-
|
ايران امروز |
عصر ایران؛ یوسف ناصری
هر ساله صدها هزار پرنده مهاجر در ایران با روشهای مختلف شکار میشوند. حجم بالای شکار پرندگان مهاجر، دهها میلیارد درآمد تومان را نصیب شکارچیان میکند. اما همین حجم زیاد شکار، نسل برخی پرندگان را تا حد انقراض نزدیک کرده است.
شکار و کشتار بیرویّه و غیر قانونی پرندگان مهاجر در سالهای اخیر، بازتابهای رسانهای فراوانی داشته است. پرندگانی که شکار میشوند یا به مصرف انسانی میرسند یا از آنها برای تاکسیدرمی (خشک کردن) استفاده میشود.
در گفت و گوی عصر ایران با دکتر اسماعیل کهرم مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، اطلاعات بیشتری درباره شکار پرندگان مهاجر کسب کردیم و علل و آثار مخرب این نوع شکار بررسی شده است.
او دیپلم مدیریت شکاربانی را در سال ۱۹۷۴ از بریتانیا و مدارک فوق لیسانس و دکتری بوم شناسی (پرنده شناسی) را نیز در سالهای ۱۹۸۱ و ۱۹۸۷ از دانشگاه آبردین و دانشگاه ولز کشور بریتانیا دریافت کرده است.
***
* درباره تعداد پرندگان مهاجری که در ایران کشتار میشوند آمارهای مختلفی داده شده است از جمله این که ادعا شده ۵۰۰ هزار تا یک میلیون قطعه از این پرندگان در فریدون کنار شکار میشوند. آیا آمار مستندی وجود دارد که مشخص کند چه تعداد از این پرندگان در ایران کشته میشوند؟
-من حدودا در ۲۵ سالگی به شمال ایران رفتم. بر اساس یکی از روشها که میزان مصرف باروت است، میزان مصرف باروت را در شمال کشور معیار قرار دادم. البته این یکی از روشهایی بود که در خارج از ایران از جمله در ایتالیا و انگلستان متداول است. یا تعداد فشنگها و تعداد تفنگهایی که در دست مردم است روشهای اینگونه محاسبات است.
ما با این بررسیها به نتیجهای میرسیدیم. از آن طرف دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی به ما ایراد میگرفت و میگفت ما ۵ میلیون پرنده فرستاده ایم ولی ۲ میلیون برگشتهاند در نتیجه ۳ میلیون شکار شدهاند.
تالابها و آب بندانهای زیادی در کشور داریم و فقط تالاب میانکاله ۶۷ هزار هکتار است، بنابراین نمیتوان انتظار داشت که دقیقا مشخص کنیم چه تعداد پرنده مهاجر شکار میشوند. بنده معتقدم بین ۴٫۵ تا ۵ میلیون پرنده مهاجر، هر سال میهمان داریم و حدود یک و نیم میلیون تا یک میلیون و ۷۵۰ هزار قطعه از این پرندگان شکار میشوند.
* عدد یک میلیون و ۵۰۰ هزار را غیر از باروت با چه روشی حساب میکنید؟
-روشهای مختلفی وجود دارد. غیراز فروش باروت مشاهدات عینی هم هست. یکی از آمارهایی هم که ما میگیریم مثلا قیمت پرنده است. هر چقدر که پرنده، بیش تر شکار شود قیمت آن پایین تر میآید. در نتیجه تمام تالابها و آب بندانهای شمال کشور و خصوصا در فریدون کنار که جزو سرشماری ما هستند، این رقم را به ما میدهد.
ما تصورمان این است که به خاطر سازهها و تورهای هوایی که هست، حدود یک سوم کل پرندگان مهاجر در منطقه فریدون کنار، ازباران و سرخرود شکار میشود.
همچنین ما تعدادی مخبر در جاهای مختلف داریم که با آگاهی، به ما اطلاع میدهند و مثلا میگویند در سال گذشته یا در سه ماه گذشته، مثلا ۷۲۰ هزار بال پرنده شکار شده است. ما این را معیار میگیریم و معیارهای دیگر. در نتیجه به آماری شبیه به این میرسیم. احتمالا شما میگویید این راهها چندان متقن نیست. اما چاره دیگری نداریم.
