خبرگزاری آناتولی: چند روز پیش و در پی تجاوز مجدد نظامیان اشغالگر ارمنی به منطقه «طاووس» جمهوری آذربایجان و شهادت یازده تن از نیروهای ارتش این کشور، از جمله چند افسر عالی‌رتبه، بسیاری از ایرانیان قصد تظاهرات مقابل سفارت ارمنستان در تهران داشتند، اما با مقابله شدید پلیس ایران مواجه شدند.
فاتح صابونچی، خبرنگار شبکه «تی.آر.تی» ترکیه در تهران نیز در صفحه اینستاگرام خود نوشت که تظاهرکنندگان مقابل سفارت ارمنستان در ایران و همچنین خود وی توسط نیروهای امنیتی این کشور مورد حمله قرار گرفته‌اند. او ضمن مقایسه نحوه رفتار آنها با تظاهرات کنندگان ارمنی در تاریخ ۲۴ آوریل (سالگرد وقایع ۱۹۱۴) مقابل سفارت ترکیه و این حادثه اخیر نوشته است: رفتار تحقیرآمیز ایران با ترک‌ها بسیار زشت بود.
این حادثه بار دیگر بسیاری از تحلیلگران را وادشته که به مقایسه روابط تهران با باکو و ایروان و تحلیل موضع چند دهه گذشته ایران در قبال بحران قره‌باغ و اشغال بخش عظیمی از خاک جمهوری آذربایجان توسط ارمنستان بپردازند.
در همین راستا، دکتر افشار سلیمانی، استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل و سفیر اسبق ایران در باکو، در گفتگو با خبرگزاری آناتولی اظهار داشت: این حملات ارمنستان به معنای نقض آتش‌بس سال ۱۹۹۴ که با وساطت گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا برقرار شد، محسوب می‌شود.
او راجع به موضع ایران در قبال اشغال قره‌باغ توسط ارمنی‌ها نیز گفت: ‘’ایران ۲۸ سال پیش میزبان مذاکرات سران باکو و ایروان بود. در پایان این نشست سه‌جانبه، بیانیه مشترکی مبنی بر آتش‌بس نیز امضا، اما همزمان با این نشست شهر شوشای آذربایجان توسط ارمنستان اشغال شد. البته کار روسیه بود، چون می‌خواست در آن منطقه فعال مایشاء باشد. روسیه باعث شد میانجی‌گری ایران با شکست مواجه شود’‘.
سلیمانی در ادامه با بیان اینکه ایران هنوز بر تمامیت ارضی آذربایجان تاکید دارد و این به معنی لزوم آزادسازی اراضی اشغالی این کشور از دست ارمنستان است، تصریح کرد: ‘’ایران پس از مذاکرات تهران نیز کمک‌هایی به آذربایجان کرد؛ مثلا به نیروهای نظامی این کشور آموزش داد و برای ۱۰۰ هزار پناهنده اسکان و امکانات ابتدایی فراهم کرد. بعد از آن می‌رسیم به معاهده بیشکک و برقراری آتش‌بس با کمک گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا. از آن زمان به بعد دیگر ایران فرصت و امکان میانجی‌گری نداشت. این مذاکرات نیز با میانجی‌گری آمریکا و روسیه و فرانسه ادامه دارد، ولی هرگز به نتیجه نرسیده است’‘.
وی درباره انتقاد افکارعمومی از موضع ایران در قبال این مسئله نیز اظهار داشت: ‘’منتقدان همیشه گفته‌اند که ایران از آن زمان تاکنون به ارمنستان نفت و گاز داده و با برقراری روابط اقتصادی مستحکم با این کشور باعث ادامه اشغال قره‌باغ شده است، اما به آذربایجان که با آن دارای مشترکات دینی و مذهبی و زبانی و فرهنگی است کمک چندانی نمی‌کند’‘.
