iran-emrooz.net | Tue, 21.02.2006, 22:40
گفتگو با شهلا طاهرپسند و بهرام توکلی آموزگاران زبان مادری
۲۱ فوریه روز بینالمللی زبــان مـادری
شهرام فرزانهفر
سه شنبه ۲ اسفند ۱۳۸۴ - Tuesday 21 February 2006
• فردی که از یادگیری زبان مادری خود محروم میشود، زندگی سختتری خواهد داشت.
• نتیجه تحقیقات انجام شده به روشنی نشان میدهد که کودک خارجی تباری که از آموزش زبان مادری به قدر کافی برخوردار میشود، در تحصیل موفقتر است.
• فراگیری زبان مادری به انسان عزتنفس بیشتری برای شناسایی هویت خود میدهد.
• با به کارگیری زبان مادری، انسان در حفظ فرهنگ و سنتهای ملی خود نیز موفقتر خواهد بود.
• دانستن چند زبان به انسان برای ارج نهادن به جامعه چند فرهنگی کمک میکند.
• دانستن چند زبان یک اندوخته پر ارزش اجتماعی است.
• همه زبانها با ارزش هستند. تنها زبان انگلیسی و یا زبانهای بزرگ ارزشمند نیستند.
• با دانستن هر زبان تازه دریچهی تازه از آگاهی و اطلاعات به روی انسان باز میشود.
کانون آموزگاران زبان فارسی در سوئد
شهرام فرزانهفر - سرکار خانم شهلا طاهرپسند و آقای بهرام توکلی آموزگاران زبان مادری در شهرهای مالمو و استکهلم سوئد، ضمن تشکر از اینکه دعوت ما را پذیرفتید، چندی قبل سمينار کانون آموزگاران زبان مادری در لندن برگزار شد و شما از جمله شرکتکنندگان و تدارکدهندگان این سمینار بودید، چه تعدادی در این سمینار شرکت کردند و از چه کشورهایی؟
شهلا طاهرپسند - سمینار در دو روز برگزار شد و تعدادشرکتکنندگان متغیر بود. ما از سوئد 10 آموزگار بودیم. از لندن و یکی از شهرهای دیگر انگیس و آلمان و اتریش و نروژ هم تعدادی شرکت کرده بودند و با صرف هزینه شخصی در این کنفرانس شرکت داشتند.
برای سالهای آینده جه برنامه و اهدافی مطرح شد و این اهداف تا چه حد عملی هستند؟
بهرام توکلی - در سال 2006هفته 44، سمینار در استکهلم برگزار میشود و محور اصلی سمینار بررسی مشکلات دانشآموزان و نقش آموزگاران و مدرسهها در این رابطه خواهد بود.
شهلا طاهرپسند - هدفها و برنامه جلسه بسیار مورد استقبال قرار گرفت. به نحوی که بازهم از جانب مسئولان در لندن دعوت شدیم، اما این مرتبه قرار است ما در شهر استکهلم میهماندار آموزگاران باشیم. امکانات برقراری سایت اینترنتی جهت تسهیل در ارتباط میان آموزگاران به خصوص در سطح اروپا یکی از هدفهای اصلی است که امیدواریم تا تشکیل کنفرانس آینده آماده شود. دعوت از سخنرانان که بتوانند راهنمای ما آموزگاران در ارتباط با مسائل گوناگون آموزشی، ادبی، تاریخی و اجتماعی باشند نیز از سایر خواستهای آموزگاران و کانون است. همچنین ایجاد فضایی برای بحث آزاد و گفتگو میان آموزگاران که همیشه سازنده بوده، ادامه خواهد داشت. این مرتبه در نظر داریم حتا از راهنماییها و تجربیات والدین و دانش آموزان نیز در بخشی از برنامه کنفرانس بهره بگیریم.
۲۱ فوریه روز جهانی زبان مادری است. به چه دلیلی این روز انتخاب شده و چه فعالیتهایی در این روز انجام میشود؟
بهرام توکلی - ۲۱ فوریه از سوی یونسکو بخش فرهنگی سازمان ملل تعیین شده است. در این روز با برگزاری نمایشگاهها و برنامههای مختلف، اهمیت زبان مادری نشان داده میشود.
شهلا طاهرپسند - از آنجایی که تعدادی از زبانهای کهن دنیا در معرض نابودی قرار دارد، سازمان جهانی یونسکو این روز را به منظور گسترش فعالیتهای فرهنگی جهت حفظ زبانهای گوناگون جهان تعیین نموده است. از آنجایی که کشور سوئد در آموزش زبان مادری پیش کسوت بوده است، بر این اساس در مدارس، برنامههای گوناگون آموزشی جهت تأکید بر اهمیت آموزش زبان مادری برگزار میشود. در کلاسهای زبان مادری نیز ویژگی این روز مطرح میشود.
