یک دولت و چند مخمصه‌ خودساخته

هرچه که زمان به جلو می‌رود و از ۲۴ خرداد سال ۹۲ فاصله می‌گیریم، مخمصه‌ها و چالش‌های پیش روی دولت یازدهم بیشتر و متنوع‌تر می‌شود. در این مدت کوتاه منتقدان داخلی دولت حتی یک روز هم ازپای ننشسته‌اند و بی‌وقفه، با بهانه و بی‌بهانه زمین بازی قوه مجریه را برای روحانی به پیست دوی با مانع و غیرامدادی بدل نموده و کار را برای همه اهالی پاستور سخت کرده‌اند. طرف‌های اروپایی، آمریکایی و حتی عربی هم اگرچه در روزهای آغازین کار دولت از در دیپلماسی وارد شدند اما در میانه راه ناگهان این سیاست را با «سیاست یکی به میخ و یکی به نعل» عوض کرده و دور تازه‌ای از انکار و فشار علیه تهران را عملیاتی نموده‌اند. همین دو نوع فشار و چالش کافی بود تا دولت درپایان نیم سال اول فعالیت خود و آغاز سال جدید شمسی خود را در منگنه‌ای متشکل از دو بازوی فشارنده داخلی و خارجی محصور ببیند. یک بازوی پرفشار این منگنه را کارشکنی‌ها و بحران سازی‌های تندروهای داخلی تشکیل داده است و بازوی دیگر هم سالهاست که فعال است و به فشار‌ها و بهانه جویی‌های خارجی تعلق دارد.
در این میانه و تا همین جای کار، برخی اقدامات دولت هم، امید‌ها برای بهبود انجام امور و حل و فصل میراث ناجور به جامانده از دوران دولت نهم و دهم را کمرنگ یا بد رنگ می‌کند. طی این مدت سیاست‌ها و تصمیم گیری‌های خواسته یا ناخواسته از سوی اهالی پاستور اتخاذ شده که بیش از هرچیز به مانع و بازدارنده‌هایی دربرابر روند امیدوارکننده روزهای آغازین دولت شباهت دارند. این دسته از اقدامات به جای آنکه اهرمی پیش برنده به نظر برسند، انگار که اهرم و بازوی سومی را هم به منگنه داخلی – خارجی که دولت در آن گرفتار است، اضافه می‌کند.
۱-اگر از برخی انتخاب و انتصاب‌های خاص در سطوح مختلف مدیریتی در کشور بگذریم، شاید بتوان ماجرای سبد کالا و کاستی‌های توزیع آن را یکی از اولین مانع‌ها و مخمصه‌های خودساخته دولت دانست. این روز‌ها اما آمار گاف‌ها و مخمصه‌های خودساخته دولت در حال متنوع شدن است. ماجرای تلاش ظاهرا ناکام برای انصراف خانواده‌های برخوردار از دریافت یارانه می‌تواند یکی از این مخمصه‌ها باشد.
دوره ده روزه ثبت نام متقاضیان دریافت یارانه نقدی به نیمه راه خود رسیده است و از همین حالا ترس و لرز برای شکست امیدواری به انصراف‌ها خود را نشان داده است. از زمان تصویب قانون بودجه ۹۳، انتظار اولیه این بود که دولت با اتخاذ تدابیر مناسب و راه اندازی کمپینی حساب شده طیف قابل توجهی از شهروندان برخوردار و بی‌نیاز از کمک و حمایت دولت را برای انصراف از یارانه نقدی متقاعد کند. اما نگاهی به آنچه که این روز‌ها درجریان است نشان می‌دهد که واقعیت چیز دیگری شده و تلاش‌ها و تبلیغ‌ها در عمل به ضد خود بدل شده و صدا و سیما و دیگر اهرم‌های تبلیغی ترویجی در اختیار دولت نه تنها موفق به متقاعد کردن درصد قابل توجهی از مردم برای انصراف نشده‌اند که در این مدت - به سهو یا به عمد - بیشتر به نعل وارونه زدن مشغول بوده‌اند. زیاده روی و اصرار در تبلیغات تزریقی و به کارگیری شیوه‌های نادرست تبلیغی ترویجی، عدم استفاده بهینه از همه فرصت‌های در اختیار، سپردن کنتراتی کار به تریبون‌هایی که در همراهی آن‌ها با سیاست‌های دولت تردیدهایی وجود دارد و مواردی از این دست باعث شده است تا اکنون و در میانه راه نام نویسی‌ها، این ذهنیت تقویت شود که احتمالا دولت به دست خود در مخمصه‌ای به نام ناراضی شدن درصد قابل توجهی از اقشار جامعه گرفتار خواهد آمد.
