نکاتی از همايش بين‌المللی محققان حوادث رانندگی

روزهای اول و دوم ماه جاری ميلادی (سپتامبر ۲۰۰۶) در مدرسه عالی پزشکی هانوفر آلمان دومين همايش بين‌المللی محققان حوادث رانندگی برگزار شد که در آن ۱۰۰ محقق اين رشته از ۲۰ کشور در ۵ قاره جهان به تبادل يافته‌ها و تجارب خود پرداختند. هدف اين همايش از جمله آن است که تجارب مثبت و غنی آلمان در امر کاهش تصادفات رانندگی و تنزل چشمگير رقم قربانيان اين گونه حوادث در اختيار ساير کشورها نيز قرار گيرد. همايش مزبور از آن جهت برجسته‌ است که برای اولين بار در دنيا از طريق ارائه آمارها و داده‌هایی که از طرق مختلف به دست آمده‌اند و نيز با اتکاء به فيلم‌های متعددی که از صحنه تصادفات و يا گفتگوهای دقيق و هدفمند با سرنشينان اتوموبيل‌های سانحه‌ديده تهيه شده راه‌ها و سازوکارهای بهينه‌تری برای کاهش صدمات انسانی و مالی در حوادث رانندگی به بحث ‌گذاشته می‌شود.

همه مسائل مطرح‌شده در همايش امسال هانوفر لزوما با تصادفات رانندگی در ايران که آن را به لحاظ شمار قربانيان این گونه حوادث جزء کشورهای صدرنشين‌های دنيا کرده‌ است مربوط نمی‌شدند. اما شماری از نکات عنوان شده حالت عمومی داشتند و يا به طور خاص به کشورهای در حال توسعه ارتباط می‌يافتند. گزارشی که هفته‌نامه آلمانی "فرايتاگ" (۱۵ سپتامبر) از همايش مزبور ارائه کرده حاوی پاره ای از نکات يادشده است. ترجمه اين گزارش را در زير می‌خوانيد.

احمد سمايی
.(JavaScript must be enabled to view this email address)
http://gashtha.blogspot.com/

" اين تنها عرصه‌ تحقيقی است که دست‌اندرکاران آن اجازه دارند همچون پليس با ماشين‌های مجهز به آژير و چراغ‌های چشمک‌زن خود را به محل تحقيق برسانند." اين از جمله نکاتی بود که آقای " ديتر بيتر زورمان"، رييس مدرسه عالی پزشکی هانوفر( آلمان) اوائل سپتامبر در سخنرانی خود به مناسبت گشايش دومين همايش بين‌المللی محققان حوادث رانندگی در آلمان عنوان نمود. به گفته زورمان همکاران وی بايد سريعا در محل حادثه حاضر شوند تا قبل از آن که اتوموبيل‌های حادثه‌ديده از محل دور برده شوند بتوانند آثار تصادف و چگونگی بروز آن را ثبت کنند و اطلاعات و داده‌های دقيق و بلاواسطه‌ای از جنبه‌های مختلف حادثه به دست آورند.

در اتحاديه اروپا سالانه ۴۰ هزار نفر جان خود را در حوادث رانندگی از دست می‌دهند. اين رقم قرار است تا سال ۲۰۱۰ به نصف کاهش پيدا کند. در مجموع شمار قربانيان تصادفات رانندگی در کشورهای صنعتی به گونه‌ا ی ممتد رو به کاهش است، هر چند که اين کاهش در همه نقاط از شدت و ابعاد يکسانی برخوردار نيست.

بر خلاف آلمان، در آمريکا تحقيقات مربوط به حوادث رانندگی پيشرفتی اندک و غيرسريع داشته است. آقای "کارل ای ناش" که از "مرکز ملی بررسی تصادفات رانندگی"( وابسته به دانشگاه جرج تاوان آمريکا) در همایش هانور شرکت کرده بود در اين باره گفت: "بدون دسترسی به اطلاعات بيشتر و دقيقتر در باره چگونگی مصدوم شدن انسان‌ها در حوادث رانندگی تحقيق در باره اين حوادث همچون حرکت کردن بدون نور در تاريکی است... در قياس با هزينه استفاده از اتوموبيل و کل مخارج عمومی، بودجه‌ای که صرف تحقيقات در باره حوادث رانندگی می‌شود مبلغ بسيار نازلی‌ است. اگر از به ازای هر ۱۰ هزار دلار خسارتی که در اين حوادث به بار می‌آید يک دلار به تحقيقات يادشده اختصاص می‌يافت بودجه سالانه آن در آمريکا بر ۷۵ ميليون دلار بالغ می‌شد."

