استفان واگوستیل Stefan Wagstyl
برگرفته از فایننشیال تایمز، 29/01/2017
لیزا یک نو جوان روسی که در برلین زنگی می‌کرد، در ژانویه سال پیش مدعی شد که توسط سه مرد مهاجر جنوبی که به سختی آلمانی صحبت می‌کردند، دزدیده شده بود. به‌محض پخش این داستان در شبکه‌های اجتماعی مجازی، موسسات رسانه‌ای روسی به آن چنگ انداخته و گزارش دادند که یک دختر ۱۳ ساله روس‌زبان در برلین به عنوان برده جنسی مورد سوءاستفاده مهاجرین قرار گفته است. قبل از این که پلیس تحقیقات خود را تکمیل کند، سرگی لاورف وزیر خارجه روسیه دولت آلمان را متهم کرد که می‌کوشد این حادثه را پنهان کند و در پاسخ برلین وی را از بهره برداری سیاسی در این مورد برحذر داشت.
چند روز بعد دادستان پرونده اعلام کرد که این دختر دزدیده نشده، بلکه در خانه دوستش بعد از اینکه در مدرسه مشکل درست کرده بود، پنهان شده بود. علیرغم یافته‌های دادستان، هشدار ترسناک رسانه‌های جمعی روسیه در مورد جرایم جنسی مرتکب شده توسط مهاجرین، به تظاهرات ۷۰۰ نفره اعتراضی در جلو دفتر آنگلا مرکل منجر شد.
برای آلمان‌ها که آماده دخالت روسیه در انتخابات سراسری پاییز امسال می‌شوند، مثال لیزا پیشینه‌ای را در مورد چگونگی این دخالت آشکار می‌کند. این نمونه وقتی رخ داد که مبارزه انتخاباتی داغی در سه ایالت آلمان در اوج غلبه احساسات بر علیه سیاست پذیرش یک میلیون پناهنده به آلمان، و تظاهراتی که به دعوت «حزب آلترناتیو برای آلمان» صورت گرفته بود جریان داشت.
اکنون برلین نگران یک نقشه دخالت دیگر روسیه در انتخابات پارلمان آلمان (بوندستاگ) در ماه سپتامبر با هدف تضعیف آنگلا مرکل است. خود صدر اعظم هشدار داده که ممکن است اطلاعات دروغین اینترنتی روسی در تبلیغات این انتخابات نقش ایفا کند.
هانس گئورگ ماسن، رئیس سازمان اطلاعات داخلی آلمان این نظر را به‌طور صریح‌تری بیان کرده است: وی می‌گوید کرملین در پی تاثیرگذاری بر روی افکار عمومی و فرایند تصمیم‌گیری در میان شهروندان است، چون ما امسال انتخابات پارلمانی داریم.
نگرانی برلین با ادعای سازمانهای اطلاعاتی آمریکا در مورد دخالت مسکو در انتخابات ریاست جمهوری از طریق هک کردن کامپیوترهای حزب دموکرات به نفع دونالد ترامپ تقویت شده است.
مبارزه برای ارزش‌های لیبرال
نگرانی‌ها در مورد انتخابات سپتامبر آلمان جدی است. به همین خاطر، خانم مرکل در حالی که در معرض انتقادهای وسیع به دلیل سیاست پناهنگی‌اش قرار گرفته، تصمیم به کاندید شدن گرفته است. او تا چندی پیش آسیب‌پذیر به نظر نمی‌رسید ولی اکنون در میان تردیدها و شبهات رای‌دهنگان محافظه‌کار آلمان و رشد آلترناتیو راست افراطی، برای چهارمین بار کاندیدای صدارت اعظمی شده است. راست افراطی در آلمان برای نخستین بار از جنگ جهانی دوم به این سو، با دورنمای واقعی ورود به پارلمان آلمان در کارزار انتخاباتی حضور دارد.
مدافعین خانم مرکل به رهبری باراک اوباما رئیس جمهور سابق آمریکا، او را در حکم فانوس دریایی لیبرال‌ها در مقابل رشد فزاینده ناسیونالیسمی می‌دانند که با پیروزی ترامپ در آمریکا، رای به خروج از اتحادیه اروپا در بریتانیا و افزایش پشتیبانی از حزب ماورای راست مارن لوپن در فرانسه، مشخص می‌شود.
یک شکست انتخاباتی برای خانم مرکل- و یا حتی پایین آمدن آرای او - یک پیروزی بزرگ برای رئیس جمهور روسیه خواهد بود. پوتین برای شکستن اتحاد غرب که اکنون بطور عمده توسط خانم مرکل محافظت می‌شود، و تحریم‌ها علیه روسیه که پس از تجاوز به اوکراین و انضمام کریمه وضع شده، بسیار جدی است. در طولانی مدت، پوتین می‌خواهد اتحادیه اروپا را متفرق و به عقب‌نشینی واداشته، ناتو را از هم پاشانده، و به سرزمین‌هایی که زمانی تحت کنترل مسکو بودند دست‌اندازی کند.