سلیمانی همچنین خاطرنشان کرد: ‘’ایران باید از کمک‌های اقتصادی و همکاری در زمینه توریستی با ارمنستان به نفع جمهوری آذربایجان امتیاز می‌گرفت، اما این کار را نکرده است وگرنه می‌توانست افکار عمومی آذربایجان هم به سمت خودش جلب کند. ایران وارد مسائل بین ارمنستان و آذربایجان نمی‌شود و تنها بر تمامیت ارضی این کشور تاکید می‌کند. این موضع نیز ارمنی‌ها را ناراحت نمی‌کند’‘.
این کارشناس سیاسی حوزه قفقاز درباره آینده بحران قره‌باغ نیز گفت: ‘’روند کنونی ادامه خواهد یافت. اصل کلید حل مناقشه قره‌باغ روسیه است تا آمریکا و فرانسه. ایران نیز نمی‌تواند در این زمینه کاری از پیش ببرد، چون در دریای خرز که سهم دارد هم خیلی نتوانسته است منافع ملی خودش را تامین کنند، چه برسد به منافع جمهوری آذربایجان’‘.
در ادامه این مصاحبه دکتر فرزاد صمدلی، نویسنده و کارشناس مسائل سیاسی نیز اظهار داشت: ‘’سیاست ایران از زمان علی‌اکبر ولایتی که ۱۶ سال در پست وزیر امور خارجه این کشور باقی ماند نزدیکی به ارمنستان و ایجاد فشار بر آذربایجان بود. البته این سیاست، نه محصول اندیشه محض او، بلکه این رویکرد کل نظام جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران قره‌باغ است که بدون تغییری ویژه ادامه دارد’‘.
وی افزود: ‘’با توجه به ترکیب دموگرافیک ایران، ثقل جمعیتی و تاریخی و فرهنگی ترک‌ها و آذربایجانی‌ها، شیعه بودن اکثر آنها، قدرت تجاری این کشور، تاکید قطعنامه‌های بین‌المللی بر لزوم خروج اشغالگران ارمنی از قره‌باغ، تهران باید همانند دیگر کشورهای اسلامی، به‌ویژه ترکیه و پاکستان از جمهوری آذربایجان دفاع می‌کرد. سیاست ایران در قبال بحران قره‌باغ، قوم‌گرایانه و بدون توجه به منافع ملی بوده و باعث رفتاری پارادوکسیکال شده است. رفتاری که زیان آن بیشتر متوجه ملت ایران خواهد بود’‘.
او همچنین خاطرنشان کرد: «تهران گهگاه تمامیت ارضی آذربایحان را مورد تایید قرار می دهد، اما مواضع عملی ایران با رفتار این کشور در منطقه کاملا متفاوت است. ایران بارها رابطه آذربایجان-اسراییل را نکوهش کرده، اما خود با ارمنستان که مخالف موجودیت دولت و ملت آذربایجان است روابطی بسیار صمیمی و همه‌جانبه دارد. تهران بیش از اینکه از روابط باکو-تل‌آویو ناراحت باشد، نگران پیشرفت آذربایجان است و مایل نیست که این جمهوری تبدیل به مرکز توجه ترک‌ها و آذربایجانی‌های ایران شود».
این کارشناس حوزه قفقاز در ادامه راجع به تاثیر اشغال قره‌باغ توسط ارمنستان بر اوضاع جمهوری آذربایجان نیز تصریح کرد: ‘’این کشور با اشغال بخش بزرگی از خاک خود و آوارگی بیش از ۱.۵ میلیون نفر شهروندش روبروست. افکارعمومی آذربایجان هنوز نیز داغدار نسل‌کشی خوجالی است’‘.
گفتنی است ارمنستان از اوائل دهه ۹۰ قرن گذشته تاکنون حدود ۲۰ درصد خاک جمهوری آذربایجان، از جمله منطقه قره‌باغ را اشغال کرده است. بر اثر درگیری نیروهای دو کشور تاکنون ده‌ها هزار نفر نیز جان خود را از دست داده‌اند.
* تصویر گزارش مربوط به تظاهرات ارامنه در برابر سفارت ترکیه در تهران است