پنجشنبه ۹ فروردين ۱۴۰۳ - Thursday 28 March 2024
ايران امروز
iran-emrooz.net | Thu, 11.12.2014, 10:04

فریدونکنار «قتلگاه پرندگان مهاجر»

قتل عام پرندگان، سکوت مسئولان

روزنامه آرمان / محمدجواد صابری

درحالی که حدود دوماه از دستور اکید رئیس سازمان حفاظت محیط زیست مبنی بر ممنوعیت شکار پرندگان مهاجر آبزی می‌گذرد، پرندگان نگون بختی که به قصد زمستان گذرانی به شمال ایران سفر می‌کنند، بعید است از دست صیادان جان سالم به در ببرند.

تور‌هایی که آسمان فریدونکنار، سرخرود و برخی دیگر از شهرهای مازندران را مشبک کرده‌اند، مراقبت‌هایی که صیادان و دامگاه داران به کار می‌برند تا پرندگان مهاجر خیال کنند امنیت کاملی برای گذران زمستان وجود دارد، بازار عریض و طویلی که با آغاز پاییز رونق گرفته و به مرکز مبادله پرندگان قتل عام شده بدل گشته است و... همه و همه نشان می‌دهند، امسال نیز شهرهای شمالی ایران و به ویژه فریدونکنار همچنان «قتلگاه پرندگان مهاجر» هستند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد سالانه حدود دو میلیون پرنده از نیمکره شمالی زمین به ایران مهاجرت می‌کنند که نیمی از آن‌ها تنها در فریدونکنار شکار می‌شوند! سال ۲۰۰۳ مؤسسه جهانی حیات پرندگان، تعداد پرندگان صید شده در فریدونکنار را ۷۰۰ هزار پرنده اعلام کرد اما، بنابر آمار جدید و با توجه به فراگیر شدن صیادی در این منطقه و استفاده صیادان از روش‌های جدید شکار پرندگان که همگی غیر قانونی هستند، این رقم به یک میلیون پرنده در سال رسیده است.

با توجه به اینکه فریدونکنار تنها یکی از مقاصد پرندگان مهاجری است که از ایران می‌گذرند، می‌توان این ادعا را مطرح کرد که هیچ پرنده‌ای از دست صیادان این منطقه جان سالم به‌در نمی‌برد. شاید اگر این حرف را یک قرن پیش می‌گفتیم، مردم فریدونکنار می‌توانستند از این مهارت بر خود ببالند اما در قرن بیستم و در زمانه‌ای که تخریب گسترده محیط زیست و انقراض گونه‌های جانوری به یکی از عمده‌ترین نگرانی‌های بشر تبدیل شده است، این تعریف بیش از پیش نام فریدونکنار را در ذهن دیگران خدشه‌دار می‌کند به ویژه اینکه، قتل عام پرندگان در این منطقه اکنون با روش‌هایی نو که اغلب غیرانسانی هستند، صورت می‌پذیرد.

هر چند، دستور اکید معصومه ابتکار به نوعی ممنوعیت شکار پرندگان آبزی مهاجر به هر شیوه و توسط هرکسی را نشان می‌دهد، اما حتی اگر به ممنوعیت‌هایی که پیش از این وجود داشته و اکنون نیز حداقل روی کاغذ پابرجاست هم توجه می‌شد، نباید این تعداد انبوه پرنده در فریدونکنار زمین گیر می‌شدند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد تنها ۳۰درصد از صید در این منطقه با استفاده از دوما (صید سنتی) انجام می‌شود و ۷۰درصد آن از طریق دام هوایی (شیوه غیرقانونی صید) است. قانون گریزی گسترده، عدم نظارت و ضعف در اعمال قانون، عدم فرهنگ سازی و آگاهی بخشی و... همه و همه دست به دست هم داده‌اند تا فریدونکنار به جولانگاه سودجویانی تبدیل شود که وقتی پرنده‌ای را در آسمان می‌بینند نه از پرواز زیبایش به شوق می‌آیند و نه آن را جلوه‌ای از طبیعتی می‌دانند که اگر نباشد، انسان نیز وجود ندارد. مهاجرت پرندگان برای آن‌ها تنها یک پیام دارد: فصل شکار رسیده است و باید کاری کرد که پول بیشتری به جیب زد.

