زخم وعده‌‎ها بر پیکر خشک زاینده‌رود + فیلم

اصفهانی‌ها می‌گویند برای احیای زاینده رود، «قول دادن هنر نیست، بلکه باید عمل کرد».

زاینده رود بزرگترین رودخانه دائمی فلات مرکزی ایران، طی دو دهه گذشته به دلایل مختلفی همچون خشکسالی، تغییر اقلیم، نگاه‌های سیاسی، مدیریت سلیقه‌ای، برداشت‌های بی‌رویه در بالادست و ... به رودخانه‌ای فصلی مبدل شد که طی سالیان اخیر تنها در مقطعی بسیار کوتاه برای تحویل حقابه اندک کشاورزان در اصفهان جریان می‌یابد. نخستین خشکی زاینده رود به سال ۷۹ برمی گردد و در این سال‌ها، پنج دولت بر روی کار آمدند و این رودخانه به ویژه در ایام مختلف به محلی برای وعده‌های تبلیغاتی نامزدهای ریاست جمهوری و مجلس برای احیا و جریان دائمی آب در آن تبدیل شده است.

در این سال‌ها روسای مختلف جمهور هر کدام بنا بر سلیقه و مصلحتی دستور انتقال بخشی از آب زاینده رود را به استان‌های دیگر صادر کردند و هر بار مهر محکمی بر خشکی این رودخانه زدند. در دولت هفتم و هشتم، رئیس وقت آن، دستور انتقال آب از زاینده رود به یزد را صادر کرد و قرار شد بعد از احداث تونل سوم کوهرنگ، بخشی از آب زاینده رود به استان یزد انتقال یابد، اما این طرح نه تنها هنوز اجرایی نشده و آوردی برای زاینده رود ندارد، بلکه اکنون یزدی‌ها از آب زاینده رود سیراب می‌شوند.

از سوی دیگر رئیس دولت نهم و دهم در سال ۱۳۹۰، آب زاینده رود را به چهارمحال و بختیاری‌ها وعده داد! «محمود احمدی نژاد در جریان سفر خود به چهارمحال و بختیاری و در جمع مردم شهرکرد، گفت: «هرقدر و هر جور که نیاز هست برای صنعت و کشاورزی از آب زاینده رود برداشت کنید! اولویت با شما و بعد استان‌های دیگر!»، اما این دستور تیر خلاصی به سمت زاینده رود و خشکی آن بود، تاجایی که از آن زمان تاکنون زاینده رود در اصفهان سال‌های خشک خود را تجربه می‌کند.

اما باز این رودخانه از وعده‌های نامزدهای انتخاباتی در امان نماند و حسن روحانی-رئیس جمهور کنونی در ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۶ در جریان در سفر انتخاباتی خود به اصفهان در میدان نقش جهان با وعده احیای زاینده رود خطاب به مردم اصفهان، گفت: «در دولت یازدهم از خشکی دریاچه ارومیه جلوگیری شد و جان ۱۴ میلیون ایرانی نجات پیدا کرد و این بار نوبت زاینده‌رود است؛ اصفهان به زنده بودن زاینده‌رود زنده است».

اگرچه دولت دوازدهم بارها و بارها از احیا و جریان دوباره زاینده رود سخن گفت، اما در عمل این رودخانه رنگ خوش به خود ندیده و اکنون در شرایطی که خشکسالی بر کشور حکمفرماست، طی ۹ ماه گذشته زاینده رود بدون قطره‌ای آب به کویری خشک و برهوت در مرکز کشور تبدیل شده است.

اگرچه نامزدهای انتخاباتی سیزدهمین دوره ریاست جمهوری به وضوح نامی از زاینده رود نیاورده‌اند، اما همواره تاکید دارند که به دنبال حل معضل آب اصفهان هستند، اما باید دید اکنون در آستانه برگزاری این دوره از انتخابات، خواسته مردم اصفهان از رئیس جمهور آینده برای زاینده رود چیست؟

یک جوان اصفهانی با بیان اینکه حدود هفت یا هشت سال پیش زاینده رود پر از زیبایی بود، اما امروز بدون آب دیگر هیچ زیبایی ندارد، از مطالبه‌اش برای احیای زاینده رود از رئیس جمهور آینده به ایسنا، می‌گوید: «وقت آن رسیده واقعا فکری به حال این رودخانه کنند تا زاینده رود دوباره زنده رود شود و همانند گذشته زیبایی‌هایش را به دست آورد.»

شهروند دیگری با اشاره به خشکی و برهوت زاینده رود، می‌گوید: «این رودخانه سال‌های زیادیست که خشک شده است، مسئولان باید به فکر کشاورزان و مردم باشند و نباید این رودخانه خشک شود.»