نوربرت روتگن، رئیس کمیته روابط خارجی پارلمان آلمان (بوندستاگ) می‌گوید تضعیف اتحاد غرب بیش از همه به نفع پوتین است. پیش از این، خانم مرکل سرآمد نمایندگی نظام لیبرالی بوده که آقای پوتین به مدتی طولانی از نقش آن در تضعیف دیکتاتوری و کنترل وی بر روسیه هراس داشته است. تضعیف خانم مرکل ارزش‌های لیبرال وی را لکه‌دار ساخته، و کنترل پوتین بر روسیه را آسانتر خواهد ساخت.
دیپلماتهای غربی هنوز مطمئن نیستند که پوتین با ترامپ غیر قابل پیش‌بینی که آخرین فرمانش در مورد ۷ کشور مسلمان توفان در دنیا برپا کرده و اتحادیه اروپا آن را محکوم کرده، چه بکند. اما انتقاد ترامپ از اتحادیه اروپا، ناتو و تجارت آزاد می‌تواند کار را برای مسکو آسانتر ساخته و صدراعظم آلمان را منزوی سازد.
سرگئی کاراگنوف از کارشناسان سیاست خارجی که به کرملین نزدیک است همین اواخر نوشت، جهان شاهد پایان سیاست لیبرال با مدل اتحادیه اروپا خواهد بود. «نظم جهانی نابود شده است. ما باید از نو آن را بسازیم.»
بعد از جنگ جهانی دوم آلمان و روسیه روابط بدون اصطکاکی داشتند، اما دخالت‌های سیاسی مکرر وجود داشته است. در جنگ سرد، آلمان تقسیم شده شلوغ‌ترین خانه جاسوسان جهان بود. بعدها، آلمان سرمشق آمریکا را برای گسترش لیبرال دموکراسی در سرزمین امپراتوری سابق شوروی، با هدف مقدم ادغام روسیه در نظم جهانی پی گرفت.
تحت استراتژی اخیر آقای پوتین، کرملین در حال ضربه متقابل است. مقامات امنیتی برلین از این نگرانند که متعاقب موفقیت ظاهری مسکو در مختل کردن انتخابات آمریکا، انتخابات آلمان هدف وسوسه‌انگیز بعدی برای وی باشد.
تغییر نفوذ
روسیه نفوذ وسیعی در آلمان، بر پایه روابط نزدیک اقتصادی، سیاسی و شخصی دارد. شرکت روسی گازپروم بزرگترین تامین‌کننده انرژی آلمان است که تحت کنترل دولت پوتین پروژه‌های بزرگی را در کشورهای دیگر پیش می‌برد.
رهبران آلمان؛ به‌ویژه چپ میانه سوسیال دموکرات، که هم‌اکنون شریک خانم مرکل در دولت است، دهه‌ها وقت صرف کرد تا آلمان را به آشتی با روسیه قانع سازد. آمار رسمی نشان می‌دهد که از زمان برداشته شدن دیوار برلین به بعد در حدود ۳ میلیون روس‌زبان از اتحاد شوروی سابق به آلمان رفته‌اند که حدود دو میلیون از آنها روس‌های آلمانی‌تباری هستند که قرنها پیش به روسیه مهاجرت کرده بودند. برلین و مسکو این ارتباط را با تعدادی از سازمانها در غالب تاسیس فوروم آلمان-روس، و دیالوگ پترزبورگ که به وسیله وزارت خاجه آلمان تامین مالی می‌شود رسمیت بخشیدند.
در حالی که روسیه بعد از فروپاشی شوروی تضعیف شده بود، این نهادها بطور عمده راهی برای انتقال ارزش‌های غرب به شرق بودند. اما حال منتقدین آنها، این موسسات را کانال نفوذ روسیه در آلمان می‌بینند. استفان مایستر، یکی از کارشناسان امور روسیه در اندیشکده «شورای روابط خارجی آلمان»(DGAP)، در گزارشی که سال گذشته به وسیله اندیشکده شورای آتلانتیک منتشر شد می‌گوید:
«زیر نظر پوتین این شبکه‌ها اهداف متفاوت و بیشتر نابکارانه‌ای را در پیش گرفته‌اند تا قوانین روابط دو جانبه را تغییر دهند، سیاست آلمان را نسبت به اروپای شرقی و روسیه تحت تاثیر داده، و روی تصمیمات اتحادیه اروپا از طریق شبکه‌های خود در برلین اعمال نفوذ کنند.»
