ایران بهشت سیگاری‌ها

در دسترس است و ارزان. هر جا بروی راحت یک بسته می‌خری یا چند نخ. با اینکه می‌گویند یکی از عوامل اصلی مرگ و میر است. سکته مغزی، قلبی و کلی بیماری دیگر. خیلی‌ها معتقدند مقدمه‌ای است برای اعتیاد جوانان. همه جا هست. اینجا، آنجا همه جا. سیگار.

خیلی‌ها هم هستند که دوست دارند ترکش کنند. برای ترکش حتی به کلینیک هم رفته‌اند. بستری شده‌اند. برای ترکش گمنام‌ها دور هم جمع شده‌اند. انجمن نیکوتینی‌های گمنام. برایش فیلم‌ها ساخته‌اند. یکی‌اش همین فیلم «آشنایی با لیلا» که قهرمان اصلی‌اش نادر مانده بود بین عشق زندگی‌اش و سیگار بالاخره باید کدام را انتخاب کند. زن زندگی‌اش برایش شرط گذاشته بود؛ یا او یا سیگار.

روزها با خودش کلنجار می‌رفت اما تا تصمیم جدی برای ترک  می‌گرفت برایش کار مهمی پیش می‌آمد، کارهایی که بدون سیگار کشیدن قادر به انجام‌شان نبود. فکرش بدون سیگار کار نمی‌کرد. طراح و ایده پرداز بود. تا سیگاری دود نمی‌کرد کارش پیش نمی‌رفت. سراغ سیگار که می‌رفت ذهنش باز می‌شد. کلنجاری بود بین اوو سیگار.

چقدر با بالا بردن قیمت سیگار می‌توان آدم‌ها را از دود کردنش منصرف کرد؟ اصلاً سیگاری‌های دبش چقدر به قیمتش اهمیت می‌دهند؟ شاید با گران شدنش فقط  سراغ سیگارهای ارزانتر بروند. شاید هم اگر حسابی گران شود تلنگر جدی بخورند، بگذراندش کنار برای همیشه.

خیلی از کشورها برای کاهش مصرف سیگار اما به همین راهکار فکر کرده‌اند؛ گرانش کرده‌اند تا آنجا که ممکن بوده. مثل کشورهای اروپایی که برای سیگار مالیات ۷۰ درصدی در نظر گرفته‌اند.عرضه‌اش را هم محدود کرده‌اند و دیگر در هر فروشگاه و مغازه‌ای  سیگار عرضه نمی‌کنند. فقط  در گوشه‌ای از سوپر مارکت‌های بزرگ می‌شود پیدا کرد. در برخی کشورهای اروپایی پیشرفته حتی گرانتر از دیگر کشورها عرضه می‌شود. مثلاً یک بسته سیگار در هلند ۶ یورو است یعنی حدود ۲۴ هزار تومان اما در ایتالیا ۵ یورو.

کشور ما جزو کشورهایی است که سیگار در آن ارزان است. خیلی ارزان. مالیات بر سیگار هم پایین است. اصلاً معروف است به بهشت سیگاری‌ها. مالیات سیگار در ایران کمترین میزان را نسبت به کشورهای خاورمیانه دارد در حالی که بر اساس دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی ایران هم متعهد شده مالیات سیگار را بر اساس نرخ خرده‌فروشی اعمال کند. هر بار هم  بحث افزایش مالیات بر آن مطرح می‌شود خیلی‌ها هستند که با آن مخالفت کنند. دلیل اصلی‌شان هم این است که افزایش قیمت سیگار در کاهش مصرفش اثر چندانی ندارد.

محسن یک سیگاری دبش است به قول خودش. روزی یک پاکت سیگار می‌کشد: «اگر سیگار را گران هم بکنند، ترکش نمی‌کنم. می‌روم سیگار ارزان‌تر می‌خرم. الان روزی ۵ هزار تومان برایش هزینه می‌کنم اگر سه برابر هم شود ترکش نمی‌کنم. می‌روم سراغ انواع ارزان‌ترش. اگر خیلی هم گرانش کنند، توتون می‌خرم و خودم سیگار می‌پیچم. گرانی دود فایده‌ای  ندارد.»

حمید اما چند لحظه‌ای درباره گران شدن سیگار فکر می‌کند: «انگار چندان هم بی‌تأثیر نیست گران شدنش. دوستانم که خارج از ایران زندگی می‌کنند، خیلی کم می‌کشند. گاهی به ما سفارش می‌دهند برایشان بفرستیم با مسافری کسی. یک بار خودم یک باکس سوغاتی بردم. دوستم گفت سیگار در ایران مفت است. مدت‌ها با صرفه‌جویی می‌کشیده. شاید اگر اینجا هم یک بسته سیگار بالای ۲۰ هزار تومان باشد، خیلی‌ها دیگر نکشند.»

قاچاق سیگار و استفاده از برندهای بی‌کیفیت همواره یکی از بهانه‌های بالا نبردن قیمت سیگار در ایران بوده است. در حالی‌که تحقیقات نشان می‌دهد در اقشار پایین جامعه مرگ و میر ناشی از مصرف سیگار بیشتر است و بالا بردن قیمت در کاهش مصرف آن و در نتیجه کاهش مرگ و میرها بسیار مؤثر خواهد بود.
طبق پژوهش‌های جهانی که انجام شده همچنین همبستگی بالایی بین افزایش قیمت سیگار و کاهش مصرف آن و البته کاهش مرگ و میرهای ناشی از مصرف وجود داشته است.

در فرانسه از سال ۱۹۹۰  تا ۲۰۰۵ حدود ۳۰۰ درصد قیمت سیگار را افزایش دادند که این افزایش سبب شد ۵۰ درصد از مرگ و میرهای ناشی از سرطان ریه هم کاهش پیدا کند. طبق مصوبه مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۲۰۱۵ همه کشورهای دنیا ملزمند اقدامات جدی برای اعمال معاهده جهانی کنترل دخانیات انجام دهند.

محمد رضا مسجدی، رئیس جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران در این باره می‌گوید: «سیگار را گران کنید تا جوان‌ها سیگاری و معتاد نشوند. سیگار را گران کنید تا سرطان و مرگ و سکته مغزی کمتر شود. سیگار را گران کنید تا هزینه‌های سلامت در بخش‌های دیگر صرف شود. این به‌ نفع جامعه و دولت است.» شاید در سال جاری این توصیه‌ها تا حدی جدی گرفته شود.

قهرمان فیلم آشنایی با لیلا در نهایت تسلیم شد. نه به خاطر گرانی سیگار که به خاطر زندگی‌اش. او بالاخره سیگار را ترک کرد. شاید برخی برای حفظ زندگی‌شان هم که شده برای اینکه سیگار هوار نشود بر هزینه‌های زندگی‌شان با گران شدنش دست از مصرفش  بکشند. برای همیشه. امتحانش مطمئناً ضرری نخواهد داشت.