اینطور است که سازمان‌های بین المللی حفاظت از پرندگان از ایران قطع امید کرده‌اند و پرنده دوستان برای اینکه گونه‌های در معرض انقراض را نجات دهند، دست به هر کاری می‌زنند تا از مهاجرت آن‌ها به ایران جلوگیری کنند. پرندگان کمیاب و در خطر انقراضی نظیر اردک مرمری، اردک بلوطی و غاز پیشانی سفید کوچک که تا چند سال قبل در فریدونکنار صید می‌شدند، درچند سال گذشته کمتر مشاهده شده‌اند. این مساله باعث ایجاد نگرانی‌های جدیدی در ارتباط با وضعیت این گونه‌ها شده است که البته این نگرانی‌ها در سایر کشور‌ها سرآغاز فعالیت آن‌ها برای جلوگیری از این روند بوده است.

اصلی‌ترین زیستگاه جوجه آوری غاز پیشانی سفید کوچک که به دلیل کاهش چشمگیر جمعیت یک گونه حمایت شده بین‌المللی است، در کشور فنلاند قرار دارد. کار‌شناسان حیات وحش این کشور برای حفظ آخرین بازمانده‌های این گونه و جلوگیری از مهاجرت طبیعی این پرنده به شمال ایران برای زمستان گذرانی دست به اقدام عجیبی زده‌اند. آن‌ها با کمک داوطلبان در فصل تولیدمثل این پرنده اقدام به جمع آوری تخم‌ها و قراردادن آن‌ها زیر گونه‌های دیگر غاز‌های وحشی می‌کنند تا جوجه‌های متولدشده با والدین جدیدشان به نقاط دیگری به جز شمال کشور ایران مهاجرت کنند و به تدریج بتوان مسیر مهاجرت جدیدی در راستای حفظ این گونه به وجود آورد! اقدامات این چنینی عمق ناامن بودن ایران برای پرندگان مهاجر را نشان می‌دهد اما ماجرای شکار گسترده پرندگان در فریدونکنار چیست و شکارچیان چه کار می‌کنند که این شهر با آن همه زیبایی خدادادی به قتلگاه پرندگان مهاجر معروف شده است؟

* غازهای خائن

گذرگاه بین شالیزارهای بی‌برنج را صدای غازهایی پر کرده است که ابدا بنا ندارند ساکت شوند. این صدا نگاهمان را متوجه آسمانی می‌کند که بعد از بارانی که در چند روز گذشته باریده، هنوز با ابر‌هایش خداحافظی نکرده است. تصویر ابرهای تکه پاره را نظم هوش ربای پرواز پرندگان مهاجری که کیلومتر‌ها شکل هندسی پروازشان را حفظ کرده‌اند، از رونق می‌اندازد. آن‌ها سروصدای کودکانی را دارند که به سفر آمده‌اند؛ از فنلاند، از روسیه، از سیبری. اما نه. صدای جیغ غاز‌ها از آن بالا به ما نمی‌رسد؛ صدایی که روی تصویر کمابیش غمگین شالیزارهای بی‌برنج گذاشته‌اند، صدای غاز‌هایی است که نه آن بالا میان ابر‌ها، که توی لجن‌های این پایین غوطه می‌خورند.

فصل کشت به پایان رسیده است و دسته‌ای از شالیکار‌ها با بستن کانال‌های زهکشی که برای خروج آب اضافی شالیزار‌ها طراحی شده، آن‌ها را تبدیل به شبه تالاب‌هایی کرده‌اند که پرندگان مهاجر را فریب می‌دهد و به پایین می‌کشد. این فریب برای آن‌ها کافی نیست. لازم بوده است غازهایی دورگه پرورش دهند که در شبه تالاب‌ها می‌چرند و صدایی از خود در می‌آورند که با صدای غازهای وحشی مو نمی‌زند. این صدا، غاز‌های آن بالا را وسوسه می‌کند ارتفاع کم کنند هر چند، عاقبت این ارتفاع کم کردن اغلب گرفتارشدن در دام صیادانی است که یک نیمه از سال را با شکار پرندگان مهاجر می‌گذرانند.

