ايران امروز

پرداختن به محيط زيست در ايران اشرافی به حساب می‌آيد

شرق/مريم خورسند
چهارشنبه ۱۲ مرداد ۱۳۸۴
«با تصويب هيات دولت مبنی بر تشکيل کميته طبيعت گردی همه تصميمات قبلی اتخاذ شده از سوی سازمان ميراث فرهنگی و گردشگری برای جزيره آشوراده منتفی و با نظارت سازمان حفاظت محيط زيست شکل جديدی از طبيعت گردی در آشوراده و منطقه حفاظت شده ميانکاله اجرا می‌شود.»
اين آخرين خبری است که معاون رئيس جمهور در آخرين روزهای رسمی فعاليتش در طبقه نهم ساختمان نيمه تمام سازمان حفاظت محيط زيست در بزرگراه خلوت شهيد حکيم درباره آن صحبت می‌کند. رئيس سازمان حفاظت محيط زيست از دو ماه پيش تاکنون با وجود نيمه تمام بودن ساختمان جديد در حالی اسباب کشی کرده که هنوز بسياری از وسايل خود را باز نکرده بايد دوباره آنها را منتقل کند. ديوارهای سفيد ساختمان جديد هنوز رها از تابلوهای زيست محيطی است. شايد ابتکار در اين مدت ترجيح داده تا رئيس جديد سازمان به طور رسمی ساختمان جديد را افتتاح و چيدمان کند. دکتر معصومه ابتکار را سه روز پيش از پايان کار رسمی اش ديديم. در ميان انبوه کارهای نيمه تمام و مهمانانی که در اين دو، سه روز آخر هنوز با معاون رئيس جمهور کار و قرار ملاقات دارند. از او درباره احتمال ماندنش می‌پرسيم و او به صفر درصد احتمال حضور اشاره دارد. چندان اطلاعی از رئيس جديد سازمان ندارد اما اظهار اميدواری می‌کند رئيس جديد سازمان حفاظت محيط زيست پيش از آنکه يک مدير سياسی باشد، از ميان مديران متخصص و آشنا با حوزه محيط زيست انتخاب شود. ابتکار درباره فعاليت‌های نيمه تمام مديريتش در سازمان به فعاليت‌های زيربنايی در حوزه محيط زيست اشاره کرد و با تاکيد بر اين نکته که حدود ۲۰ سال حوزه محيط زيست مورد توجه دولت نبوده و با دولت آقای خاتمی محيط زيست مورد توجه تصميم گيران قرار گرفته است، افزود: در اين مدت زيربنای فعاليت‌های بسياری را فراهم کرديم که رئيس بعدی سازمان حفاظت محيط زيست قادر خواهد بود با فراهم بودن بسترهای ايجاد شده فعاليت‌های جديد و چشمگيری را در اين حوزه راه اندازی کند. وی به فراهم شدن مقدمات تشکيل صندوق ملی محيط زيست اشاره کرد و گفت: فراهم شدن مقدمات اين صندوق بسيار وقت گير بود که راه اندازی آن به دولت آينده محول خواهد شد.
ابتکار درباره ويژگی‌های اين صندوق به خدمات ارائه شده برای بخش صنعت پرداخت و با تاکيد درباره تصويب اساسنامه اين صندوق از سوی هيات دولت گفت: قانون مديريت پسماندها در آخرين روزها تصويب شد که تصويب آن بخشی از نگرانی‌های موجود را حل کرد. به گفته وی قانون مديريت پسماندها که قانون آن در مجلس ششم به تصويب رسيده بود، بعد از يک سال کشمکش در هيات دولت تصويب شد. اما اجرايی شدن اين قانون مستلزم همکاری شهرداری‌ها و وزارت کشور است. معاون رئيس جمهور به راه اندازی کارخانه‌های کمپوست و بازيافت در استان‌های مختلف اشاره کرد و با اظهار اميدواری برای اجرايی شدن اين قانون تا پايان برنامه چهارم توسعه افزود: براساس اين قانون مديريت و ساماندهی زباله با اولويت استان‌های شمالی اجرا خواهد شد. ابتکار با طرح برنامه جامع آلودگی هوا در تهران و هفت شهر بزرگ کشور، ادامه فعاليت اين طرح را از سوی رئيس بعدی سازمان حفاظت محيط زيست بسيار مهم دانست و تاکيد کرد: کاهش آلودگی هوا در تهران راه طولانی ای در پيش دارد که با سياست‌های اعمال شده در دو سال گذشته فقط موفق شديم افزايش آلودگی هوا را تثبيت کرده و با ادامه برنامه امکان کاهش اين آلودگی فراهم شود. وی ورود سالانه ۳۰۰ هزار خودرو به شهر تهران را به عنوان يکی از عامل‌های مهم افزايش آلودگی هوا در تهران اعلام کرد و افزود: هنوز تا استانداردهای مطلوب و تحقق مطلوب شاخص‌های هوا فاصله داريم. وی درباره جايگاه منوريل در راستای کاهش آلودگی هوای تهران معتقد است: منوريل چند جنبه دارد که بايد برای استفاده آن به جنبه‌های مختلف آن توجه شود.