او ادامه می‌دهد: پل‌های واقع بر زاینده رود با توجه به جنس پایه و نوع مصالح آن، نیاز دائم به آب دارند، اما با تداوم خشکی رودخانه و کمبود آب مشخص نیست تا چند سال دیگر این پل‌ها این گونه دوام بیاورند. امروز خشکی زاینده رود تا جایی پیش رفته که آب اصفهان را جیره بندی کردند و مردم به آب خوردن دسترسی ندارند.»

این شهروند با تاکید بر اینکه یاد ندارم هیچ زمانی زاینده رود تا این حد خشک و برهوت بوده باشد، از رئیس جمهور آینده می‌خواهد که زاینده رود از این خشکسالی و برهوت خارج شود و در خواست می‌کند که آب اصفهان را به مناطق دیگر ندهند و حداقل آب در اصفهان جاری شود تا کشاورزان از آن استفاده کنند و زاینده رود با نام اصلی خود زنده بماند، در حالیکه امروز این رودخانه مرده رود است و امیدوارم هر فردی که قرار است رئیس جمهور شود، حداقل دلسوز زاینده رود باشد تا دعای خیر مردم پشت سرش باشد.

مرد میانسالی که به گفته خودش مسافر است، با ناراحتی از خشکی زاینده رود به ایسنا، می‌گوید: «با دیدن این وضعیت زاینده رود، جگرم کباب می‌شود. چند سالی به اصفهان نیامده بودم و امسال که آمدم، تحمل خشکی زاینده رود را ندارم، نمی‌دانم چطور مردم اصفهان این وضعیت را طاقت می‌آورند. به نظرم دولت باید کاری کند تا حداقل یک نم آبی در رودخانه جریان یابد.»

او می‌گوید: «راهکاری برای زاینده رود نمی‌دانم و به طور قطع مسئولان و دست اندرکاران راهی برای جریان آب در زاینده رود دارند.»

دختر جوانی با اشاره به خشکی زاینده رود، می‌گوید: «باید سد زاینده رود پرآب شود که کمبود آب نداشته باشیم، به طور قطع خشکی رودخانه نه تنها موجب آسیب به پل‌های تاریخی می‌شود، بلکه زاینده رود بدون آب از زیبایی‌های شهر اصفهان کم کرده است و مطالبه ام از رئیس جمهور آینده این است که حداقل سالی چند نوبت زاینده رود جاری باشد و خواسته دیگری از او ندارم.»

خانم مسنی که زیبایی اصفهان را زاینده رود پرآب می‌داند، می‌گوید: «امروز اگرچه از خانه‌هایمان به حاشیه رودخانه خشک می‌آییم، اما دیگر لذتی از این رود نمی‌بریم. زمانی که زاینده رود جریان داشت حس خاص و دلبازی در اصفهان حاکم بود که این فضا برای روح و روان مردم خوب بود و مطالبه ام از رئیس جمهور آینده برای احیای زاینده رود این است که از نظر آب، به داد مردم برسد تا رودخانه دوباره جریان یابد.»

جوان دیگری هم از رئیس جمهور آینده می‌خواهد بهترین مدیریت را برای زاینده رود داشته باشد.»

مرد مسنی، زیر پل خواجو با اشاره به خشکی رودخانه، می‌گوید: «عشق اصفهانی‌ها زاینده رود بود و هر زمان که ناراحت بودیم و دلخوشی نداشتیم با خانواده، کنار زاینده رود می‌آمدیم و از فضا لذت می‌بردیم، اما اکنون چند ماهی است که دیگر زاینده رود را نداریم.»

او از مسئولان می‌خواهد که زاینده رود دوباره همانند سال‌های گذشته، زنده شود و می‌گوید: «این رود دیگر زنده نیست، مرده رود است و همه اصفهانی‌ها و حتی مردم ایران از این شرایط ناراحت هستند. روسای جمهور قبلی هم آمدند و گفتند در اولین اقدام زاینده رود را جاری می‌کنند، اما این در حد حرف بود و کاری از پیش نبردند.»

شهروند دیگری هم با اشاره به وضعیت بحرانی زاینده رود و همچنین کشاورزان شرق اصفهان، تاکید می‌کند: «کم آبی در سطح استان بیداد می‌کند و این یکی از معضلات بزرگ اصفهان است، البته دولتمردان هر بار قولی به مردم می‌دهند، اما هیچ یک عملی نمی‌شود با این وجود امیدوارم به داد زاینده رود برسند.»

او می‌گوید: «امیدوارم هر یک از آقایانی که به عنوان رئیس جمهور آینده انتخاب می‌شوند، با تدبیر و مدیریت وضعیت زاینده رود را سر و سامان دهند.»

