رضايت۲۰ درصد مردم از شوراى اسلامى شهر

مجموع نظرسنجى هايى كه در شش شهر ايران از طرف مركز افكارسنجى دانشجويان صورت گرفته است، نشان مى دهد كه تنها ۲۰ درصد از مردم از عملكرد شوراى شهر خود رضايت دارند. از سوى ديگر كاهش مشاركت مردم در دومين دور انتخابات شوراهاى اسلامى شهر و روستا از ۶۵ درصد به ۵۰ درصد به خوبى نشان دهنده ناكارآمدى شوراى شهر در ايران است. نااميدى از عملكرد شوراى شهر به خصوص در شهرهاى بزرگ ايران ديده مى شود. چنان كه تنها ۱۲ درصد از مردم تهران در دومين دوره انتخابات شوراى اسلامى شهر شركت كردند.

• نهادينه نشدن شوراى شهر در ايران
براساس بررسى دكتر حسين ايمانى كه بر روى ۷۵ نفر از اعضاى شوراهاى اسلامى شهرهاى زاهدان، سنندج، كرمانشاه، مشهد، بوشهر، تربت حيدريه، آمل، تويسركان و انديمشك صورت گرفته است، شوراى شهر در ايران نهادينه نشده است. وى كه روز شنبه در سومين كارگاه شهر در انجمن جامعه شناسى ايران سخن مى گفت، توضيح داد: «شوراى شهر در ايران نهادى است كه از روى سياست ساخته شده است. تا زمانى كه آقاى خاتمى براى تشكيل آن اقدام نكرده بود، تمايلى از طرف مردم براى تشكيل آن وجود نداشت.» وى افزود: «براساس اين تحقيق نظام ادارى متمركز مشكل شوراهاى شهر ايران است. دولت به شدت قدرتمند كه در عرصه هاى مختلف از جمله سياستگزارى محلى دخالت مى كند، شوراها را به ادارات محلى تبديل كرده است. چنان كه برخى اعضاى شوراهاى شهر كه در اين بررسى با آنها مصاحبه شده است، مى گويند ما در واقع شوراى شهردارى هستيم نه شوراى شهر، چرا كه فقط در مورد شهردارى تصميم مى گيريم.» حسين ايمانى همچنين به مشكل قوانين مبهم و ناكافى در زمينه شوراى شهر اشاره كرد و گفت: «عمل كردن و تصميم گرفتن بايد بر مبناى قانون باشد، در حالى كه اكثر كسانى كه با آنها مصاحبه كردم، گفتند حوزه وظايف و اختيارات ما روشن نيست.» اين عضو انجمن جامعه شناسى ايران ضعف سنت هاى عمل جمعى دموكراتيك را يكى ديگر از مقولات مشكل زا براى كارآمدى شوراى شهر خواند و افزود: «در ايران سابقه عمل جمعى داشته ايم، اما اين اعمال دموكراتيك نبوده اند. ممكن است در گذشته افراد به صورت هماهنگ عمل كرده باشند، اما اينكه دور يك ميز جمع شوند و با هم تصميم گرفته و عمل كنند، نداشته ايم.» دكتر ايمانى با اشاره به دو راهبرد نهادخواهى و حمايت خواهى كه از طرف اعضاى شوراى شهر براى حل مشكلات شورا صورت گرفته است، گفت: «در برخى موارد اعضا به دنبال افزايش اختيارات و آزادى هاى خود بوده اند، اما در بسيارى از موارد آنها از دولت تقاضاى حمايت، آموزش، بودجه بيشتر و دخالت در امور داخلى شورا داشته اند.» وى نتيجه گرفت: «هر چقدر شوراهاى شهر از سرمايه اجتماعى درونى بيشترى برخوردار باشند، يعنى اعضاى شورا نسبت به هم اعتماد متقابل داشته باشند، شورا از قدرت تاثيرگذارى و چانه زنى بيشترى برخوردار مى شود.» ايمانى افزود: «به نظر مى رسد در كشورهاى پيشرفته احزاب افراد را براى اين امر توانمند مى كنند تا سازوكارهاى لازم را بدانند و به شوراها وارد شوند، اما در ايران كه احزاب قوى وجود ندارد، شوراى قوى هم نيست.» اين جامعه شناس همچنين كاركرد شوراهاى اسلامى را در شهرهاى بزرگ و كوچك متفاوت دانست و گفت: «در شهرهاى كوچك كه تعاملات اجتماعى از نوع نخستين وجود دارد شوراها كاركرد بيشترى دارند، چرا كه مردم به راحتى مى توانند با اعضاى آن در تماس باشند. مشكل اصلى شوراها در شهرهاى متوسط و بزرگ است كه دموكراسى به مقدار زيادى از حالت مستقيم خارج مى شود و شوراها به بخشى از بوروكراسى دولت تبديل مى شوند كه مردم زبان آنها را نمى فهمند.» اين عضو انجمن جامعه شناسى ايران، ايجاد نهادهاى واسط مثل انجمن ها يا شوراهاى محلى، تغيير دادن ساختار فعلى شوراها و قانون انتخابات آن و توجه بيشتر دانشگاه ها به اين مسئله را به عنوان راهكارهاى افزايش كارايى شوراهاى شهرهاى بزرگ و متوسط برشمرد.

• مشاركت اجتماعى در استان فارس: ۱۶ درصد
در عين حال نتايج پژوهش دكتر كيان تاج بخش در ۲۵ شهر استان فارس و بر روى سه هزار نفر نشان مى دهد كه در شهرهاى كوچك آگاهى مردم نسبت به شوراى شهر بسيار بالاتر از شهرهاى بزرگ است. چنان كه در نام بردن از دو تن از اعضاى شوراى اسلامى آن شهر در شهرهاى كوچك ۸۷ درصد، در شهرهاى متوسط ۶۶ درصد و در شهر شيراز (به عنوان شهر بزرگ) تنها ۲۱ درصد از مردم موفق به پاسخگويى شده اند. اين پژوهش همچنين نشان مى دهد كه از ميان سه هزار نفر از ساكنان استان فارس تنها ۱۶ درصد در يكى از نهادهاى بسيج، انجمن مذهبى، قرض الحسنه، تعاونى، اوليا و مربيان، ورزش، خيريه، هنرى، انجمن اسلامى، هلال احمر، علمى، صنفى، محيط زيست، كارگرى، احزاب و گروه هاى مربوط به زنان مشاركت داشته اند. در اين ميان كمترين مشاركت در گروه هاى مربوط به زنان به ميزان سه درصد و بيشترين مشاركت در بسيج به ميزان ۴۰ درصد مشاهده شده است. به گفته دكتر تاج بخش براساس نتايج اين پژوهش، تحصيلات و منزلت اجتماعى افراد با اعتماد آنها نسبت به نهادهاى اجتماعى ارتباط منفى دارد. به اين معنى كه با بالاتر رفتن سطح تحصيلات و زندگى اعتماد فرد به شوراى شهر كمتر مى شود. دكتر پرويز اجلالى عضو گروه شهر انجمن جامعه شناسى ايران در پايان اين نشست يادآور شد: «بايد مشخص شود كه شوراها در ايران نقش مشاوره اى براى شهردارى دارند يا نقش نهاد واسطه اى و يا نقش حكومتى.»

برگرفته از شرق/ 23 آبان 1384