دنیای سیاست در آلمان که بطور فزاینده رویکردی انتقادی نسبت به پوتین به دلیل حکومت دیکتاتوری وی، بحران اوکرایین و درگیری خونین روسیه در سوریه، دارد به خوشرویی مسکو مشکوک است. با این وجود، اینترنت امکانات جدیدی را برای روسیه - و قدرت‌های خارجی دیگر- برای دسترسی به مردم و جمعیت عادی خلق کرده است.
کرملین، از سایت‌های اینترنتی نو، شبکه‌های اجتماعی، اتاق‌های گفت‌وگو و خبرگزاری‌ها، برای دسترسی به شنوندگان خارجی از جمله شهروندان آلمان استفاده می‌کند. یک سرویس آلمانی‌زبان توسط کانال «راشا تودی» (وابسته به دولت روسیه) که کانال اصلی خارجی‌زبان تلویزیونی آن است شروع شده است. حتی مهمتر از این، تلویزیون داخلی روسیه است که از طریق اینترنت برای روس‌زبان‌ها قابل دسترس است.
استفان مایستر می‌گوید که که برنامه‌های این تلویزیون حاوی تبلیغاتی سیاسی و ارائه آگاهانه اطلاعات غلط و گیج‌کننده به بینندگان خود است. نمونه لیزا یک مثال خوب است. وی می‌گوید اما چیزهای دیگری هم هستند، به‌ویژه روسیه در مورد هواپیمای مالزیایی MH17 که در جولای ۲۰۱۴ در آسمان اوکراین هدف موشک شبه‌نظامیان تحت حمایت روسیه قرار گرفت، دروغ‌پراکنی کرد. مسکو و مدیای روسیه - بدون ارائه شواهد کافی - نیروهای اوکراین را مقصر آن دانستند.
آلکساندر رهر (Alexander Rahr)، مدیر فوروم روسیه-آلمان، که به روسیه سمپاتی نشان می‌دهد، می‌گوید؛ محکوم کردن مدیای دولتی روسیه به مثابه ابزاری تبلیغات ساده‌لوحانه است. وی می‌گوید: «تبلیغات وجود دارد اما برنامه‌های مستند جدی هم وجود دارند. و چه چیزی در آن متفاوت از برنامه‌های تلویزیون آلمان است که در بسیاری از کشورها به عنوان تبلیغات نگریسته می‌شود.»
مهاجرین شوروی سابق، که به خوبی در جامعه آلمان جذب شده‌اند به لحاظ اجتماعی به‌هیچ‌وجه یک دست نیستند. افراد مسن معمولا به حزب محافظه‌کار دموکرات مسیحی خانم مرکل و احزاب چپ در دوره هلموت کوهل صدر اعظم محافظه‌کار سابق آلمان که به پایان جنگ سرد کمک کرد وفادار هستند. اما مهاجرین جوان روس‌تبار، پوتین را ستایش می‌کنند و به خاطر بازسازی پرستیژ روسیه به وی به دیده احترام نگاه می‌کنند. اینها هم چنین شنوندگان رسانه‌های طرفدار روسیه در سطح آلمان هستند. به‌ویژه در شرق آلمان که بسیاری از مردم نوستالزی خود به حکومت کمونیستی پیشین را حفظ کرده‌اند. یک مقام رسمی دولت آلمان می‌گوید که «افکار عمومی در شرق نسبت به روسیه بیشتر مثبت است، و این یکی از نشانه‌های تداوم آلمان تقسیم‌شده است».
حزب چپ آلمان، که از حزب سابق کمونیست آلمان شرقی درست شد و طرفدار روسیه و ضد ناتو است، در حدود ۱۰ درصد آرای مردم را در غرب و ۱۵ در صد در شرق آلمان را دارد.
مقامات آلمانی به‌ویژه در مورد هک‌شدن شبکه کامپیوترهای دولت آلمان به دلایل سیاسی نگران‌اند. در حمله‌ی سایبری سال ۲۰۱۵ به شبکه کامیپوتری بخش اداری پارلمان آلمان اطلاعات وسیعی را بردند. سازمان اطلاعات داخلی آلمان، گروه سایبری ای‌پی‌تی را که به وسیله سازمان مخفی روسیه هدایت می‌شود مسئول آن دانست.
سازمان اطلاعات داخلی آلمان نگران همان چیزی است که در امریکا در مورد کمیته ملی حزب دموکرات که به زیان خانم کلینتون تمام شد، رخ داد. «واخیم پوس» نماینده پارلمانی حزب سوسیال دموکرات آلمان می‌گوید: «ترس از نتایج بالقوه یک حمله سایبری هر کسی را در بوندستاگ متاثر می‌سازد.»
کرملین بارها دخالت خود در حملات سایبری در آمریکا و حمله به پارلمان آلمان و هر اتهامی دیگر در مورد دخالت آن در کشورهای دیگر را رد کرده است. مقامات سازمان امنیت آلمان می‌گویند آنها نمی‌توانند دخالت روسیه را ثابت کنند اما احتمال آن خیلی بالاست.