اساساً زبان مادری به چه زبانی گفته میشود و چه فرقی هست بین زبان اول و زبان مادری؟
بهرام توکلی - زبان مادری از سوی اداره آموزش سوئد به زبانی تلقی میشود که بچهها در منزل بیشتر با آن زبان تکلم میکنند. در واقع زبان اول زبان غالب در جامعه به حساب میآید.
شهلا طاهرپسند - طبق نظر کارشناسان، زبان مادری زبانی است که کودک با صدای آن حتا در شکم مادر آشناست و با مفاهیم و آهنگ کلمات آن پرورش یافته، رشد فکری و احساسی مییابد. زبانی که در محیط زندگی به عنوان ابزار برای تحصیل و پیشبرد اهداف زندگی اجتماعی مورد استفاده قرار میگیرد، میتواند زبانی متفاوت باشد که به هرحال بر پایه زبان مادری استوار میگردد.
چه اصراری هست که کودکانی که والدین خارجی تبار دارند ولی در کشورهای مهاجرپذیر متولد شده و زندگی میکنند، زبان مادری بیاموزند؟
بهرام توکلی - انسان برای حفظ سلامتی روان و رشد شخصیت خود نیاز به شناخت دقیق از ریشههای خود دارد و این همان هویت اوست. زبان مادری بخش مهمی از این هویت را تشکیل میدهد.
شهلا طاهرپسند - مزایای حاصل از فراگیری زبان مادری طی سالها تجربه و تحقیق بر کارشناسان آموزشی ثابت شده و بر همین اساس در کلیه کشورها در گسترش این امر سرمایه گذاری میشود. تأثیری که فراگیری زبان مادری در رشد شخصیت و هویت فردی هم چنین در رشد فکری و ایجاد زمینه مناسب برای فراگیریهای بهتر دارد، واضح و روشن است. توانایی در زبان مادری برای ارتباط عمیقتر میان افراد خانواده و درک متقابل عاملی بسیار مهم است.
آیا آموختن زبان مادری الزاماً فقط جنبههای مثبت دارد؟ و آیا زبان مادری میتواند به همراه خود بخشهایی از فرهنگ و سنن مهاجرین را که میتواند در موارد زیادی نه تنها مثبت نباشد که عقب افتاده و یا غیر انسانی باشد را نیز به همراه خود به کودکان منتقل نماید؟ با توجه به اینکه به هرجهت کودکان زبان مادری را در درجه اول از والدین خود میآموزند.
بهرام توکلی - مطالعات مختلف در کشورهای گوناگون نشان داده است که دانستن زبان مادری و اصولاً دوزبانگی چقدر مثبت و ضروری است. دوزبانگی و یا چند زبانگی یکی از ضرورتهای جامعه چند فرهنگی میباشد. انتقال عقبماندگیهای اجتماعی به فرزندان با هر زبانی که در خانه تکلم شود، صورت میگیرد. زبان تنها یک وسیله است.
شهلا طاهرپسند - هریک از ما توشهای از فرهنگ خود را به عنوان میراث همراه داریم، خواندن زبان مادری درک مسائل و ویژگیهای فرهنگی را تسهیل میکند و نوجوان میتواند به جنبههای مثبت و منفی فرهنگ خود راحتتر پی ببرد. کلیه فرهنگهای دنیا برداشتهای مثبت و منفی به همراه دارند. آیا میتوان زبان یک ملت را به این سبب به نابودی کشاند؟ به علاوه به خاطر داشته باشید که در قانون آموزش زبان مادری مشخص شده است که کلیه مسائل فرهنگی و اجتماعی و حتا ساختار زبان باید به نحوی آموزش داده شود که دانش آموزان امکان مقایسه میان دو فرهنگ، درک آن و برداشت خویش را داشته باشند. همیشه درکلاسهای آموزشی از طریق بحث و گفتگو، نسبت به گزینش رفتارهای مثبت فرهنگی تأکید میشود و ضمناً به این نتیجه میرسیم که دانستن چند زبان برای ارج نهادن به جامعه چند فرهنگی کمک میکند.
نحوهی آموزش معلمهای زبان مادری نیز میتواند به علاقمندی کودکان به آموزش علمی زبان مادری کمک کند. با توجه به این موضوع، آیا نظارتی از سوی سازمان و یا نهادهای آموزش و پرورش بر نحوهی آموزش وجود دارد؟
بهرام توکلی - تدریس زبان مادری در سوئد بر طبق یک برنامه آموزشی معین که از سوی اداره آموزش سوئد تعیین شده است، صورت میگیرد. حالا در عمل به دلیل کمبودها و نارساییهای گوناگون تا چه حد میتواند منطبق با اصول علمی باشد، سئوالی است که باید با بررسی گسترده به آن پاسخ داده شود.
