تاكيد برنامه ايدز بر زنان و انتقال از راه روابط جنسى

دوشنبه ۱۷ آبان ۱۳۸۹



تاكيد برنامه سوم كشورى ايدز بر زنان و انتقال از راه روابط جنسى
بر اساس آخرين آمار از تعداد مبتلايان به ايدز كه مربوط به سه‌ماهه اول امسال بود در مجموع ۲۱ هزار و ۴۳۱ نفر مبتلا در كشور‌ شناسايى شدند كه سه هزار و ۷۶۳ نفر از آنها جان خود را از دست دادند. آنچه در اين گزارش تامل‌برانگيز بود افزايش قابل توجه انتقال اين بيمارى از راه روابط جنسى بود چراكه حدود ۶/۱۷ درصد از اين راه مبتلا به ايدز شدند. هنوز مدت‌زمان زيادى از اعلام اين آمارها نمى‌گذشت كه وزير بهداشت، با هشدار نسبت به راه انتقال ايدز، به نقش زنان خيابانى در افزايش ابتلا اشاره و در پى آن از احتمال ايجاد آتشفشان ايدز در كشور اعلام نگرانى كرد.
براى توضيح بيشتر اين موضوع با دكتر عباس صداقت رئيس اداره ايدز وزارت بهداشت گفت‌وگويى انجام داديم.

- در ماه‌هاى اخير ماجراى انتقال ايدز از راه روابط جنسى پرخطر به طور گسترده‌اى مطرح شده و اعلام مى‌شود موج سوم اين بيمارى در راه است. درباره روند ابتلا به اين بيمارى در كشور توضيح دهيد.

اولين مورد از ابتلا به ايدز در كشور در سال ۶۵ در كودكى شش‌ساله كه بيمار هموفيلى بود، مشاهده شد. اين كودك بيمارى را از طريق فرآورده‌هاى خونى وارداتى دريافت كرده بود. اين اتفاق به دليل كامل نبودن سيستم پالايش خون رخ داد. آن زمان ذهنيتى كه پيرامون بيمارى ايدز وجود داشت اين بود كه اين بيمارى به دليل همجنس‌بازى و... مختص كشورهاى غربى است. اما گسترش ارتباطات و بررسى‌ها پيرامون ساختار ويروس و راه‌هاى انتقال آن مسوولان را با اين واقعيت روبه‌رو كرد كه گردش اين ويروس در ميان معتادان تزريقى و زندانيان است. در دهه ۷۰ بود كه متوجه شيوع فزاينده اين بيمارى در ميان اين گروه شديم. از همان موقع موج اول بيمارى آغاز شد. قرار داشتن ايران در مسير ترانزيت مواد مخدر، كشور را در اين زمينه آسيب‌پذيرتر كرده بود.

- موج دوم ايدز از چه زمانى آغاز شد و چه گروه‌هايى را دربر گرفت؟

موج دوم بيمارى از اواخر دهه ۷۰ آغاز شد. با افزايش نگرانى‌ها از ابتلاى معتادان تزريقى و زندانيان به ايدز سازمان‌هايى از جمله بهزيستى، وزارت بهداشت، آموزش و پرورش، هلال‌‌احمر، ستاد مبارزه با مواد مخدر و... دور هم جمع شدند كه در نتيجه آن شوراى عالى كنترل ايدز در كشور تدوين شد. اولين برنامه استراتژى كنترل ايدز (سال‌هاى ۸۱ تا ۸۵) تدوين شد. در اين مدت اقدامات فراوانى انجام شد كه از جمله آنها راه‌اندازى كلينيك‌‌هاى مثلثى، مراكز گذرى ترك اعتياد و... بود. پالايش صددرصدى فرآورده‌‌هاى خونى و راه‌اندازى مركز مشاوره و آزمايش از زندانى‌ها را نيز بايد به اقدامات قبلى اضافه كرد. با پايان يافتن برنامه اول، برنامه دوم كنترل ايدز در كشور تدوين شد كه مربوط به سال‌هاى ۸۶ تا پايان ۸۸ بود. اين برنامه سه‌ساله بود تا با برنامه چهارم توسعه همسو باشد.