رئيس سازمان حفاظت محيط زيست با تاکيد بر استفاده از وسايل حمل ونقل عمومی مثل مترو و اتوبوس برای شهر تهران منوريل را به عنوان يک صنعت پاک نام برد و افزود: منوريل با هزينه‌های بالای خود می‌تواند يک وسيله پاک محسوب شود اما بيشتر از آن يک وسيله لوکس و تشريفاتی است که اجرای آن هزينه‌های سنگينی را به همراه دارد. ابتکار نگاه واقع بينانه را در مورد منوريل جدی دانست و گفت: محيط زيست با ظاهرسازی و جوسازی و حتی مسائل سياسی کاری ندارد، اما به نظر می‌رسد کارهای زيربنايی هم زمان بر است و هم نيازمند همکاری و هماهنگی با ساير بخش‌ها. وی درباره چگونگی نظارت سازمان حفاظت محيط زيست به عنوان يک سازمان ناظر بر فعاليت‌های عمرانی و تعريض خيابان‌ها از سوی شهرداری تهران به نظارت دولت در شکل شورای عالی شهرسازی و کميسيون ماده ۵ که سازمان حفاظت محيط زيست نيز يکی از اعضای آن است، اشاره کرد و گفت: نظارت بر تغيير کاربری از سوی شهرداری برعهده اين شورا است. اما واقعيت اين است که در کلان شهرهايی مثل تهران نيازمند راه و گسترش و تعريض آن هستيم تا هم پاسخگوی جمعيت موجود در آن باشيم و هم معضل ترافيک و آلودگی هوا را بکاهيم. بنابراين در اين راستا اگر شهرداری ناچار شد فضای معادل آن را در اين تعريض و فعاليت عمرانی جابه جا و تخريب کند، موظف است معادل آن را در جايی ديگر فضای سبز تامين کند. ابتکار با اشاره به اين نکته که از جزئيات ايجاد فضای سبز معادل در قبال فضای سبز تخريب شده بلوار استاد معين تهران خبر ندارد کسب اطلاعات بيشتر در اين زمينه را به اداره کل محيط زيست استان تهران ارجاع داد. با اين وجود ابتکار تاکيد کرد حتی با اين مجوز، شهرداری تهران در قبال اين تخريب نيازمند کسب اجازه از سازمان حفاظت محيط زيست است.
وی درباره وضعيت آشوراده و اعتراض تشکل‌های زيست محيطی به تخريب و نابودی اين جزيره به آخرين مصوبه هيات دولت اشاره کرد و افزود: با امضای تفاهمنامه ميان سازمان حفاظت محيط زيست و سازمان ميراث فرهنگی و گردشگری تحت طبيعت گردی مقرر شد، در اين منطقه فقط طبيعت گردی با رعايت اصول زيست محيطی اعمال شود. ابتکار تاکيد کرد: ميانکاله زير نظر سازمان حفاظت محيط زيست قرار دارد و همچنان قوانين در اين محدوده براساس قوانين منطقه حفاظت شده اعمال می‌شود. بنابراين با اطمينان اعلام می‌کنم، برای ميانکاله و آشوراده هيچ اتفاق خاصی رخ نخواهد داد. تنها برنامه‌های اجرا شده در اين جزيره نيز محدود به طبيعت گردی و با رعايت استانداردها اجرا خواهد شد.