شهلا طاهرپسند - نحوه کار آموزگاران زبان مادری همچون سایر آموزگاران در سوئد تحت نظر مسئولان قرار دارد و باید مطابق قوانین آموزشی تعیین شده از طرف وزارت آموزش و پرورش باشد. اداره آموزش هرکمون طی برگزاری جلسات گوناگون برای برنامه ریزی، هماهنگ نمودن نحوه آموزش و منابع آموزشی، آگاهیهای لازم به آموزگاران میدهد. ضمناً شرکت در دورههای آموزشی در سطح دانشگاهی مخصوص آموزگاران، اجباری است. فعالیتهای کانون آموزگاران زبان فارسی در سوئد نیز قدمی در پی گیری این هدفها است. به نظر من تماس نزدیک میان آموزگار و والدین نیز امر مهمی بر نظارت در پیشرفت زبانی دانش آموز و بهبود در نحوه کار آموزگار میباشد و این امر از طرف مسئولان اداره آموزش نیز تأکید میشود.
زبان مادری چه تأثیر مثبت و یا منفی در همپیوندی نسل دوم مهاجرین با فرهنگ، قوانین و جامعهی مهاجرپذیر دارد؟
بهرام توکلی - زبان مادری پایه یادگیری زبان کشور میزبان هم هست. بررسیهای مختلف نشان داده که دانشآموزانی که زبان مادری خود را مرتب و با جدیت دنبال کردهاند، در سایر درسهای مدرسه هم موفقتر بودهاند. با توجه به همین نکته میتوان نتیجه گرفت که امکان همپیوستگی این دانشآموزان با جامعه میزبان هم بیشتر است.
شهلا طاهرپسند - دانش زبان علاوه برایجاد ارتباط عمیق میان افراد خانواده و شناسایی هویت فردی، موجب رشد فکری و درک مسائل گوناگون اجتماعی میگردد و این امر زندگی در یک جامعه چند فرهنگی را برای نوجوانان ما تسهیل مینماید.
چه پیشنهادی برای خانوادههایی که از دو کشور مختلف به یک کشور سوم مهاجرت کردهاند دارید؟ آن کودکان بر کدام زبان باید نیروی بیشتر بگذارند؟ زبان مادری، زبان پدری یا زبان کشور میزبان (پدر و مادر) را؟
بهرام توکلی - کودکان از توانایی یادگیری هر سه زبان بهطور همزمان برخوردارند. در اینگونه موارد از سوی متخصصین زبان پیشنهاد میشود که هریک از والدین فقط به زبان مادری خود با کودک صحبت کند. کودک زبان کشور میزبان را خود به خود از محیط آموزشی - اجتماعی فرا خواهد گرفت.
شهلا طاهرپسند - خوشبختانه ثابت شده است کودکانی که در محیط چند زبانی قرار دارند، آمادگی بیشتری برای فراگیری چند زبان دارند، حتا اگر هم زمان باشد. هریک از زبانها که در اطرافشان فعال باشد را در ذهن خواهند داشت، اگرچه زبان را به شکل فعال استفاده نکنند. بدون شک والدین و فرزندانشان به اهمیت زبانی که برای کار و تحصیل مورد نیاز است واقف هستند. در مورد فراگیری آن زبان جای نگرانی نیست، زیرا دانش آموزان ساعتها چه در کلاس درس و چه با سایر دوستان با آن زبان گفتگو میکنند و واژههای ناشناخته را فرا میگیرند. اگر در منزل گفتگوها به زبانهای والدین انجام گیرد به تدریج آن زبان به کودکان آموخته میشود و ضمناً با شرکت در کلاسهای زبان مادری نیز فراگیری عمیقتر و گستردهتر خواهد بود.
آیا زبان مادری و اصولاً دوزبانی شدن کودکان در رشد آنها تأثیر مثبت یا منفی میگذارد؟
بهرام توکلی - در آزمایشی که چند وقت پیش در انگلستان بر روی مغز افراد دو زبانه شد نشان داد که افراد دوزبانه از قوای مغزی بیشتری نسبت به افراد تک زبانه برخوردارند. اين مساله به خصوص در افرادی که زبان دوم را در کودکی آموخته بودند چشمگير بوده است.
اگر کودکان مهاجر زبان والدین خود را "زبان مادری" میدانند، چرا وقتی دو یا چند کودک بطور مثال ایرانی تبار که با هم بازی میکنند، فقط با هم با زبان کشور میزبان صحبت میکنند؟
بهرام توکلی - زبان مادری الزاماً زبان غالب کودکان نمیباشد. به تعبیری زبان مادری زبانی است که کودک برای اولین بار با آن تکلم میکند.
شهلا طاهرپسند - زیرا در محیط کودکانه در محل مدرسه، در زمان بازی و گفتگو، آن زبان وسیلهای راحت و کلامی آشناتر برای بیان خواستههایشان است. اما این بدین معنی نیست که زبان مادری خود را نمیدانند بلکه در موقعیت مناسب و در گفتگو با خانواده بدون شک زبان مادری در ذهنشان فعالتر خواهد بود. اگر والدین هم، خواهران و برادران را در منزل تشویق به صحبت به زبان فارسی به نمایند، بدون تردید توانایی زبانی کودکانشان افزون خواهد شد.
با تشکر از اینکه وقتتان را در اختیار ما قرار دادید