* این که میگویید یک سوم پرندگان مهاجر در محدوده فریدون کنار شکار میشود، آیا به این معنی است که در مناطق دیگر کشور مثل خوزستان یا گیلان نیز همین وضعیت وجود دارد و حدود یک سوم از کل تعداد پرندگان مهاجر شکار میشوند؟
-خیر. این آمار را برای شمال کشور میگوییم. اما در مناطق دیگر کشور بین یک سوم تا یک چهارم پرندگانی که به ایران میآیند شکار میشوند. حتی در دهههای قبل اوضاع به صورتی بود که اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی آن موقع غر میزد و میگفت این همه پرنده به ایران میفرستیم ولی شما آنها را شکار میکنید.
* یعنی در آن زمان مردم در جمهوریهای مختلف شوروی، پرندگان را اصلا شکار نمیکردند؟
-داشتن تفنگ در اتحاد جماهیر شوروی، به این سادگی نبود. اگر تفنگی از فردی میگرفتند به عنوان اقدام ضد بلشویکی، او را اعدام میکردند.
* از روشهای دیگر که از تفنگ هم استفاده نشود مردم برای شکار پرندگان در آنجا استفاده نمیکردند؟
-مثلا چه روشهایی ؟
* در استان مازندران مردم بومی از یک روش سنتی صید پرندگان به نام «دوما» استفاده میکنند که معنی آن به زبان فارسی دامگاه است. در شوروی از این روشها وجود نداشته است؟
-خیر. روشهای «تور هوایی» و «دوما» و «تشت سو»، با آن رژیم شوروی سازگاری نداشت. بخشنامه میدادند که شکار پرنده قدغن است. بنده به شوروی رفته بودم میگفتند شکار پرنده، قدغن است. کسی جرات نداشت برای شکار یک غاز، اقدام کند. در ایران نیز استفاده از تور هوایی، قدغن است ولی در فریدون کنار، تور هوایی هست که ۲۵۰ میلیون تومان قیمت آن است.
* درباره روش «دوما» که در شمال کاربرد دارد و روش سنتی صید پرنده است برخی میگویند ۳۰۰ سال و برخی گفتهاند ۶۰۰ سال قدمت دارد. این روش صید پرندگان همین طور که گفته شده چند قرن سابقه دارد؟
-بله. به غیر از تفنگ و تور هوایی، روشهای دیگر، بسیار قدیمی است. وقتی که از سگ یا پرنده اهلی استفاده میکنند یا از «تشت سو» استفاده میکنند نشان میدهد که این روشها، قدیمی است. تفنگ حدود ۱۵۰ یا ۲۰۰ سال است که در ایران استفاده میشود. قبل از آن با شناخت بیولوژیک پرنده و رفتار آن، پرندگان را میگرفتند.
* منظورتان از شناخت بیولوژیک چه هست؟
-در تاق بستان کرمانشاه، صحنه شکار گوزنها و خوکها در زمان شاپور دوم ساسانی حجاری شده. در آنجا شاپور دوم سوار قایق است و زنان از ابزار و آلات موسیقی استفاده کردهاند و مشغول نواختن «چنگ» هستند. با انجام این کارها، شاه ساسانی گوزنها و خوکها را شکار میکرد. این نشان میدهد که شناخت بیولوژیک داشتند.
شکارچیان میدانستند اگر یک طبل را با صدای یکنواخت بزنند، اردک و غاز سحر میشود و موقعیت را نمیفهمد. به راحتی با قایق نزدیک آن پرنده میروند و آن را به دام میاندازند. برای مثال گربه را نمیتوان به این صورت گرفت ولی اردک را میتوان گرفت.
ساختار بیولوژی اردک این است که در مقابل «تشت سو» یعنی صدای یکنواخت تشت و چراغ زنبوری، عکس العمل نشان میدهد و مات و خیره میماند و شکارچیان، آن را میگیرند.
* آماری هم شما چندی قبل داده و گفته بودید ۴۰۰ هزار از کل ۴ میلیون پرنده مهاجری که به ایران میآیند شکار میشوند یعنی ۱۰ درصد. این رقم یک و نیم میلیون پرنده شکار شده که الان میگویید تخمین جدید است؟
-آن طور نیست. به مراتب بیش از ۴۰۰ هزار پرنده است.