برلین در حال تقویت سیستم دفاعی خود بر علیه سرقت اطلاعات و احتمال خرابکاری در موسسات دولتی و تاسیسات تولید نیروست. وزارت دفاع آلمان توانایی‌های دفاعی الکترونیک خود را با ۱۳۵۰۰ واحد قوی سایبری که قرار است تا میانه سال ۲۰۱۷ عملیاتی شود، افزایش داده است.
بحث گسترده‌ای در باره دخالت روسیه برای تاثیرگذاری در نتایج انتخابات در جریان است. بعضی تحلیل‌گران می‌گویند که نمونه لیزا، به جریان «آلترناتیو برای آلمان» برای افزایش آرای خود، به‌خصوص در میان روس‌زبان‌ها کمک کرد. سرگیی لاگودینسکی، یک پروهشگر موسسه «هاینریش بل» در برلین می‌گوید: «این امر تاثیر خود را گذاشته است، و نیز بسیاری از مردم از کشورهای اروپای شرقی افکار پیشین خود را تغییر نداده و در پذیرش یک جامعه لیبرال با تنوع فرهنگی مشکل دارند.»
تعداد دیگری هم استدلال می‌کنند که تاثیر نمونه لیزا بزرگنمایی شده است. «گرنوت ارلر» نماینده پارلمان آلمان از حزب سوسیال‌دموکرات و مسئول امور روسیه در دولت آلمان می‌گوید، این مسئله در حقیقت به ضرر روسیه تمام شد و موجب شرم‌ساری طراحان آن گردید.
تهدید «آلترناتیو برای آلمان»
تهدید مسکو ممکن است متوقف نشود. کلید ضربه به خانم مرکل، افزودن بر میزان حمایت از جریان «آلترناتیو برای آلمان» است. یقینا، صدراعظم با خطرات دیگری هم مواجه است از جمله از سوی سوسیال دموکراتها، حزب سبزها و حزب چپ. اما این احزاب مدافع سیاست مهاجرتی خانم مرکل هستند و در صورتی که گروه «آلترناتیو برای آلمان» بر علیه این سیاست است. این حزب همچنین ضد اتحادیه اروپا ولی طرفدار روسیه، و خواهان لغو تحریم‌های مرتبط با اوکراین بر علیه روسیه است. استفان مایستر، از اندیشکده شورای روابط خارجی می‌گوید: «دخالت روسیه در سیاست آلمان با شروع حمایت آن از جریان «آلترناتیو برای آلمان» آغاز می‌شود.»
در بین سالهای ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵ میزان حمایت از «آلترناتیو برای آلمان» در افکار عمومی از ۴٫۷ درصد به ۱۲ تا ۱۵ در صد در افزایش یافت. این وضع با موقعیت بلوک خانم مرکل، احزاب دموکرات مسیحی و سوسیال مسیحی، بسیار فاصله دارد، که در حدود ۳۲ تا ۳۵ در صد است، اما این وضع، «آلترناتیو برای آلمان» را برای جایگزینی سوسیال‌دموکرات‌ها در افکار عمومی که ۲۱ درصد حامی دارد، نزدیک می‌کند.
این موضوع برای «آلترناتیو برای آلمان» بسیار مهم است که مجادله بر سر سیاست مهاجرت و ترس از ترور اسلامیست‌ها را در صدر خبرها و همواره داغ نگه دارد. این یک زمینه بکر برای استفاده سازمانهای رسانه‌ای روسی است که بطور روتین این حملات را مشابه آنچه که در بازار کریسمس برلین اتفاق افتاد برجسته می‌سازند.
کریستیان لیندر، رهبر حزب دموکرات‌های آزاد آلمان (لیبرال‌ها) می‌گوید: «رسانه‌های آنلاین به وسیله روسیه اطلاعات و تفاسیر دروغین را پخش منتشر می‌کنند، و می‌کوشند کشور ما را از این طریق بی‌ثبات و «آلترناتیو برای آلمان» را تقویت کنند.»
آلمان خانم مرکل، سرزمینی است که مشکل بتوان آن را بی‌ثبات کرد. اقتصاد قوی، بیکاری پایین و میزان نازل جرایم، امکان باخت آرای بوندستاگ را برای خانم مرکل پایین نگه می‌دارند. اما همین‌گونه بود شانس آقای ترامپ برای رفتن به کاخ سفید. کسی نمی‌داند که آیا کرملین موازنه را در آنجا بهم زد؟ و این که آیا در آلمان در این جهت اقدام خواهد کرد یا نه؟ اما انتظار نمی‌رود نمونه لیزا آخرین تلاش آن بوده باشد.
برگردان: ترک اوغلی