آیا زندگی سیاسی رفسنجانی رو بپایان است؟

دولت كودتا فشار بر‌هاشمی رفسنجانی را در جهت انزوا و یا حذف وی از صحنه سیاسی كشور افزایش داده است. روزنامه جمهوری اسلامی در ٢٤ آبان ماه گزارش كرد كه تصویر اكبر‌هاشمی رفسنجانی، رئیس مجلس خبرگان و شورای مصلحت نظام از میان تصاویر زندانیان سیاسی معروف دوران پهلوی در موزه "عبرت" (كمیته سابق مشترك شهربانی و ساواك) حذف شده است. با توجه به اینكه ناظران فشار به فرزندان‌هاشمی را مقدمه‌ای بر خلع سلاح سیاسی وی تعبیر می‌كنند، بتازگی حامیان سرسخت دولت كودتا فشار برای بازگرداندن مهدی‌هاشمی به كشور و دستگیری و مجازات وی را نیز شدت بخشیده‌اند. در این راستا جنتی رئیس شورای نگهبان كه وابستگی‌اش به كودتاچیان و نهادهای امنیتی و نظامی پوشیده نیست، در خطبه نماز جمعه ٢١ آبانماه با انتقاد از پیش شرط‌هایی كه برای بازگشت مهدی‌هاشمی به كشور مطرح شده افزوده است كه وزارت اطلاعات و سپاه " امكاناتی دارند كه دستگاه قضایی ندارد " و اگر متهم در اختیار این دونهاد قرار نگیرد " برخودهای لازم " با او صورت نخواهد گرفت. وی خواستار دستگیری فوری وی در صورت بازگشت به كشور شده است. [١] و سردار یدالله جوانی رئیس اداره سیاسی سپاه نیز از غافله‌هاشمی ستیزی عقب نمانده و طی نامه‌ای كه در خبرگزاری فارس به چاپ رسیده است از عدم بازگشت وی و بی توجهی " وی و خانواده‌اش " به قانون انتقاد كرده است. [٢] و سرانجام محمد اسماعیل کوثری، نماینده تهران و از فرماندهان قرارگاه ثارالله سپاه باور دارد که جرائم مهدی‌هاشمی "نابخشودنی" است و خواستار "برخورد شدید دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی" با او شده است. [٣]

هاشمی رفسنجانی یكی از معماران اصلی جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌آید كه در دوران پیش از انقلاب هفت بار بزندان افتاد و در سال ١٣٥٨ با مداخله همسرش عفت مرعشی از یك سوء قصد جان سالم بدر برد. وی در كنار احمد خمینی اداره بیت آیت الله خمینی را در دست داشت و یكی از پایه گذاران حزب جمهوری اسلامی بود كه سمت‌های بسیاری را در اداره امور كشور از جمله عضویت در شورای انقلاب، سرپرستی وزارت كشور، ریاست مجلس شورای اسلامی، امام جمعه موقت تهران، فرماندهی جنگ با عراق، نیابت ریاست مجلس خبرگان و ریاست جمهوری را بعهده گرفت. وی كسی است كه پس از مرگ آیت اله خمینی در ترغیب نمایندگان مجلس خبرگان برای انتخاب حجت الاسلام خامنه‌ای به سمت رهبری دوم جمهوری اسلامی نقش كلیدی ایفا نمود.

برنامه‌های اقتصادی رفسنجانی در دوران ٨ ساله‌ی ریاست جمهوریش كه دوران سازندگی نامیده شد با فراز و فرودهای بسیاری همراه بود. وی كوشید اقتصاد كشور را از شریط جنگی به اقتصاد بازار هدایت كرده بروایتی در گسترش طبقه متوسط كشور نقش ایفا نماید. در این دوره با افزایش در آمدهای نفتی و دریافت وام‌های خارجی، دولت به سیاست درهای باز اقتصادی روی آورد كه در نتیجه آن حجم واردات در سال ١٣٧٠تقریبا ً دوبرابر سال ١٣٦٨ گردید. [٤]

در این سال‌ها در اثر افزایش نقدینگی تورم به شدت افزایش یافت و به مرز ٥٠ درصد رسید. با بحرانی شدن اوضاع اقتصادی،‌هاشمی از بازپرداخت وام‌های خود ناتوان ماند و از برنامه‌هایش عقب نشست و واردات را محدود ساخت. " برنامه‌هایی چون خصوصی‌سازی، راه ‌اندازی موسسات مالی و اعتباری در قالب برنامه اول توسعه و بازگشایی بازار بورس تهران از جمله برنامه‌هایی بود که در دوره‌هاشمی رفسنجانی به اجرا درآمد." [٥] در اثر نرخ بالای تورم و با وجود فضای بسته سیاسی اعتراض‌هائی در شهرهای كشور از جمله شیراز، مشهد، اراك و... به وقوع پیوست. مخالفان وی تبلیع می‌كنند كه دولت رفسنجانی اشرافیت را در كشور گسترش داد، مخلفان داخلی و خارجی را سركوب كرد و از رانت قدرت برای خود و خانواده‌اش بهره جست.