* یعنی الان تاکید دارید که در ایران آمار شکار سالیانه یک و نیم میلیون پرنده مهاجر درست است؟
-بله. چون ۴۰۰ هزار تا چیزی نیست. کاش فقط ۴۰۰ هزار پرنده شکار میشد.
* روشهای جدید پر خطر شکار پرندگان مهاجر رایج شده است. از انجام این روشها باید جلوگیری شود و روشهای سنتی صید که تعداد کمتری را شکار میکنند همچنان مجاز باشد؟
-الان به خاطر شیوع آنفلونزای پرندگان، اساسا جواز شکار صادر نمیشود. کسانی که الان شکار میکنند غیر قانونی است و این شکارها باعث مرگ و میر مردم خواهد شد. آنفلونزای پرندگان به انسان سرایت میکند. هر چه ما میگوییم ولی سودجویان فریدون کنار توجه نمیکنند و همچنان به شکار ادامه میدهند.
* روش «دوما» همان شکار مجاز است؟
-شکار مجاز با تفنگ است. اساسا دام یا تور هوایی، قدغن است و یک روش غیر قانونی است. از نظر قانون فرق نمیکند که یک فرد تریاک بفروشد یا این که دام هوایی در فریدون کنار برپا کند.
روش دوما و تشت سو هم مجاز است. اما شکار مجاز در زمانی است که فصل مجاز باشد. در تشت سو، بیش از ۶ پرنده در هر وهله نمیتوانند شکار کنند. با تفنگ هم شکار ۶ پرنده مجاز است. یعنی اگر شخصی با قایق در تالاب بندر انزلی به شکار برود و کومه(اتاقک شکار) ایجاد کند و یا با تفنگ شکار کند، وقتی مامور سازمان محیط زیست برود قایق او را بررسی کند بیش از ۶ پرنده نباید شکار کرده باشد.
اگر بخواهد بیشتر شکار کند باید آن ۶ پرنده شکار شده را مثلا به خانه ببرد و برگردد و دوباره از اول شروع کند. هدف ما این است که یک قایق پر از پرنده شکار شده نباشد.
* قیمت حداقلی برای هر پرنده که شکار میشود چقدر است؟
قیمت یک غاز حدود ۱۵۰ هزار تومان است. اردک هم ۷۰ هزار است. قیمت این پرندگان در اول فصل گران است و وقتی تعداد زیاد شد قیمت آنها کاهش پیدا میکند. قیمت چنگر و خوتکا که ۲۰۰ یا ۳۰۰ گرم بیش تر گوشت ندارند حدودا ۳۵ هزار یا ۴۰ هزار تومان است.
* درآمد زیادی با شکار پرندگان مهاجر توسط شکارچیان حاصل میشود. آیا با فرهنگ سازی و صحبت کردن با افرادی که مشغول صید پرندگان هستند میشود کاری کرد دست از این کار بردارند و نسل این پرندگان از بین نرود؟
-هدف ما همین است. اما وقتی میتوانند یک غاز را با قیمت ۱۵۰ هزار تومان بفروشند و قیمت ۲ غاز ۳۰۰ هزار میلیون تومان است در ماه مبلغی در حد ۹ میلیون تومان میشود. آیا فرهنگ سازی را قبول میکنند یا آن ۹ میلیون تومان را؟ تا حالا آن ۹ میلیون تومان مورد توجه بوده است.
فرهنگ سازی اینقدر باید قوی و محکم باشد که در نهایت بتوانیم در مقابل وسوسه یک شبه میلیارد شدن، خودمان را حفظ کنیم.
* با حداقل قیمتها اگر حساب کنیم یعنی یک میلیون و ۵۰۰ هزار پرنده و قیمت ۴۰ هزار تومان به رقم کل حداقلی ۶۰ میلیارد تومان در سال میرسیم. هزینههایی مثل برپا کردن تور هوایی که این افرادی برای شکار انجام میدهند چقدر است؟
-یک تور هوایی در فریدون کنار هست که ۲۵۰ میلیون تومان است. در سه ماه زمستان که پرندگان مهاجر حضور دارند ماهی ۸ میلیون تومان این تور را اجاره میدهند. یک آدم پولداری بوده است که این تور را ساخته و برای ۳ ماه ۲۴ میلیون تومان پول اجاره دریافت میکند.