رئيس سازمان حفاظت از محيط زيست احداث هتل، رستوران و ايجاد خط ريلی را در اين محدوده رد کرد و افزود: هيچ کدام از اين تاسيسات در آشوراده اجرا نخواهد شد.وی به احتمال اجرای اين تصميمات با استناد به اتفاقی که برای آزادراه تهران - شمال رخ داد به مصوبه هيات دولت اشاره کرد و با دفاع از فعاليت سازمان حفاظت محيط زيست و محيط بانانش گفت: تاکنون هم اگر اتفاقی در اين محدوده رخ نداده به واسطه تلاش سازمان بوده است و اين گونه تلقی نشود که سازمان بدون هيچ اعتراضی کنار نشسته و ديگران بودند که برای اين منطقه حفاظت شده تلاش کردند. ابتکار در توضيح پروژه آزادراه تهران- شمال به تصميم گيری اين پروژه از زمان دولت آقای رفسنجانی اشاره کرد و گفت: آزادراه تهران- شمال بسيار متفاوت بوده و در آن زمان دولت به اين نتيجه رسيده بود که اين جاده بايد احداث شود اما با تلاش‌های سازمان حفاظت محيط زيست به ويژه با روی کار آمدن دولت آقای خاتمی و توجه ويژه به محيط زيست اين امکان فراهم شد تا مقدر شود اين پروژه حتماً بايد با گزارش ارزيابی زيست محيطی اجرا شود و تاکنون نيز سازمان حفاظت محيط زيست با هرگونه تغيير کاربری زمين‌های اطراف مخالفت کرده و به جز دو مورد تغيير کاربری اطراف جاده برای احداث پمپ بنزين و موارد ضروری اجازه هيچ گونه ساخت وسازی وجود ندارد. ابتکار درباره انتقاداتی که به وی به عنوان رئيس سازمان حفاظت محيط زيست شده است به ناتوانی در حل مشکلات محيط زيست کشور در يک مدت کوتاه اشاره کرد و گفت: متاسفانه ديگران اين تصور را داشتند که سازمان حفاظت محيط زيست بسيار عريض و طويل است و تاکنون نتوانسته هيچ کار مثبتی انجام دهد. درحالی که محيط زيست به مدت ۲۰ سال در دستور کار دولت قرار نداشت و به مدت هشت سال است که اين امکان فراهم شده تا شاخص‌های زيست محيطی در سياستگزاری‌ها و تصميم گيری‌ها اعمال شود. معاون رئيس جمهور بر مخالفت‌های بسياری از مديران به ويژه مديران پالايشگاه‌ها با نظارت‌های سازمان حفاظت محيط زيست در اوايل دوره فعاليتش اشاره کرد و گفت: در همان سال‌های اول بسياری از مديران پالايشگاه‌ها از سوی سازمان حکم جلب گرفتند اما به مرور و طی سال‌ها موفق شدند شاخص‌های زيست محيطی را اعمال و اجرا کنند و به مرور به گروه صنايع سبز ملحق شدند. وی در ادامه به نبود اداره کل محيط زيست استان تهران پرداخت و افزود: به طور تقريبی اداره کل تهران از سال ۷۶ فعال شد و به همين دليل بسياری از اعمال مديريت‌های زيست محيطی در شهر تهران کمتر از ۱۰ سال است که اجرا می‌شود.
وی درباره واکنش پالايشگاه تهران در قبال ۲۰ ميليارد تومان جريمه از سوی سازمان حفاظت محيط زيست به سابقه ۳۰ساله مشکل اين پالايشگاه اشاره کرد و گفت: مشکلات زيست محيطی اين پالايشگاه ريشه در گذشته دارد و پيش از اين بسيار مورد اعتراض سازمان حفاظت محيط زيست بود. طبق قانون ما ملزم به اعمال جريمه بوديم اما طبق همين قانون اجازه داريم درصدی از مبلغ جريمه را ببخشيم و اين در صورتی است که پالايشگاه تهران طبق برنامه بخشی از مشکلات زيست محيطی خود را جبران کرده باشد.
