معضل گردوغبار و کمبود آب در استان اصفهان

مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان گفت: اقدامات فوری و بلند مدت با هدف پیشگیری از وقوع حوادث و شناسایی و رفع کانون‌های گرد و غبار اطراف جاده‌ها در این استان انجام شود.

منصور شیشه فروش روز سه شنبه در گفت و گو با ایرنا افزود: اقدامات فوری با هدف پیشگیری از وقوع حوادث توسط پلیس و راهداری و اقدامات بلند مدت در این زمینه برای شناسایی کانون‌ها در اطراف و اجرای طرح‌های کاهش خطر در اطراف جاده‌ها توسط اداره راه و شهرسازی با همکاری سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای و منابع طبیعی اجرا شود.

وی ادامه داد: مطالعات مشخصی در زمینه اجرای این طرح‌ها انجام شده و در مرحله اول ۶۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است که منابع طبیعی باید در کانون‌های بحرانی فرسایش بادی استان اجرا کند.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان اظهار داشت: منابع طبیعی باید این طرح‌ها را در کانون‌های بحرانی فرسایش بادی استان اجرا کند و سازمان جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری با همکاری سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای باید اعتباراتی برای اجرای این طرح‌ها اختصاص دهد تا این جاده‌ها در برابر طوفان گرد و غبار ایمن شود.

وی اضافه کرد: ۱۶ کانون گرد و غبار در استان اصفهان با بیش از یک میلیون و ۹۰ هزار هکتار وسعت شناسایی شده و مطالعاتی بر روی آنها انجام شده است اما بدلیل جریان نداشتن آب در رودخانه زاینده رود از مدتها قبل و کاهش بارش‌ها و گرمای هوا، این کانون‌های گرد و غبار نقطه‌ای و داخلی هم فعال شده که با وزش باد فعال می‌شوند.

شیشه فروش خاطرنشان کرد: محورهای شرق و شمال استان اصفهان بادخیز هستند که محورهای نایین - اردکان، اردستان- نایین، سجزی، کنارگذر شرق اصفهان و جاده نطنز و اتوبان کاشان در بعضی از مقاطع و همچنین محورهای شهرضا از ظرفیت ایجاد گرد و غبار برخوردارند.

وی بیان کرد: استان اصفهان در مقاطع زمانی سالجاری با شرایط گرد و غبار و وزش باد شدید مواجه شد که به طوفان شدید منجر شد و سرعت باد به ۱۲۰ کیلومتر در ساعت رسید که در بعضی از مناطق جاده‌ای از جمله محور نایین- اصفهان موجب خیزش گرد و غبار و فعال شدن کانون‌ها و کاهش میدان دید شد.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان با بیان اینکه این کانون‌های گرد و غبار با کم بارشی و وزش باد شدید فعال می‌شوند گفت: ۲۵ خودرو در گرد و غبار نوروز امسال با یکدیگر برخورد کردند و خساراتی به این خودروها وارد شد و گرد و غبار و طوفان شن خسارت‌هایی را به تعدادی از خودروها که به توصیه‌های پلیس راه توجه نکرده بودند، وارد کرد.

وی گفت: شناسایی مقاطع آسیب پذیر در مورد کاهش میدان دید و گرد و غبار در جاده‌ها و محورهای مواصلاتی یکی از برنامه‌ها در این زمینه است که به منابع طبیعی ابلاغ شده تا با همکاری هواشناسی و راه و شهرسازی در این زمینه اقدامات لازم را انجام دهند.

شیشه فروش ادامه داد: اداره راه و شهرسازی باید با همکاری منابع طبیعی در اطراف بعضی از مقاطع جاده ای با پتانسیل خطر، طرح‌های بادشکن زنده و غیر زنده را اجرایی کند.

وی اظهار داشت: اجرای طرح‌های نهال کاری، تثبیت شن‌های روان، تثبیت کانون‌های گرد و غبار و مالچ پاشی از مهمترین برنامه‌هایی است که باید در اطراف این جاده‌ها با هدف حفاظت از جاده‌ها در برابر گرد و غبار انجام شود.

گرد و غبار اصفهان ترکیبی از ذرات معدنی، فلزات سنگین و دوده است

به اعتقاد برخی از کارشناسان گرد و غبار اصفهان ترکیبی از ذرات معدنی، فلزات سنگین و دوده است و با توجه به ویژگی‌های گوناگون هر یک از سرچشمه‌ها، تنها با اتکا به روش‌های سنتی مانند کاشت درخت نمی‌توان آلودگی گرد و غبار را رفع کرد.

سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور به عنوان یکی از اعضای کمیته ملی مقابله با گردوغبار، شناسایی و پهنه‌بندی سرچشمه‌های تولید و انتشار گرد و غبار را از سال ۱۳۹۳ در برخی استان‌ها آغاز کرده است و از سال ۱۳۹۶ تاکنون این طرح ملی به مسوولان امر در سراسر کشور در حال انجام است که حدود ۸۵ درصد پیشرفت داشته است.