البته همه تورها به این عظمت و قدرت و بزرگی نیستند ولی این نوع تورها نیز وجود دارد.
* وقتی که هزینه اجاره این تور اینقدر زیاد است مسلما تعداد زیادی پرنده به دام میاندازد که بتواند جبران کند و برایش درآمدزا باشد.
-بله وگرنه نمیارزد. مثل اجاره یک دکان است که وقتی آن را ماهیانه با قیمت ۸ میلیون تومان اجاره میکنند قرار است ۱۲ میلیون تومان درآمد داشته باشد تا یک مقدار سود هم حاصل شود.
* برپایی تور هوایی که ۲۰ متر ارتفاع دارد برای شکار ممنوع اعلام شده. اما اخیرا سرهنگ حمیدرضا خیلدار فرمانده یگان حفاظت سازمان محیط زیست از رفتار قلدر مآبانه شکارچیان انتقاد کرده و خواستار ورود شورای تامین استان مازندران شده. اگر شورای تامین استان ورود کند میتواند اقدام اساسی انجام بدهد که نسل این پرندگان از بین نرود؟
- نیروهای محیط بان سازمان حفاظت محیط زیست جان خودشان را به خطر میاندازند و در در تالابها و جاهای مختلف، کسانی را که تور هوایی غیر قانونی دارند بازداشت میکنند و به دستگاه انتظامی و دستگاه قضایی تحویل میدهند ولی در نهایت آنها را آزاد میکنند و گفته میشود که اینها دنبال معیشت هستند.
وظیفه گارد حفاظت و محیط بانان و شکاربانان این است که از این نوع مناطق حفاظت کنند و این شکارچیانی را که به صورت غیر قانونی اقدام کردهاند مثل قاچاقچیان مواد مخدر، به دست قانون بدهند.
تا کنون به این صورت بوده است که ما این نوع شکارچیان را بازداشت کرده ایم ولی دستگاه قضایی آنان را آزاد میکند و باز مرتکب کار غیر قانونی میشوند. دوباره آنان را بازداشت میکنیم و مجددا آزاد میشوند. در نتیجه این کار غیر قانونی و خلاف، همچنان ادامه پیدا کرده است.
* واقعا خشکسالی و خشک شدن تالابها، بیشتر به پرندگان مهاجر ضربه میزند یا شکار پرندگان مهاجر؟
-هر دو ضربه میزند. یعنی هم از بین رفتن زیستگاه پرندگان و هم شکار بی رویّه.
* کدام عامل تاثیر مخرب تری بر زندگی پرندگان مهاجر دارد؟
-من نمیدانم و هیچ کس نمیداند. اما اگر تعداد زیادی تفنگ به افراد داده شود همه پرندگان را میکشند. اگر هم فرضا یک جاده در وسط تالاب فریدون کنار احداث کنند در آن سال خواهیم دید تخریب زیستگاه چقدر تاثیر دارد. این دو عامل دست به دست هم دادهاند و وضع را به صورتی در آوردهاند که ما الان میبینیم.
* بنا به آماری در جهان تعداد ۵۰ میلیارد پرنده مهاجر وجود دارد. شما اعتقاد دارید که ۴ میلیون پرنده هر ساله به ایران مهاجرت میکنند. به تعدادی که در ایران شکار شده، جایگزین میشود یا احتمالا تعداد این پرندهها در سالهای بعد کاهش پیدا میکند؟
-این پرندگان تخم میگذارند. ما پرنده داریم که ۱۶ تخم میگذارد. این پرندگان جوجهها را با خود میآورند. البته تعداد حیات وحش به دو علت در حال کاهش است که یکی تخریب زیستگاه است و دیگری شکار بی رویّه. ما یک روز ۴۰۰۰ گور خر در ایران داشتیم اما الان ۴۰۰ گور خر هم نداریم. یک روز ببر مازندران داشتیم و الان نداریم.
| |||||||
ايران امروز
(نشريه خبری سياسی الکترونیک)
«ايران امروز» از انتشار مقالاتی كه به ديگر سايتها و نشريات نيز ارسال میشوند معذور است. استفاده از مطالب «ايران امروز» تنها با ذكر منبع و نام نويسنده يا مترجم مجاز است.
Iran Emrooz©1998-2024
|