- ميزان شيوع ايدز در اين گروه چگونه بود؟ برنامه‌ دوم كنترل ايدز چقدر توانست رشد شيوع در ميان معتادان تزريقى و زندانيان را متوقف كند؟

بررسى‌هاى انجام‌شده در مدت‌زمانى كه برنامه‌هاى اول و دوم كنترل ايدز اجرا مى‌شد نشان داد ميزان شيوع ايدز در ميان معتادان تزريقى و زندانيان، حدود ۱۵ تا ۱۸ درصد است. بنابراين مشخص شد گردش اين بيمارى در ميان اين گروه است. از اين رو در دو برنامه اول و دوم روى كاهش آسيب، آموزش و اطلاع‌رسانى تمركز شد و نتيجه آن هم كاهش شيوع تند اچ‌آى‌وى در ميان زندانيان و معتادان تزريقى بود. بر اساس بررسى‌هاى اپيدميولوژى سازمان جهانى بهداشت ثابت شده چنانچه برنامه‌هاى كنترل ايدز در كشورها موثر نباشد در كمتر از چهار سال موارد ابتلا به اين بيمارى رشد ۴۰ درصدى پيدا مى‌كند كه خوشبختانه اين اتفاق در كشور رخ نداد، چراكه شيوع اين بيمارى در اواخر دهه ۷۰ و اوايل دهه ۸۰ در ميان معتادان تزريقى و زندانيان بين ۱۵ تا ۲۰ درصد ثابت ماند. گزارش‌‌ها نشان مى‌دهد شيوع اچ‌آى‌وى در جمعيت عمومى زندان در سال ۸۴، ۸/۲ درصد بود، اين در حالى است كه اين آمار در سال ۸۸ به ۴/۱ درصد رسيد. اين نكته قابل ذكر است كه ميزان ابتلا در ميان معتادان تزريقى نيز در شرايطى كه در سال ۸۴، ۹/۴ درصد بود در سال ۸۸ به ۷/۱ درصد كاهش يافت.

- از چه زمانى الگوى انتقال ايدز در كشور تغيير كرد و مسوولان متوجه اين موضوع شدند؟ به نظر مى‌رسد از همان زمان موضوع ورود به موج سوم اين بيمارى و آتشفشان ايدز مطرح شد.

در سال‌هاى اخير زمانى كه به آمارهاى جمع‌آورى‌شده از سوى دانشگاه‌هاى علوم پزشكى كه شامل بررسى‌هاى سازمان زندان‌ها، سازمان انتقال خون و... مى‌شود، مراجعه مى‌كرديم به تغيير الگوى انتقال ويروس ايدز بر‌مى‌خورديم. بر اساس آمارهاى سال ۸۰، از ميان يك هزار و ۵۳۸ نفر مبتلا به ايدز، ۷۵ نفر در پى رفتارهاى پرخطر جنسى به اين بيمارى مبتلا شدند، اين در حالى بود كه در سال ۸۸ با اينكه شمار مبتلايان به يك هزار و ۴۷۶ نفر رسيده بود، تعداد افرادى كه به خاطر رفتارهاى جنسى پرخطر دچار اين بيمارى شدند ۲۵۹ نفر بود. البته گفتنى است بر اساس آمارهاى سال ۸۸ ، راه انتقال ويروس از سوى ۱۹ درصد نامشخص عنوان شده كه بررسى‌هاى ما نشان مى‌دهد به دليل تابوهاى موجود، اين افراد نيز از راه روابط پرخطر جنسى مبتلا شده‌اند كه از عنوان كردن اين موضوع خوددارى كرده‌اند. به اين ترتيب موج سوم بيمارى ايدز خروج شيوع اين بيمارى در ميان گروه‌هاى قبلى و گسترش آن به كل جامعه است. البته ما هنوز وارد موج سوم انتقال اين بيمارى كه از راه رفتارهاى جنسى پرخطر است، نشده‌ايم اما شواهدى وجود دارد كه چنانچه مداخلات ما موثر نبود وارد موج سوم آن مى‌شويم. اين موضوع تاييدى بر گفته‌هاى وزير بهداشت است كه از تعبير آتشفشان ايدز استفاده كرد، كه جنبه هشدار دارد.

- موج سوم انتقال ايدز در كشور همزمان بود با مطرح شدن موضوع نقش روسپى‌ها در انتقال ايدز. در اين زمينه اقدام تحقيقاتى صورت گرفته است؟