فریب پرندگان مهاجر با بهره جستن از پرندگان دست آموز البته وام گرفته از روش سنتی صید است. در روشی که تا همین چند دهه پیش برای شکار پرندگان مهاجر در فریدونکنار، سرخرود و برخی دیگر از مناطق مازندران معمول بوده است، صیادان با استفاده از پرندگان دست آموز، پرندگان مهاجر را ترغیب به آمدن به دامگاه می‌کنند. این روش اکنون کمابیش مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما دیگر تنها مورد استفاده صیادانی که به روش قدیمی صید می‌کنند نیست. پرندگان دست آموز اکنون هم به کار خود ادامه می‌دهند، اما اگر پرندگان مهاجر فریب آن‌ها را بخورند بی‌شک گرفتار می‌شوند و دیگر هرگز به سفری که آغاز کرده‌اند، ادامه نخواهند داد. یادان در شمال کشور به رغم غیرقانونی بودن، از روش‌های جدیدی مانند شب دام، کرس و گذر برای شکار پرندگان مهاجر استفاده می‌کنند.

ممنوعیت‌های شکار حیوانات می‌تواند ممنوعیت زمانی، ممنوعیت مکانی، ممنوعیت در استفاده از برخی از انواع و ابزارهای شکار و همچنین ممنوعیت صید گونه‌های حفاظت شده باشد. به رغم اینکه در فریدونکنار، سرخرود و برخی دیگر از مناطق مازندران بر ممنوعیت شکار پرندگان مهاجر با استفاده از تور‌های هوایی و شب دام‌ها تاکید شده، این روش در این مناطق اصلیترین روش شکار پرندگان به حساب می‌آید و صیادان بی‌توجه به قانون در سطحی گسترده اقدام به شکار پرندگانی می‌کنند که از نیمکره شمالی به سمت جنوب مهاجرت کرده‌اند.

علاوه بر این، در این مناطق صید برخی از گونه‌های در معرض انقراض ممنوع است، اما استفاده از روش‌های جدید صید باعث شده است نه تنها پرندگان مهاجری مانند غاز‌ها، انواع و اقسام اردک‌ها و مرغابی‌ها به دام بیفتند که پرندگان حرام گوشتی مانند مرغ ماهی خوار، لک لک و حتی پرنده‌های شکاری و جغد‌ها نیز اسیر صیادان شوند. صیادانی که در سطح گسترده اقدام به شکار غیرمجاز پرندگان می‌کنند حتی از قید این پرندگان هم نمی‌گذرند. پرندگان حرام گوشت مانند پرندگان دیگر کشته می‌شوند و به بازار می‌روند و بدون اینکه کسی مانع کار فروشندگان شود، به فروش می‌رسند. عاقبت پرنده‌های شکاری، جغد‌ها و... که خود به قصد شکار پرندگان آمده‌اند و به دام افتاده‌اند نیز بهتر از پرندگان حرام گوشت نیست؛ آن‌ها نیز به نحوی وحشیانه، با ضربه شدید به گونه‌ای که پوستشان آسیب نبیند و یا با سم، کشته می‌شوند و بعد از تاکسیدرمی شدن به فروش می‌رسند.

