در ۳۰ کیلومتری شرق شهرستان دماوند از جمله دریاچه‌های آب شیرین کوهستانی هستند. این دریاچه‌ها در ارتفاع بیش از ۲۹۰۰ متر از سطح دریا قرار دارند و راه ارتباطی آن‌ها جاده ماشین روی، دماوند - دریاچه تار است.
این دو دریاچه در فاصله حدود ۵۰۰ متری از یکدیگر قرار دارند. آبهایی که به این دریاچه‌ها میریزند، چشمهساران کوه‌های قرهداغ، سیاهچال و شاهنشین در شمال و آبراهه‌های فصلی از جنوب است که قسمتی ازآب آن‌ها وارد دریاچه‌ها می‌شود و قسمتی دیگر، آب رودهای تار و هویر را تأمین میکنند.
وجود این ارتفاعات در کنار یکدیگر بدون آنکه دره آن را شکافته باشد موجب پیدایش گودالی شده که دریاچه تار در آن تشکیل شده است.