هاشمی دركنار آیت الله خامنه‌ای در شكل گیری ساختارها و راهبردهای جمهوری اسلامی سهیم بوده است. اما راه این دو یار از اوایل سالهای ١٣٧٠ بتدریج از هم جدا شد. در حالی كه‌ هاشمی رفسنجانی در دوران ریاست جمهوریش و در اداره امور كشور بر نیروی‌های فن سالار ( تكنوكرات) تكیه داشت و بر گفتمان اعتدلال و سازندگی تأكید میكرد، آیت الله خامنه‌ای كه از سابقه‌ای امنیتی در شورای انقلاب برخوردار بود، اعضای بیت رهبری را از میان روحانیون امنیتی كه برای مدتی در وزارت اطلاعات رفسنجانی فعال بودند (سید اصغر حجازی) یا از آن اخراج شده بودند (حسین طائب) بر گزید و یا غیرروحانیون امنیتی مانند سعید امامی را به صف نزدیكان خویش و خانواده‌اش افزود. تركیب مقامات امنیتی و نظامی بتدریج حلقه پر نفوذی را در اطرافش گرد آورد و به وی امكان داد تا نظریه ولایت مطلقه فقیه را بتدریج در ساختار سیاسی كشور پیاده كند و اختیارات فراقانونی و خود ساخته را بدست آورد. در این راستا گفتمان "تهاجم فرهنگی" و سپس "جنگ نرم" تدوین شد كه براساس ارزش‌ها (غرب ستیزی افراطی، دشمن محوری و دشمنی آشكار با مدرنیته) استوار شده است و حذف كامل نیروهای غیرخودی را در دستور كار قرار داده است. اگر دوران ریاست جمهوری‌هاشمی به دوم خرداد سال ٧٦ بیانجامید، گفتمان رهبر به روی كار آمدن دولت نهم و كودتای انتخاباتی سال ٨٨ منجر شد.

پیروزی اصلاح طلبان در خرداد ٧٦ با یاری‌ هاشمی عملی گردی.د به گزارش پارلمان نیوز در آن سال برای جلوگیری از تقلب محافظه كاران در انتخابات به ستاد انتخابات رفت تا خود بر شمارش آراء نظارت كند [٦] با این وجود پس از چندی مورد حملات شدید برخی از اصلاح طلبان و روزنامه نگارن قرار گرفت كه وی و خانواده‌اش را به فساد مالی متهم می‌ساختند و ذهنیت منفی در جامعه را نسبت به وی تشدید كردند. شاید فرود جایگاه سیاسی وی از آن زمان شدت گرفت بطوری كه در انتخابات مجلس ششم با وجودی كه پس از بازشماری تنها ٢٠ درصد آرا ء از نفر سی ام به نوزدهم ارتقاء یافت اما از رفتن به مجلس خودداری كرد.

پرچم مخالفت با ‌هاشمی این‌بار در سال ١٣٨٤ بدست نیروهای راست افراطی منتخب بیت رهبری دوباره برافراشته شد و آن زمانی بود كه حلقه پرنفوذ اطراف رهبری با دور زدن راست سنتی، دو كاندیدای خود یعنی قالیباف و احمدی‌نژاد را به صحنه اورد و با شكستن آرای طبقه متوسط میان چندین كاندید اصلاح طلب، قلیباف و رفسنجانی توانست به كمك لشكر ناظران شورای نگهبان، نیروهای بسیج و سپاه، تخریب سنگین‌ هاشمی در افكار عمومی و دست كاری آشكار در انتخابات، احمدی نژاد را از صندوق‌های رأی بیرون آورد. در این فرآیند با وجودی كه اصلاح طلبان و‌ هاشمی بهم نزدیك شدند اما فرود جایگاه وی همچنان ادامه یافت.

پس از كودتای انتخاباتی سال گذشته و اعلان نظر مستقیم ولی فقیه مبنی بر نزدیكی فكری میان وی و رئیس دولت كودتا این نكته بخوبی آشكار شد كه شكاف در میان یاران قدیمی انقلاب به نقطه عطفی رسیده است. رویدادهای پس از آن و زایش جنبش سبز و خودداری‌هاشمی از محكوم كردن این جنبش و رهبران آن و انتقاد شدید به نیروهای بسیج و سپاه در سركوب معترضین، شكاف مزبور را ژرف تر ساخته است. از آن زمان تا كنون مخالفت‌های آشكار رئیس دولت كودتا و‌هاشمی رفسنجانی با بهره گیری از امكاناتشان هر روز آشكار تر می‌گردد. در این جنگ قدرت، رهبری آشكارا از دولت كودتا پشتیبانی كرده است اما هنوز از گذاردن تمام تخم مرغ‌هایش در سبد این دولت پرهیز كرده است. مخالفت با وقف دانشگاه آزاد با وجودی كه مدیریت مهمترین خاكزیز‌هاشمی را به دولت كودتا سپرد اما همزمان مخالفت با دولتی بودن مالكیت آن نیز كودتاچیان را از چنگ انداختن بر منابع مالی این نهاد ثروتمند حد اقل از نظر حقوقی محروم ساخت.