* شلیک ممنوع

کافی است از فریدونکنار بیرون بیایی و در یکی از جاده‌های اصلی یا فرعی بیرون شهر حرکت کنی. دیدن تورهایی که در ارتفاع بالا نصب شده‌اند، حتمی است. این درحالی است که بر اساس قوانین، صید پرندگانی که به این منطقه می‌آیند با استفاده از تور‌های هوایی ممنوع است. با وجود این، نادیدن گرفتن قانون اکنون استفاده از این روش غیر قانونی صید را به رویه‌ای عادی تبدیل کرده است. صید بسیاری از پرندگانی که در بازار پرندگان فریدونکنار به فروش می‌رسند با استفاده از روش سنتی دوماچال که تنها روش قانونی صید در این منطقه است، غیرممکن است. با وجود این، صیادان بی‌هیچ ترسی از برخورد‌های انتظامی و قضایی، جریمه شدن و امثال این‌ها از روش‌های غیرقانونی صید استفاده می‌کنند و همین استفاده، میزان شکار در این منطقه را چندبرابر کرده است.
دامگاه‌های زیادی در فریدونکنار، سرخرود و دیگر مناطق مازندران وجود دارد که در اصل شالیزار‌هایی هستند که نیمه دوم پاییز به شبه تالاب‌ها و محل نصب تورهای هوایی و دام‌های غیرقانونی دیگر تبدیل شده است. این دامگاه‌ها یا توسط مالکان شالیزار‌ها اداره یا به ده‌ها میلیون تومان به شکارچیان اجاره داده می‌شود. شکارچیان برای استفاده از فرصت به انواع و اقسام روش‌ها برای بالابردن میزان صید و به تبع آن میزان سودی که از قتل عام پرندگان نصیبشان می‌شود، متوسل می‌شوند. آن‌ها حتی نگهبانانی استخدام می‌کنند که موظف هستند امنیت دامگاه‌ها را حفظ کنند. این حفظ امنیت از اعمال قانون شلیک ممنوع سازمان محیط زیست تا برخورد با هرکس و هر چیزی که سر و صدایی ایجاد می‌کند، گسترده است.

قانون شلیک ممنوع که ظاهرا برای امن کردن منطقه برای پرندگان مهاجر وضع شده است، اکنون با روش‌هایی که صیادان به کار می‌گیرند تبدیل به قانونی علیه پرندگان و به نفع شکار بیشتر آن‌ها شده است. با شلیک گلوله می‌توان یک یا حداکثر چند پرنده را شکار کرد اما اگر صدای شلیکی نباشد، صد‌ها و هزاران پرنده‌ای که امنیت منطقه به آن‌ها تلقین شده است در تور صیادانی می‌افتند که قتل عام پرندگان آن‌ها را میلیونر کرده است.

بر همین اساس است که دامگاه‌داران تمام تلاش خود را می‌کنند تا در منطقه گلوله‌ای شلیک نشود. آن‌ها برای تداوم همین امنیت و با بهانه اینکه ورود به ملک شخصی‌شان ممنوع است، اقدام به نصب تابلوهایی کرده‌اند که روی آن نوشته شده ورود محیط‌بان ممنوع! در مواردی دیگر، شکارچیان غیرمجاز مقابل محیط بانان ایستاده‌اند و به آن‌ها اجازه نداده‌اند تور‌های هوایی را پایین بیاورند.

اوایل پاییز وقتی سازمان محیط زیست اقدام به اعزام تعدادی محیط‌بان برای اجرای قانون کرد، شکارچیان غیرمجاز مقابل آن‌ها ایستادند. حرکت سازمان محیط زیست با پادرمیانی مسئولان استانی که درباره درگیری فیزیکی میان محیط بانان و شکارچیان هشدار می‌دادند و با این وعده که مساله در شورای تامین استان حل و فصل می‌شود، ناکام ماند. اکنون هفته‌ها از این وعده می‌گذرد و روزانه هزاران پرنده قربانی می‌شوند و همچنان تورهای هوایی پابرجا هستند و بازار مکاره فروش پرندگان قتل عام شده به راه است.

* چوب حراج

اگر شهروندی عادی یا حتی مشتری پرندگان قتل عام شده باشی، آن وقت صبح هیچ کاری جز تماشای مراسمی نداری که پازل پرندگان خائن، دامگاه‌ها، تور‌های هوایی، قانون گریزی و... را کامل می‌کند. پاییز که از راه می‌رسد، بازار پرندگان فریدونکنار که به یمن عدم نظارت بر عرضه پرندگان در منطقه مرکزیت یافته است، رونق می‌گیرد. هر صبح صیادان، پرندگان به دام افتاده را به بازار می‌آورند و مراسم چوب زنی به راه می‌افتد.