مرد جوانی هم می‌گوید: «اگر از منظر زیبایی و زیست محیطی بگذریم، اصفهان یعنی زاینده رود و بدون زاینده رود اصفهان معنا ندارد و متاسفانه بی مدیریتی، شهر را به این روز کشانده است، اما امیدوارم هر چه زودتر معضل خشکسالی حل شود، چراکه اقتصاد شرق و غرب اصفهان وابسته به این رودخانه است.»

او ادامه می‌دهد: «یک اکوسیستم، یک روز و دو روز ایجاد نشده که یک روزه و دو روز از بین رود و از بین رفتن آن، تبعات بسیاری دارد و به طور قطع دست بردن در طبیعت، یک اقلیم را تغییر می‌دهد که تبعات دیگری به دنبال خواهد داشت. اصفهان، شهری بالای سه میلیون جمعیت است، بنابراین زاینده رود باید احیا شود و احیا نشدن این رودخانه معضلاتی ایجاد می‌کند که هزینه‌های بزرگتری به کشور تحمیل می‌کند. به طور قطع چه رئیس جمهور و چه تصمیم گیرندگان دیگر باید فکری برای زنده کردن این رودخانه داشته باشند. ما می‌توانیم هندوانه نخوریم، اما نمی‌توانیم بدون زاینده رود زندگی کنیم.»

عکاسی که به گفته خودش سالهاست در کنار سی و سه پل و زاینده رود عکس می‌گیرد، می‌گوید: «طی ۱۴ سال گذشته زاینده رود، خشک شده است و در این سال‌ها هر بار رودخانه دو یا سه ماه باز است، با توجه به این‌که زاینده رود در مرکز شهر واقع شده و روزانه مردم بسیاری با عبور از این پل، نظاره گر خشکی رودخانه هستند، بر روحیه آنها اثر بدی می‌گذارد.»

او اضافه می‌کند: «امسال خشکسالی بود و بارندگی نداشتیم، اما سال‌های گذشته که بارندگی خوب بود و پشت سد هم آب بود، آب را می‌بستند و یا به شهرهای دیگر انتقال می‌دادند که در این شرایط بیشترین خسارت به کشاورزان وارد می‌شود که در گذشته پول این آب را داده بودند.»

او تاکید می‌کند: «زمانی که زاینده رود جریان نداشته باشد، موجب خسارت مادی و معنوی بسیاری به مردم می‌شود.تجربه نشان داده که روسای جمهور در عمل تغییری در شرایط زاینده رود ایجاد نکرده‌اند.»

پیرمرد بر روی سی و سه پل با اشاره به اینکه متاسفانه امسال میزان بارش‌ها حتی در سرچشمه‌های زاینده رود هم خوب نبود به ایسنا، می‌گوید: «البته در سال‌های گذشته که آب بود هم آبی در زاینده رود جریان نداشت و این به نوعی به مدیریت ضعیف برمی گردد که آب اصفهان را به شهرهای دیگر منتقل کرده‌اند. به طور قطع زمانی که آب نباشد، نه تنها این پل‌ها و آثار باستانی از بین می‌رود، بلکه اصفهان نیز نابود می‌شود.»

او تاکید می‌کند: «به نظر می‌رسد تا زمانی که بارندگی نشود، تمام روسای جمهور نیز نمی‌توانند برای آب اصفهان و زاینده رود کاری انجام دهند.»

شهروند دیگری هم بخشی از دلیل خشکی زاینده رود را به بی رحمی و بی انصافی که افراد نسبت به یکدیگر و بخشی را به نبود بارش‌ها نسبت می‌دهد به ایسنا می‌گوید: «در اصل آب کم است و پشت سد آبی وجود ندارد؛ زمانیکه زاینده رود خشک باشد و آبی جریان نداشته باشد، نه تنها پل‌ها از بین می‌روند بلکه تمام درختان اطراف زاینده رود نیز خشک می‌شوند.»

او از رئیس جمهور آینده می‌خواهد، «برای جریان دوباره زاینده رود، آب را به این رودخانه انتقال دهند.»

خانم میانسالی هم خشکی زاینده رود را به دلیل برخی بی تدبیری‌ها می‌داند که موجب شد آب آن به سایر بخش‌ها فروخته شود که امروز اصفهان و کشاورزان بابت این مسئله تحت الشعاع قرار گرفته‌اند، از سوی دیگر خشکی رودخانه و فرونشست زمین موجب شده تا بناهای تاریخی شهر در معرض نابودی قرار گیرند و اگر این روند ادامه یابد و بارندگی نباشد، مردم باید از اصفهان کوچ کنند، متاسفانه هر سال با برداشت از آب‌های زیرزمینی، زمین نشست پیدا می‌کند و باعث تخریب ساختمان‌ها می‌شود.

او می‌گوید: «متاسفانه روسای جمهور هر بار برای احیای زاینده رود قول می‌دهند، اما قول دادن هنر نیست، بلکه باید عمل کرد.»