زمانى كه به تغيير الگوى انتقال ويروس ايدز نگاه مى‌كنيم متوجه مى‌شويم تعداد زنان مبتلا به اين بيمارى افزايش يافته است. واقعيت اين است كه جمعيت كشور ما جوان است. جوانان در هر جامعه‌اى داراى هيجانات عاطفى، روحى و عشقى هستند و زمانى هم دچار بحران‌‌هايى مى‌شوند كه معمولاً نمى‌دانند چگونه اين هيجانات را كنترل كنند. ويروس اين بيمارى در مرحله گذار است و ممكن است از اين پل عبور كند. البته نبايد نقش داروهاى روانگردان را فراموش كرد. اين داروها كه شيوع زيادى نيز پيدا كرده، ميل جنسى و شدت رفتار جنسى را افزايش داده و قدرت تصميم‌گيرى را كاهش مى‌دهد. كسانى كه در ماه‌هاى اخير به مراكز ما مراجعه كرده‌اند از راه‌هاى انتقال اين بيمارى آگاه بودند اما زمانى كه در معرض مصرف مواد روانگردان قرار گرفته‌اند ناخودآگاه رفتار جنسى غيرايمن داشتند. حتى در ميان مبتلايان، افرادى با تحصيلات بالاى ديپلم نيز ديده مى‌شود كه اين خود زنگ خطرى است. تن‌فروشى همانند موضوع اعتياد و سوءمصرف مواد مخدر در همه كشورها وجود دارد. البته ممكن است تن‌فروشى در كشور ما نسبت به كشورهاى آسياى شرقى، زياد بارز نباشد اما مردم بايد بدانند چگونه از خود محافظت كنند. در حال حاضر كه موضوع انتقال ايدز از طريق فرآورده‌هاى خونى با توجه به پالايش‌هاى صورت‌گرفته صفر است بنابراين در اين ميان تنها استفاده از وسايل مشترك تزريق و بحث انتقال از راه‌هاى جنسى غيرايمن مطرح مى‌شود.

- در حال حاضر چه تعداد مركز مشاوره براى اين موضوع در كشور وجود دارد؟

براى پيشگيرى از شيوع بيشتر اين بيمارى، پنج مركز ويژه زنان آسيب‌پذير در كشور راه‌اندازى شده كه زنان در معرض خطر مى‌توانند از مشاوره‌هاى رايگان اين مراكز استفاده كنند، البته اين طرح پايلوت است و اطلاعات ثبت‌شده در حال ارزيابى است. تلاش وزارت بهداشت بر اين است كه تعداد اين مراكز را تا پايان سال به ۱۵ مركز افزايش دهد.

-آخرين وضعيت ايدز در كشور به چه صورت است؟

بر اساس آخرين آمارهاى جمع‌آورى‌شده تا تيرماه امسال، ۲۱ هزار و ۴۳۵ نفر مبتلا به ايدز ثبت شده كه ۶/۹۲ درصد را مردان و ۴/۷ درصد را زنان تشكيل مى‌دهند. از ميان مبتلايان، ۶/۴۶ درصد گروه سنى ۲۵ تا ۳۴ سال هستند. البته پيش‌بينى مى‌شود تعداد مبتلايان در كشور ۸۰ هزار مورد است. آمارهاى مربوط به ايدز هر سه ماه يك بار تحليل مى‌شود و در ماه چهارم نيز اعلام مى‌شود.

-كارشناسان فعال در زمينه ايدز همواره بر اين نظر هستند كه دولت در برابر ايدز سكوت كرده و به طور واضح و شفاف نسبت به آمارهاى واقعى اطلاع‌رسانى نمى‌كند.

دولت سكوت نكرده است، سازمان زندان‌ها، بهزيستى، وزارت بهداشت و... همواره در حال اطلاع‌رسانى پيرامون اين بيمارى هستند، رسانه ملى و آموزش و پرورش هستند كه در برابر اين موضوع سكوت كرده‌اند. تاكنون چند برنامه پيرامون ايدز تهيه شده، چه ميزان اعتبار براى اين بخش در نظر گرفته شده است؟ رسانه ملى شايد براى مطرح كردن برخى موضوعات با مشكل مواجه باشد اما مى‌تواند به عواملى كه منتهى به انتقال اين بيمارى مى‌شود بپردازد، چه چيزى آينده كشور را به جز اعتياد و ايدز تهديد مى‌كند؟

- هم‌اكنون وضعيت برنامه سوم كشورى كنترل ايدز به چه صورت است؟ آخرين خبرها از اين حاكى بود كه براى اجرا به هيات دولت ارائه شده است.

برنامه سوم كنترل ايدز، پنج‌ساله است كه ۱۰ راهبرد براى آن پيش‌بينى شده و ۹۱ هدف اختصاصى در آن تدوين شده است. نكته قابل توجه در اين برنامه اين است كه به طور ويژه روى زنان، نوجوانان و جوانان و كنترل و پيشگيرى و انتقال از راه جنسى تاكيد شده است. هيات دولت اين برنامه را به شوراى عالى سلامت و امنيت غذايى داده و قرار است در جلسه‌اى موضوع بررسى شود.