مراسم چوب زنی یک جور مزایده است به این معنی که غرفه داران بازار پرندگان در مراسمی که توسط فردی که به چوب زن معروف است، اداره می‌شود جنسی را که قرار است در طول روز بفروشند، تهیه می‌کنند. پرندگان به بالا‌ترین قیمت پیشنهادی به فروش می‌رسند و کمی بعد، فروش عمومی آن‌ها آغاز می‌شود. غرفه داران بسته به ذائقه مشتری، پرنده ذبح شده می‌فروشند و یا در حضور او سر پرنده را می‌برند. در مواردی مشتریانی پیدا می‌شوند که حتی پا را از این فرا‌تر می‌گذارند؛ آن‌ها پرندگان را زنده می‌خرند، در خانه سرشان را می‌برند و ناهار یا شامی برای خود ترتیب می‌دهند.

عرضه پرندگان در بازار پرنده فروشان فریدونکنار که گفته می‌شود توسط فردی مدیریت می‌شود که به تازگی به بهانه نجات پرندگان کمیاب و در معرض انقراض اقدام به تاسیس یک پارک پرندگان کرده و پرندگانی که را در معرض نابودی هستند در قفس‌هایی نگهداری می‌کند و با بلیت دوهزار تومانی به نمایش می‌گذارد، هیچ حد و مرزی نمی‌شناسد. فرقی نمی‌کند پرنده‌ای که ذبح شده یا ذبح می‌شود حلال گوشت است یا حرام گوشت همانطور که تفاوتی میان پرندگانی که جزء گونه‌های حمایت شده هستند با پرندگانی که فعلا نسلشان در معرض انقراض نیست، وجود ندارد.

در بازار امسال «خودکا» که مردم محلی به آن چهارتایی می‌گویند جفتی ۳۰هزار تومان قیمت دارد. مرغابی سرسفید جفتی ۵۶تا ۷۰هزار تومان، غاز هر عدد ۷۵هزار تومان و مرغابی سرسبز جفتی ۸۰هزار تومان ارزشگذاری شده است. در این میان شکار و فروش پرندگان حفاظت شده به صورت علنی و در روز روشن اتفاق می‌افتد. درنای سیبری، قوی فریادکش، قوی گنگ و قوی کوچک، عروس غاز، غاز پیشانی سفید کوچک، غاز پازرد، اردک مرمری، ارک بلوطی، اردک سر سفید، بوتیمار بزرگ، آنقوت، طاووسک، پلیکان خاکستری، تنجه، اکراس، خودکای ابرو سفید، خروس کولی دم سفید و پاشلک بزرگ و همچنین انواع پرندگان شکاری و جغد‌ها از جمله پرندگان مهاجر حمایت شده‌ای هستند که همگی شکار می‌شوند و به فروش می‌رسند.

اقدام بازدارنده‌ای که برای این قانون گریزی گسترده انجام شده نصب پلاکاردی از طرف سازمان محیط زیست در بازار فروش پرندگان است که در آن نام و تصویر پرندگانی که شکار آن‌ها غیرقانونی است درج شده است! اگر سررشته‌ای از پرندگان نداشته باشی و بخواهی پرنده در معرض انقراضی را از نزدیک ببینی؛ فقط کافی است، گشتی در بازار پرندگان فریدونکنار بزنی؛ حتما نمونه‌ای از آن پرنده را پیدا می‌کنی که یا سرش بریده شده است یا با پایی بسته و بالی شکسته در انتظار مرگ نشسته است.

برآورد‌ها نشان می‌دهد بازار پرنده فروشان فریدونکنار در شش ماه گردش مالی شش میلیارد تومانی دارد. همین وضعیت هشداردهنده است که فعالان محیط زیست مازندران را به فکر تشکیل کمپین پرواز انداخته است. آن‌ها در کنار پیگیری‌هایی که برای اعمال قانون ممنوعیت شکار پرندگان انجام می‌دهند، از راه‌های مختلف به آگاهی بخشی و فرهنگ سازی برای تاثیرگذاری بر صیادان و همچنین خریداران پرندگان شکاری می‌پردازند.

در میان این فعالان هستند کسانی که به بازار پرنده فروشان می‌روند و با خریداری پرندگان زنده و آزادکردن آن‌ها در طبیعت در راه حفظ آن‌ها گام برمی دارند. این فعالیت‌ها هرچند تاثیر خودشان را دارند اما به نظر می‌رسد فاجعه‌ای که در فریدونکنار درحال رخ دادن است، نیازمند اقدامی عاجل و برخوردی ضربتی از جانب مسئولان باشد.