با توجه به فقدان بودجه مورد اشاره ناش تنها بخش کوچکی از تصادفات رانندگی مشمول تحقيقات و بررسی‌های علمی می‌شود. کمبود بودجه تحقيقی و دسترسی محدود به اطلاعات و داده‌های حوادث رانندگی به گفته ناش نشانگر آن است که در آمريکا چه در ميان مديران صنايع اتوموبيل‌سازی و چه در ميان رانندگان اتوموبيل کماکان ‌آگاهی و حساسيت اندکی در مورد حوادث يادشده وجود دارد. به عقيده ناش،‌ شهروندان آمريکايی در مجموع هنوز هم فکر می‌کنند که چنين تصادفاتی برای آنها اتفاق نخواهد افتاد.

در کشورهای در حال توسعه حساسيت و آگاهی نسبت به حوادث رانندگی و پيامدهای آن، به مراتب نازلتر از کشورهای صنعتی است. بنا به ارزيابی‌های کارشناسان، شمار تصادفات رانندگی در کشورهای آسيا و آفريقا ظرف سال‌های آينده دو برابر خواهد شد. به گفته "ديتمار اتو"، پرفسور تحقيقات حوادث رانندگی در مدرسه عالی پزشکی هانوفر، جلوگيری از تصادفات در کشورهای در حال توسعه تنها با جايگزين‌کردن اتوموبيل‌های غيرايمن با اتوموبيل‌های ايمن‌ امکان‌پذير نيست، بلکه بايد نتيجه تحقيقات در مورد تصادفات هم جمع‌آوری و ارزيابی شود و مورد استفاده کاربردی قرار گيرد.

سال ۲۰۰۴ ، ۱۰۷ هزار نفر در تصادفات رانندگی در چين کشته شده‌اند. اين رقم در سال ۱۹۹۰ تنها ۵۰ هزار نفر بوده است. علت اين سير صعودی بيش از هر چيز افزايش بی‌سابقه شمار اتوموبيل‌ها و وسايل نقليه موتوری در جاده‌های چين در ۱۵ سال گذشته است. به گفته "ييکوانگ يانگ" که از دانشگاه هونان چين در همايش هانوفر شرکت کرده بود آمار و داده‌های قابل اتکايی در مورد حوادث رانندگی در کشورش وجود ندارد، ولی از آنجا که نزديک به صددرصد اتوموبيل‌ها شخصی ظرف ده سال گذشته به خيابان‌ها و جاده‌های چين وارد شده‌اند لذا اکثر آنها از ايمنی معينی برخوردارند. با اين همه ، در هر ۵۰۰۰ تصادف اتوموبيلی که در اين کشور روی می‌دهد ۴۰ نفر کشته می‌شوند، در حالی که اين رقم در اروپا يک نفر است.

شرکت اتوموبيل‌سازی فولکس‌ واگن در همکاری با دانشگاه "تونگی" مشغول تحقيق در باره تصادفات رانندگی در بخشی از شانگهای چين است. اولين نتايج اين تحقيق حاکی از آن است که اتوموبيل‌های دارای ايمنی مشابه،‌ در حوادث رانندگی معمولا خسارات و صدمات يکسانی به بار می‌آورند،‌ ولی رفتار و کنش های متفاوت رانندگان، به لحاظ آماری به نتايج غيرمشابه‌ای می‌انجامد. به گفته مهندس "آکسل تنسر"، از شرکت فولکس‌واگن،‌ هرچند که چهارراه‌های بزرگ اشراف رانندگان به همه مبادی ورودی و خروجی آن را افزايش می‌دهند، ليکن اين مزيت زمانی که به چراغ راهنما توجه نشود اثر چندانی در کاهش تصادفات ندارد. تنسر ادامه می‌دهد:" بيش از ۴۰ درصد رانندگان در چين کمربند ايمنی نمی‌بندند و شمار زيادی از موتورسواران برای صرفه‌جويی چراغ‌های خود را در شب روشن نمی‌کنند. آنها غافلند که با اين اقدام تا چه حد هستی خود را آسيب‌پذير می‌کنند."

اين که انسان‌ها چگونه تصادف می‌آفرينند يکی از موضوعات اصلی تحقيقات در عرصه حوادث رانندگی است. خطای انسانی که در اين تصادفات به آن استناد می‌شود بيش از يک مفهوم کلی نيست. در واقع، پرسش اين است که راننده چگونه دچار خطا می‌شود؟ آيا او موقعيت را خوب تشخيص نمی‌دهد؟ آيا برخی از نکات و موارد اساسی‌ از چشمش دور می‌مانند؟ و يا از روی ترس واکنشی اشتباه نشان می‌دهد؟ پروژه تحقيقاتی "جيداس"( German In-DepthAxccident Study) سالانه نکات و جزييات ۱۰۰۰ مورد تصادف سنگين در آلمان را ثبت و ضبط می‌کند ‌و آنها را در اختيار موسسات تحقيقاتی در هانوفر و درسدن قرار می‌دهد. در اين پروژه برای هر تصادفی پرونده واحدی تشکيل می‌شود که در آن سرنشينان اتوموبيل‌های دخيل در تصادف با پاسخ دادن به يک پرسشنامه دقيق و فنی جوانب مختلف حادثه را توضيح می‌دهند.