ابتکار با تاکيد بر اين مطلب که مبالغ جريمه به حساب خزانه دولت ريخته می‌شود افزود: در تهران هنوز معضلات بسياری وجود دارد و ما به تازگی با تجهيزات، امکانات و آزمايشگاه‌ها موفق شديم نظارت دقيق تری بر فعاليت‌های صنعتی تهران داشته باشيم. اين نظارت ما درحالی است که در تهران ۴۵۰ هزار واحد صنعتی و کارگاهی وجود دارد که به طور استاندارد در هر هکتار ۱۷ واحد صنعتی بايد باشد که اين رقم در تهران ۲۰۷ واحد صنعتی در هر هکتار است. همين اتفاق يکی از معضلات زيست محيطی تهران را تشکيل می‌دهد. به گفته معاون رئيس جمهور در جلسات پايانی هيات دولت مصوبات خوبی در راستای اشاعه مقررات محيط زيست به تصويب رسيده که از آن جمله اجرای قانون پسماندها است. مصوبه طبيعت گردی، ايجاد منطقه بازل، الحاق به پروتکل کيوتو از جمله برنامه‌هايی است که ابتکار از دستاوردهای مهم در اين حوزه نام برده و تاکيد کرد: متاسفانه با اجرايی نشدن هدفمند کردن يارانه‌ها و اعطای يارانه به سوخت، محيط زيست بيشترين ضرر و زيان را در اين حوزه شامل شده است.
ابتکار توجه ويژه رئيس جمهوری را به حوزه محيط زيست از جمله اتفاقات مهم دانست و افزود: فعاليت آقای خاتمی و باز شدن بحث گفت وگوی تمدن‌ها کمک کرد تا ايران در رياست گروه ۷۷ گام‌های موفقی در اجرايی شدن پروتکل کيوتو بردارد. معاون رئيس جمهور اظهار اميدواری کرد همان طور که آقای خاتمی از زنان شايسته در بدنه اجرايی دولت استفاده کرد اين باب در دولت جديد بسته نشود. وی حضور خود و رئيس مرکز امور مشارکت زنان و مشاور رئيس جمهور را در جلسات هيات دولت به منزله گام گذاشتن در منطقه ممنوعه تعبير کرد و افزود: اين تابو شکسته شده و اميد می‌رود در دولت جديد زنان همچنان در بدنه اجرايی دولت نقش مستقيم داشته باشند. ابتکار بازگشت به دانشگاه و تدريس را حرفه بعدی خود اعلام کرد و گفت: اميدوارم بستری که در محيط زيست با همه مشکلات و نواقص پی ريزی شده با رئيس جديد سازمان به نتيجه رسد.
معصومه ابتکار تا چند روز ديگر صندلی خود را در طبقه ۹ ساختمان بدون نام و تابلوی سازمان حفاظت محيط زيست که در انتهای پارک پرديسان ساخته شده به رئيس جديدی تحويل خواهد داد که طبق شنيده‌ها يا يکی از شهرداران مناطق تهران است و يا يکی از مديران داخلی خود سازمان حفاظت محيط زيست. در اين مدت ۸ سال انتقادات بسياری به تنها رئيس سازمان زن دولت خاتمی وارد بود که در بسياری موارد انتقادات واردی بود. در اين ۸ سال تشکل‌های زيست محيطی غيردولتی رشد قابل چشمگيری داشتند و در تمام روزهای فعاليت خود مديريت معصومه ابتکار را به زير سئوال بردند. اين انتقادات که بيشتر در حفظ عرصه‌های منابع طبيعی، حفاظت از گونه‌ها و صدور پروانه‌های شکار قرار می‌گرفت موضوعاتی بود که هرگز پاسخ صريحی از سوی رئيس سازمان حفاظت محيط زيست به آنها داده نشد. اما با اين حال فعاليت‌های انجام شده از سوی اين سازمان را نمی‌توان ناديده انگاشت. هر چند که رئيس دولت توجه ويژه ای به محيط زيست داشت اما در شرايطی که تا همين امروز پرداختن به مسائل محيط زيست يک امر تفننی و اشرافی است، دستگاه‌های دولتی به سادگی در راستای اجرای فعاليت‌های عمرانی عرصه را تخريب کرده و به اين فعاليت همچنان ادامه می‌دهند.
برنامه‌های نيمه کاره سازمان حفاظت محيط زيست بسيار است. برنامه‌هايی که شايد در اواسط فعاليت رئيس جديد به نتيجه رسد. بايد منتظر ماند. منتظر رئيس جديد و نتيجه.