* دیر جنبیدید

بر اساس قوانین موجود تخلف دامگاه داران فریدونکنار کاملا آشکار است و به نظر می‌رسد سازمان حفاظت محیط زیست باید در مقابل این قانون گریزی بایستد. رئیس یگان حفاظت سازمان محیط زیست درباره وضعیتی که در فریدونکنار وجود دارد، می‌گوید: دامگاه داران در فریدونکنار هشت سال‌‌ رها شده‌اند. در دولت‌های قبل بحثی در این باره نبود که با شکار بی‌رویه برخورد شود. رویکرد دولت یازدهم اما مقابله با این شکار بی‌رویه است.

حمیدرضا خیلدار درباره فعالیت‌هایی که در این زمینه انجام شده، توضیح می‌دهد: امورات بسیاری از مردم فریدونکنار از طریق شکار پرنده می‌گذرد. برای برخورد با این شکارهای بی‌رویه لازم است نظر شورای تامین استان اخذ شود. حدود یک ماه پیش دکتر ابتکار نامه‌ای به استاندار مازندران فرستاد و از او خواست شورای تامین به ما مجوزی برای برخورد بدهد.

او با بیان اینکه ما در این زمینه یک برنامه پنج ساله داریم، تصریح می‌کند: وقتی قرار است یک طرح حفاظتی تدوین و اجرایی شود باید مسئولان محلی ورود پیدا کنند. امسال وقتی ما لزوم برخورد با شکار غیرمجاز را گوشزد کردیم آن‌ها گفتند دیر جنبیده‌اید و حالا دیگر دامگاه داران چندین تن بذر و وسایل شکار آماده کرده‌اند. آن‌ها از ما خواستند تا اجرای طرح را به سال بعد موکول کنیم که البته ما قبول نکردیم.

با وجود این، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست می‌گوید: امسال طرح این است که با شب دام‌ها و دام‌های هوایی برخورد کنیم و در این زمینه منتظر مجوز شورای تامین استان هستیم چراکه تا مقامات محلی تائید نکنند نمی‌توان کاری انجام داد. او تصریح می‌کند: البته اینطور نیست که مسئولان محلی نخواهند برخورد کنند. همه واقف به این موضوع هستند که دارد تخلف انجام می‌گیرد و به همین دلیل دامگاه داران را در جریان برخورد آتی قرار می‌دهند.

خیلدار در پاسخ به اینکه چه لزومی دارد دامگاه داران از برنامه شما مطلع باشند، می‌گوید: موقع برخورد مسائلی پیش می‌آید. همانطور که عنوان شد دامگاه داران هرساله برای شکار پرندگان هزینه می‌کنند. وقتی بدون اطلاع رسانی برخورد شود می‌گویند چرا از قبل به ما خبر ندادید.

او درباره اینکه به نظر می‌رسد محیط زیست در مواردی توانایی برخورد با متخلفان را ندارد چنانکه، در فریدونکنار دامگاه داران تابلویی که روی آن نوشته شده «ورود محیط‌بان ممنوع» نصب کرده‌اند، تصریح می‌کند: دامگاه‌ها ملک خصوصی آنهاست و معابر عمومی نیست. اگر بخواهیم ورود پیدا کنیم باید حکم قاضی داشته باشیم و اگر لازم باشد ورود پیدا کنیم حتما حکم قاضی می‌گیریم. اینطور نیست که برای خودشان بنویسند ورود محیط‌بان ممنوع. مثل اینکه مکانی درست کنند و تخلف صورت دهند و بعد تابلو بزنند که ورود نیروی انتظامی ممنوع. ما قاطعانه با متخلفان برخورد می‌کنیم.




 

ايران امروز (نشريه خبری سياسی الکترونیک)
«ايران امروز» از انتشار مقالاتی كه به ديگر سايت‌ها و نشريات نيز ارسال می‌شوند معذور است.
استفاده از مطالب «ايران امروز» تنها با ذكر منبع و نام نويسنده يا مترجم مجاز است.
Iran Emrooz©1998-2024