در فنلاند نيز که تقريبا هر حادثه مرگبار رانندگی از سوی یکی از ۲۰ تيم تحقيق تصادفات مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گيرد، روانشناسان با سرنشينان اتوموبيل‌های حادثه‌ديده به گفتگو می‌نشينند. به گفته "اينکری سالو" از موسسه "والت" ( کميته ايمن‌سازی حمل و نقل،‌ وابسته به شرکت‌های بيمه فنلاند) هدف از اين گفتگوها يافتن پاسخی برای اين پرسش است که چگونه می‌شد از آن حادثه جلوگيری کرد. سالو می‌افزايد:" حادثه ديدگان از اين گفتگوها به خوبی استقبال می‌کنند ، چرا که می‌دانند پرسش و پاسخ های مطرح در خدمت يافتن علت تصادف و نه مقصريابی است."

کميته‌ کاری مشترکی از مرکز معاينات فنی اتوموبيل‌ها و موسسه "دکرا" ( موسسه‌ای برای بهينه‌سازی رفتار انسان‌ها در ارتباط با تکنيک و محيط زيست) در آلمان که آرگه ۲۱ ( arge 21) نام دارد داده‌های تصادفات رانندگی در اين کشور را از اين جنبه مورد بررسی قرار داده است که از رانندگان مبتدی و تازه‌کار چه اشتباهاتی سر می‌زند. کسانی که کمتر از ۶ سال تجربه رانندگی دارند نسبت به آنانی که از ۱۰ تا ۲۰ سال تجربه برخوردارند تصادفات بيشتری را باعث می‌شوند. کميته مزبور از اين گزاره ظاهرا بديهی يک نتيجه موثر و عملی می‌گيرد: به جای آن که از متقاضيان گواهینامه رانندگی صرفا بخواهيم که علائم و نشانه‌های رانندگی را خوب حفظ کنند و یا به سوال‌های ۴ جوابی پاسخ درست دهند بايد با نشان‌دادن فيلم‌ها و تصاوير تصادفات، آنها را با اين پرسش روبرو کنيم که در موقعيتی مشابه چه واکنشی نشان می‌دهند؟

در کنار رفتار و واکنش روانی رانندگان،‌ محققان حوادث رانندگی به مسئله تکنيک‌های ايمنی در اتوموبيل‌ها هم توجه ويژه‌ای دارند. برای مثال برای آنها اين سوال حائز اهميت است که آيا مزايايی که برای سيستم‌های تثبيت‌ساز اتوموبيل ( در حرکت تند در پيچ‌ها و ...) برشمرده می‌شود واقعی است يا بيشتر جنبه تبليغی دارد؟ تحقيقی که در دانشگاه لانگ‌برو انگلستان انجام شده نشان می‌دهد که با گسترش کاربرد تکنيک‌های جديد صحنه‌ها و اشکال تصادفات نيز تغيير می‌کنند. بنا به اين تحقيق اگر چنين تکنيک‌هايی در همه اتوموبيل‌ها وجود می‌داشت تصادفات سنگين به ندرت روی می‌دادند و ۷۸۰ ميليون دلار از خسارت‌هايی که سالانه اين تصادفات در انگلستان به بار می‌آورند کاسته می‌شد.

در ميان انواع صدمات جانی در تصادف‌ها، ضربات و جراحاتی که به سر وارد می‌شود گزاف‌ترين هزينه‌های درمانی را دارد. ولی صدمات سنگين به پاها نيز با توجه به مخارجی که دوران بازتوانی و رفع آثار جنبی آنها ايجاد می‌کند جزء پرهزينه‌ها هستند. صدمات سنگين به پاها اغلب در اثر تصادم شديد کلاچ و ترمز با پاها به وجود می‌آيد که اين‌ها نيز به نوبه خود از جابه‌جا شدن و حرکت موتور به سوی اتاق اتوموبيل ناشی می‌شود. به گفته پرفسور " هانس سويپ" از دانشگاه درسدن، اين علت‌ها از مدت‌ها پيش شناخته شده هستند ولی لازمه برطرف‌کردنشان اين است که کار پدال‌ها به سيستم‌های الکترونيک واگذار شود تا قسمت اطراف پای رانندگان ايمنی بيشتری پيدا کند.