انتظارات از ماراتن موفق هسته‌یی

هنگامی که در نیمه‌های مذاکرات وین ۶ قرار داشتیم، موضع رسمی جمهوری اسلامی ایران در مورد چشم‌انداز تعداد سانتریفیوژ‌ها مطرح شد و وزیر امور خارجه کشورمان به عنوان رییس تیم مذاکره‌کنندگان هسته‌یی در وین به این موضع و تمام خطوط قرمز پرونده هسته‌یی مجددا اعلام پایبندی کرد و کمربند‌ها را در توافقات پیش‌رو در وین ۶ محکمتر کرد. در‌‌ همان ایام رسانه‌های خارجی بعضا اظهارنظر کردند که موضع ایران سخت‌تر شده و ممکن است توافقات وین ۶ را تحت‌الشعاع قرار دهد. این پیش‌بینی ظاهرا محقق شد و اختلاف نظرهایی ایجاد شد که حاکی از سخت‌تر شدن مواضع ایران می‌نمود. اما آنچه به عنوان مسائل مطرح نشده در وین ۶ به اجلاس‌های بعدی موکول شد چه بوده است؟ میزان غنی‌سازی ایران، تعداد سانتریفیوژ‌ها، ادامه کار رآکتور آب سنگین اراک، ادامه کار تحقیق و توسعه در سایت فردو، جدول زمانی لغو تحریم‌ها و چند موضوع دیگر.
بی‌شک اگر مذاکره‌کنندگان ایرانی به منافع و امنیت ملی کشور و خطوط قرمز نظام در مورد پرونده هسته‌یی وسواسانه متعهد نبودند با مقداری انعطاف‌پذیری می‌توانستند در وین ۶ به توافقات لازم دست یابند و برنامه‌ جامع هسته‌یی ایران نگارش شود. اما از آنجا که توافقنامه جامع هسته‌یی ایران از سندهای ملی و ماندنی تاریخ ایران خواهد بود و سرآغاز تعیین سیاست رفتاری ایران در چند دهه آینده به شمار می‌رود، مذاکره‌کنندگان هسته‌یی ایران از مواضع اصولی خود عقب ننشستند و ترجیح دادند تا در فرصتی دیگر به مشورت با مسوولان کشور و متخصصین اهل فن پرداخته و مواضع خود را مجددا به روز کنند.
این طبیعت مذاکره بین‌المللی و چند جانبه است که ممکن است بارهای متعدد اجلاس‌ها و نشست‌ها در نقطه‌یی متوقف و در جایی دیگر شروع به کار کند. این روند به مذاکره‌کنندگان و به کشورمان اطمینان می‌دهد که درباره همه‌چیز اندیشه شده و از هیچ نکته‌یی چشم‌پوشی نشده است. تمدید مذاکرات که بهترین گزینه در موقعیت فوق بود در شرایطی اعلام شد که طبق برنامه موقت تفاهم ژنو، بخش دیگری از وجوه ایران در بانک‌های خارجی آزاد شده و ایران هم قرار شد آنچه را که قبلا در مورد اکسیداورانیوم پذیرفته بود، ادامه دهد. بدین‌ترتیب در چهار ماه تمدید مذاکرات گشایش‌هایی برای اقتصاد ایران کماکان به وجود می‌آید ضمن اینکه هیچ تغییری در فعالیت هسته‌یی کشورمان رخ نمی‌دهد. اما از همین امروز همه دست‌اندرکاران تدوین سیاست و سیاست‌سازان کشور باید با مرور موضوعات محل اختلاف در وین ۶ به راه‌حل‌ها و پیشنهادات عملی و کارساز بیندیشند تا به‌طور محتوایی مذاکره‌کنندگان را مورد حمایت قرار دهند. جناح‌های فکری و رسانه‌ها هم در این باره باید نقش و رسالت مثبت خود را ایفا کنند و به جای ایجاد تشویش در افکار عمومی به تنویر در اندیشه‌ها بپردازند. خدای را سپاس که اکنون مذاکرات بین‌المللی، چه در ژنو، چه در وین و چه در سایر نقاط با احترام و عزت برگزار می‌شود و‌‌ همان اعضای دایم شورای امنیت که قطعنامه‌های تحریم را علیه ایران به تصویب رساندند اکنون با جدیت و اشتیاق به دنبال به نتیجه رسیدن مذاکرات هستند و از انجام هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کنند. بنابراین انتظارات از وین ۶ باید منطقی و منصفانه و منطبق بر دستورالعمل‌های داده شده به تیم مذاکره‌کننده باشد. در این ارزیابی باید روند معمول طبیعی مذاکرات بین‌المللی مدنظر قرار گرفته و از طرح دیدگاه‌های جناحی خودداری کرد زیرا پرونده هسته‌یی یک پرونده ملی است و در تمام جهان همه جناح‌های سیاسی و رقیب در پرونده‌های ملی از حسن‌نیت و تلاش مشترک برخوردار هستند. وین ۶ یک ایستگاه دیگر در مسیر طولانی مذاکرات بین‌المللی حول جنجالیترین موضوع تاریخ ایران به شمار می‌رود که باید منصفانه درباره آن قضاوت کرد و مدبرانه آن را مدیریت کرد تا وین ۷ و بعد از آن شاید دستاوردهای بیشتری برای ایران باشد.

استاد دانشگاه-حقوق بین‌الملل