گریز بشار اسد از مجازات

توافق امریکا و روسیه بر سر یک «چارچوبی برای نابودی جنگ افزار های شیمیایی سوریه» به نظر می رسد بشار اسد و هم پیمانان او را از یک رویارویی نظامی با دولت های غربی به رهبری امریکا رهایی داده است اگرچه دولت سوریه برای این توافق دو شرط مهلت یک ماهه برای ارائه اسناد و نقشه مراکز و انبارهای شیمیایی خود و عدم کمک تسلیحاتی امریکا به مخالفان را مطرح کرد٬ اما چنین می آید٬ اکنون بشار اسد از اینکه از یک حمله نظامی حتمی نجات یافته است٬ خوشحال است.

بطور قطع آنچه که بر سر آن بین امریکا و روسیه توافق شده است حداقل تا سه ماه دیگر یعنی تا پایان ماه نوامبر اندیشه حمله نظامی به سوریه را به حاشیه خواهد برد. اما وعده مربوط به صدور قطعنامه شورای امنیت با در نظر گرفتن بند هفتم منشور سازمان ملل چندان جدیتی در آن نیست و هیچ تعهدی در برابر روس ها قرار نداده است.آنچه باقی می ماند شیوه عمل سوری ها در انجام تعهدات خود نسبت به این «توافق» است که در یک فرآیند طولانی از «چانه زنی» گیر خواهد کرد و دولت سوریه در گذشته نشان داده است که مهارت بالائی در این کار دارد. براساس این توافق روس ها موفق شدند آنچه که باید برای نجات بشار اسد از مجازات می پنداشتند٬ با تکنیک های سیاسی خود و با استفاده از اوضاع حاکم بر امور بین المللی و با توجه به شک و تردید اوباما برای انجام یک حمله نظامی به سوریه و استفاده از مخالفت افکار عمومی مردم امریکا با یک تهاجم نظامی دیگر در منطقه خاورمیانه٬ به طرف امریکائی خود بقبولانند.

عمده ترین نکات این توافق روسی – امریکائی به شکل زیر می باشد:

۱- امریکا و روسیه از «سازمان ممنوعیت کاربرد جنگ افزار شیمیایی» می خواهند تدابیر فوق برنامه اتخاذ کند تا در روزهای آینده «برنامه نابودی جنگ افزارهای شیمیایی سوریه به سریعترین وجه ممکن و با نظارتی دقیق به مرحله اجرا بگذارد».

۲- امریکا و روسیه با همکاری یکدیگر هر چه سریعترقطعنامه ای را در شورای امنیت تدارک خواهند دید که چارچوب عمل سازمان ممنوعیت کاربرد سلاح شیمیایی در سوریه را مشخص می کند و تضمینی برای اجرای آن باشد.

۳- بر دولت سوریه واجب است حق بازرسی (کارشناسان سازمان مربوطه) از هر محلی از مراکز شیمیایی خود را بدون قید و شرط و به شکل فوری تضمین نماید.

۴-اگر دولت سوریه نسبت به انتقال غیر مجاز جنگ افزار شیمیایی یا کاربرد آن توسط هر گروه یا دسته ای٬ به تعهدات خود پایبند نباشد٬ بر شورای امنیت واجب است تدابیری برای صدور قطعنامه براساس بند ۷ منشور سازمان ملل اتخاذ نماید.

۵-بر دولت سوریه واجب است ظرف یک هفته«لیست کاملی از نام مراکز٬ نوع آن٬ تعداد جنگ افزار شیمیایی موجود و انبارهای ذخیره آن٬ شکل ذخیره سازی٬ تولید و نحوه تحقیق و آمادگی آنها را ارائه کند».

۶-امریکا و روسیا می خواهند این جنگ افزارها در خارج از سوریه چنانچه ممکن شد٬ نابود شوند.

۷-مراکز تولید و سازماندهی و تجهیزات پرتاب جنگ افزارهای شیمیایی باید نابود شود.

همچنین دو کشور روسیه و امریکا بر سر تاریخ های زیر به توافق رسیدند:

۱-بازرسی های اولیه تا ماه نوامبر به پایان برسد.
۲-تجهیزات تولید٬ ابزارهای ترکیب و آمادگی جنگ افزارهای شیمیایی تا ماه نوامبر باید نابود شود.
۳-تا نیمه اول سال ۲۰۱۴ تمام جنگ افزارهای شیمیایی سوریه و تجهیزات آن باید نابود شده باشد.