۲- فردای روزی که تماس تلفنی باراک اوباما با حسن روحانی در نیویورک برقرار شد، بسیاری از ما ایرانیان خوشبینانه به احتمال پایان ۳۴ سال قطع روابط ایران و آمریکا، بازگشایی سفارتخانه و اعزام سفیر ایران به واشنگتن و بالعکس فکر می‌کردیم. حالا بیش از شش ماه از آن تماس تلفنی معروف گذشته است. در این مدت دیدارهای مکرری بین محمدجواد ظریف و جان کری و عراقچی با وندی شرمن برگزار شده است. با این حال اما چیزی عوض نشد. اعزام سفیر به واشنگتن که هیچ، در همین ابتدای کار برای معرفی حمید ابوطالبی به عنوان سفیر جدید کشورمان در سازمان ملل و اعزام او به نیویورک هم به مشکل برخورده‌ایم.
تردیدی نیست که پیشینه و کارنامه حمید ابوطالبی برای تصدی نمایندگی ایران در سازمان ملل به قدر کفایت پربار است. سال‌ها حضور در مناصب دیپلماتیک متعدد از او دیپلماتی کارکشته و صاحبنظر ساخته است و همراهی و همسویی پرسابقه ابوطالبی با دکتر روحانی و تیم سیاست خارجی دولت یازدهم نیز موید رویکرد اعتدالی این چهره است. با این همه اما معلوم نیست چرا دستگاه دیپلماسی کشور و مشاوران حوزه سیاست خارجی دکتر روحانی هنگام ارزیابی رزومه این دیپلمات کارکشته، مصلحت سنجی و دوراندیشی را چاشنی تدابیر دیگر نکرده و به این یک قلم سابقه حضور کوتاه او در ماجرای تسخیر سفارت آمریکا و حساسیت طرف آمریکایی به این ماجرا بی‌توجه بوده‌است.
با این انتخاب، دولت در یک منگنه و مخمصه ناخواسته اما خودکرده دیگری گرفتار آمده است که علی الظاهر در کوتاه مدت راه پس و پیشی برای برون رفت از آن متصور نیست. در یک سوی کارزار تندروهای آمریکایی هستند که با این انتخاب بهانه لازم برای زیر سوال بردن تلاش‌ها برای رفع برخی اختلافات از طریق میز مذاکره را به دست آورده‌اند و با تهییج عرصه داخلی خود، سعی در تحت فشار قراردادن هم تهران و هم طیف آمریکایی طرفدار دیپلماسی دارند. در سوی دیگر تندروهای داخلی کشورمان قرار دارند. عملکرد هفت، هشت ماهه این طیف از منتقدان دولت اعتدال نشان داده است که آن‌ها همواره مترصد کوچک‌ترین گاف و اهمال و کاستی به ویژه در حوزه سیاست خارجی هستند تا از آن برای کوبیدن دولت و تیم دیپلماسی روحانی استفاده کنند. این فرصت با بهانه جویی آمریکایی‌ها در ماجرای معرفی ابوطالبی فراهم شده و خط و نشان‌های داخلی کار پاستور و دستگاه سیاست خارجی برای بازنگری در این انتخاب و یافتن راهی میانه را سخت‌تر کرد. ناگفته نماند که اگر چنین ماجرایی در دولت سابق اتفاق می‌افتاد چندان تعجب برانگیز نبود اما توقع قرار گرفتن دولت تدبیر در چنین مخمصه‌ای برای بسیاری دور از انتظار بود. از یک سو دولت نهم و دهم ید طولایی در انتصاب‌های جنجال برانگیز و خلاف مصلحت و منطق داشت و از سوی دیگر کلیددار پاستور در هشت سال گذشته موجودیت خود را در تنش و تهاجم و بحران در عرصه سیاست خارجی می‌دید و استاد بهانه دادن به دست این و آن کشورغربی و عربی برای تقابل و بهانه جویی بود.