به گفته این کارشناسان گرد و غبار اصفهان مانند شهرهای صنعتی تهران و اهواز، ترکیبی از ذرات غبار طبیعی یا معدنی (mineral aerosol) از جمله سیلیس یا سیلیکا، کانی رسی و کمی آهک است که از زمین‌های پیرامون یا ساخت و سازهای شهری سرچشمه می‌گیرد به علاوه فلزات سنگین ناشی از فعالیت صنایع که به ویژه در شهری مثل اصفهان زیاد مشاهده می‌شود و دوده که از اگزوز ماشین‌ها خارج می‌شود.

فلزات سنگین صنایع و دوده یا کربن سوخته حاصل فعالیت خودروهای دیزلی و کارخانه‌های با سوخت مازوت و گازوئیل است که ترکیب ذرات گرد و غبار هوای این کلانشهر را تشکیل می‌دهد، ترکیباتی که در هوای شهرهایی مثل تهران و اهواز هم وجود دارد.

تغییر اقلیم در آلودگی هوای ۲ هفته‌ای تهران و اصفهان در دی ماه سال گذشته نقش آشکار داشت؛ وزش باد که به صورت طنز از کنار آن می‌گذریم موضوعی مهم بوده و مساله حائز اهمیت تغییر جهت وزش باد است.

۷۰ تا ۸۰ درصد جهت وزش باد غالب در تهران و اصفهان در گذشته از سمت غرب و شمال غرب و حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد بادها از سمت جنوب و شرق بوده است در حالی که اکنون مدت، شدت و فراوانی بادهای شرقی و جنوبی در فلات مرکزی بیشتر شده که این چالش، سبب انباشت آلودگی بیشتر می‌شود.

شرق اصفهان بیابانی است، دشت سجزی و برخی صنایع در این منطقه قرار دارند و تغییر جهت وزش باد سبب انباشت آلودگی در اصفهان می‌شود و نمی‌گذارد شهر نفس بکشد.

جهت بادها مانند الگوی بارش‌ها در کشور متفاوت شده در سال‌های اخیر الگوی بارشی از برف به باران تغییر کرده و آرام‌آرام جهت بادهایی که از سمت جنوب و شرق کشور می‌وزند در حال افزایش است، این‌ها نکاتی است که در زمینه آلودگی هوا و راهکارهای مدیریت آن باید مورد توجه قرار گیرد.

به گزارش ایرنا، استان اصفهان ۱۰.۷ میلیون هکتار وسعت دارد و بیش از ۹۰ درصد از آن را معادل ۹.۸ میلیون هکتار عرصه‌های طبیعی دربر گرفته است. یک سوم عرصه‌های طبیعی استان اصفهان در مساحتی حدود سه میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار مناطق بیابانی است.

سه نوع کانون گرد و غبار در داخل استان اصفهان، استان‌های همجوار و کشورهای همسایه این خطه را تهدید می‌کند و تقویت طرح‌های بیابان‌زدایی و احیای زاینده‌رود برای مقابله با آنها ضروریست.

کلانشهر اصفهان، یکی از شهرهای آلوده کشور است به طوری که از طرفی در فصول سرد سال بدلیل پدیده وارونگی هوا و در برخی روزها به دلیل افزایش پدیده گرد و غبار، شاخص کیفی هوای آن به وضعیت ناسالم می‌رسد.

با تقسیم‌بندی‌های موجود، ۴۳.۷ میلیون هکتار از مساحت کشور جز مناطق بیابانی است؛ ۲۰ میلیون هکتار از زیست سازگان بیابانی تحت تاثیر فرسایش بادی و از این میزان ۶.۴ میلیون هکتار در محدوده کانون‌های بحرانی است که در ۹۷ شهرستان و ۱۸ استان پراکنده است.

به گفته مسوولان امر ۱۶ کانون ریزگرد در مجموع با مساحت نزدیک به یک میلیون و ۹۰ هزار هکتار در استان اصفهان قرار دارد و بروز این پدیده سالانه بیش از ۳۶۰ میلیارد ریال به امکانات زیربنایی و منابع طبیعی از جمله پایگاه‌های نظامی، زمین‌های کشاورزی، راه‌های ارتباطی، شهرک‌های صنعتی و راه آهن زیان وارد می‌کند.

از جمله کانون‌های فرسایش بادی می‌توان به بیابان‌های کاشان، برخوار، اردستان، خور وبیابانک، نائین، تالاب گاوخونی و سجزی اشاره کرد که به گفته کارشناسان دشت سجزی و بیابان‌های انارک (ریگ جن) کانون‌های بحران گرد و غبار درجه یک اصفهان شناخته شده‌اند.

تجزیه و تحلیل اطلاعات یک دوره ۱۰ ساله نشان می‌دهد که کلانشهر اصفهان بطور میانگین هر ۹ روز یک پدیده گرد و غبار داشته است.

استان اصفهان پنج میلیون نفر جمعیت دارد و در سال‌های اخیر با معضلات زیست محیطی مانند آلودگی هوا، گرد و غبار، خشک شدن زاینده رود و تالاب گاوخونی و کمبود منابع آبی مواجه شده است.