طبیعتا چنین توافقی بعنوان «چتر نجات» بشار اسد از سوی مخالفان وی در نظر گرفته می شود که در روزهای اخیر فقط با نام بردن از هجوم نظامی امریکا به آن٬ بخش قابل توجهی از نیروهای دولتی سوریه از محل کار خود گریخته و به مخالفان پیوستند.اما برای خود بشار اسد و همپیمانان او در منطقه از ایران گرفته تا حزب الله لبنان و همچنین نوری مالکی در عراق این توافق خبر مسرت بخشی است.

تیترهای رسانه های دولتی سوریه بر سه محور می چرخد؛اول گفته وزیر خارجه روسیه را تیتر کرده است«لاوروف: توافق سخنی درباره مجازاتها و یا کاربرد نیروی قهریه ندارد» ٬ دوم به نیروهای هوادار بشار اسد اطمینان می دهد که حمله نظامی در کار نیست پس نگران نباشید.« جان کری:راه حل نظامی برای بحران سوریه وجود ندارد» و سوم به سخن بشار اسد که قبل از این توافق یک ماه مهلت خواسته بود٬ عمل شده است.«مضمون توافق از یک ماه دیگر قابل اجرا است».

در کنار چنین تبلیغاتی٬ رسانه های حزب الله لبنان حمله خود بر ضد مخالفانش در داخل لبنان را افزایش داده و با آسودگی خیال از نبود حمله نظامی امریکا به دولت سوریه٬ نقد تند خود را متوجه نیروهای ۱۴ مارس کرده و از آنان بعنوان عوامل اطلاعاتی عربستان سعودی نام برده و نوشته های سعد حریری را به تمسخر گرفته است. ضمن اینکه نباید یکی از تیترهای فرعی امروز روزنامه کیهان تحت عنوان« اوباما جا زد! صهیونیست ها و آل سعود عزا گرفتند» را نادیده گرفت.

سوریه توانایی مخفی کردن جنگ افزار شیمیایی خود را دارد

خوشحالی دولت سوریه و متحدانش تنها به این موضوع محدود نمی شود که دیگر حمله نظامی علیه بشار اسد وجود ندارد٬ بلکه این مسأله بسیار مهم را شامل می شود که رئیس جمهور سوریه می تواند بخش قابل توجهی از جنگ افزار شیمیایی خود را مخفی کند و آثار منفی توافق روسیه و امریکا بر خود را ناچیز کند.او برای این کار سه راه احتمالی را بررسی می کند:

۱-بخش قابل توجهی از مواد شیمیایی خود را در خاک سوریه پنهان کند.از هم اکنون واضح است نه امریکا و نه حتی اسرائیل با داشتن تمام وسائل تجسسی خود٬ بطور کامل نمی دانند که حجم تجهیزات شیمیایی سوریه به چه اندازه است و کجا نگه داری می شود. از این رو بشار اسد می تواند از چنین کمبودی در اطلاعات استفاده کرده و بخشی از مواد شیمیایی خود را مخفی کند.

۲-حزب الله لبنان می تواند بخشی از این مواد را در مناطق حفاظت شده خود در داخل لبنان نگه داری کند.در روزهای گذشته مخالفان بشار اسد اخبار زیادی را درباره این نقش حزب الله منتشر کردند و اگرچه این حزب ایدئولوژیک وابسته به ایران تمام این اخبار را نفی کرد اما سابقه آن نشان داده است که برای انجام هر کاری به نفع بشار اسد آماده است.

۳-بشار اسد می تواند بخش قابل توجهی از تجهیزات شیمیایی خود را به عراق منتقل کند.به خصوص مرز طولانی با این کشور دارد و گذرگاه های تحت کنترل دو دولت هنوز در اختیار آنان می باشد. در این میان برخی فرضیه های مربوط به نخستین سفر وزیر خارجه ایران به کشور عراق را در این چارچوب جستجو کرد.

اکنون و با در نظر گرفتن هر گزینه ای که ممکن است بشار اسد برای مخفی کردن جنگ افزار شیمیایی خود برگزیند٬ یک مسأله مهمتر از آن وجود دارد و آن اینکه وضعیت بشار بعد از توافق روسیه و امریکا به مراتب بهتر از وضعیت وی قبل از این توافق است و هم پیمانان او تا حدودی می توانند اطمینان داشته باشند که متحد آنها از مجازات گریخت.