امروزه به نظر می‌رسد كه بیت رهبری، نیروهای امنیتی و نظامی، راست افراطی، بخش مهمی از شورای نگهبان و روحانیون دولتی در برابر‌ هاشمی صف آرایی كرده‌اند و حتی جایگاه وی در مجلس خبرگان و مجمع تشخیص مصلحت نظام را نیز هدف قرار داده‌اند. در حالی كه برخی از این نیروها از جمله شخص رهبر خواستار تضعیف هرچه بیشتتر‌ هاشمی‌اند و این امر را برای سركوب كامل جنبش سبز و نصب رهبری سوم لازم می‌دانند، اما دولت كودتا و بخشی از نیروهای امنیتی و نظامی از پروژه حذف ‌هاشمی و یا به روایت عسكر اولادی برای تبدیل وی به " شهروندی بدون شناسنامه " [٧] و حتی محاكمه وی پشتیبانی می‌كنند. این نیروها در صدند كه با تصرف خاكریز‌هاشمی رهبر جمهوری اسلامی را به جناح خود نزدیك تر سازند و سپس با غلبه بر نیروهای منتقد اصولگرا، راست سنتی و روحانیون مخالف دولت راه را برای گسترش قدرت احتمالی شان در مجلس نهم و تصاحب ریاست جمهوری دوره‌ی یازدهم هموارتر سازند. از سوی دیگر برخی از اصلاح طلبان همچون محمود میرلوحی (معاون حقوقی و پارلمانی وزارت کشور دولت خاتمی) و آیت الله موسوی تبریزی به نقش محوری‌هاشمی برای نجات كشور از بحران اشاره كرده‌اند كه احتمالا ً می‌تواند با ائتلاف دوجناح اصلاح طلب و اصولگرایان منتقد و میانه رو عملی گردد. [٨]

آیا زندگی سیاسی ‌هاشمی رو بپایان است؟ این پرسشی است كه پاسخ قاطع به آن بسیار دشوار است اما می‌توان گفت با توجه به رعایت قوانین بازی در جمهوری اسلامی از سوی ‌هاشمی، حذف وی برای رقیبان بسیار دشوار است. در واقع باوجودی كه وی آشكارا از رهبری كشور بدست شورائی از فقها حمایت كرده است و تلویحا ً مدیریت كشور به فرماندهی ولی مطلقه را به چالش كشیده است اما همواره از احكام حكومتی ولی فقیه پیرویی كرده است. تن دادن به توقف وقف دانشگاه آزاد آخرین نمونه آنست. افزون براین شرایط سیاسی كشور باتوجه به بحران اقتصادی، اعتراضات احتمالی به اجرای قانون هدفمند كردن یارانه‌ها و فشارهای خارجی می‌تواند صف بندی‌های تازه‌ای را علیه یكه تازی‌های دولت كودتا سبب گشته امكان ایفای نقش تازه‌ای در اداره امور كشور را برای‌هاشمی فراهم سازد هر چند كنار گذاشتن وی از ریاست مجلس خبرگان دور از انتظار نیست.

٢ آذر ١٣٨٩

------------------

١- افزایش فشارها برای برخورد قضایی با مهدی‌هاشمی در ایران، بی بی سی، ٢١ آبان

٢- اعمال قانون و اجرای عدالت، خواست مردم در مورد مهدی‌هاشمی است، یدالله جوانی؛ خبرگزاری فارس ١٣ آبان
http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8908230587

٣- مهدی‌هاشمی مجرم است نه متهم، روز آنلین، ٢٣ آبان

٤و ٥- سیاست‌های اقتصادی‌هاشمی رفسنجانی، ویكی پدیا
http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1_%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85%DB%8C_%D8%B1%D9%81%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C#cite_note-14

٦- لطفا ً عصبانی نشوید، پارلمان نیوز ٢٨ تیر ١٣٨٨
http://parlemannews.com/index.aspx?n=1997

٧- عسگر اولادی خبر داد؛ ورود مهدوی‌كنی و یزدی به جریان وحدت اصولگرایان ایلنا خبرگزاری كار ایران، ٢٣ آبان
http://ilna.ir/newsText.aspx?ID=161937

٨- ائتلاف زیر چتر‌هاشمی؟، فاطمه مهدیانی، حزب الله آنلین
http://honline.ir/fa/?NewsId=5225&Services=News3