دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا از پیشنهاد بوریس جانسون نخست وزیر بریتانیا در مورد سرنوشت برجام استقبال کرد.
جانسون پیشنهاد داده است که چیزی به عنوان “توافق ترامپ” جایگزین برجام شود. منظور از “توافق ترامپ” ظاهراً طرحی است که رئیس جمهور آمریکا به طور یکجانبه در بارۀ نحوۀ حل و فصل اختلافات کشورش با جمهوری اسلامی ارائه خواهد کرد.
به نظرم چنین طرحی بی شباهت به “معاملۀ قرن” ترامپ برای حل منازعۀ اسرائیل و فلسطین نخواهد بود.
معاملۀ قرن توسط تیمی از نزدیکان ترامپ و بدون مشارکت طرفهای اسرائیلی و فلسطینی تهیه شده و گویا قرار است پیش از انتخابات پارلمانی اسرائیل در اواسط اسفندماه از آن رونمایی شود.
علت اینکه کاخ سفید مقامهای فلسطینی و اسرائیلی را در تدوین معاملۀ قرن دخالت نداده این است که همکاران ترامپ، مذاکره با آنها را بیهوده تلقی کردهاند! از نگاه تدوین کنندگان معاملۀ قرن، حل بحران بین اسرائیل و فلسطینیها به “سازشهای دردناکی” از سوی هر دو طرف منازعه نیازمند است که هیچکدام نمیخواهند به آنها تن در دهند. بنابراین، نه مذاکرات بین خود آنها بر سر اصول کلی حاصلی دارد و نه مذاکرات آمریکا با هر یک آنها در این مورد خاص! از این جهت، تنها راه حل منازعه از نگاه زمامداران کاخ سفید، ارائه فرمولی در برگیرندۀ موضوعات اساسی از سوی ترامپ و سپس تلاش برای متقاعد کردن طرفین به منظور پذیرش آن به عنوان “تنها راه حل عملی و واقعبینانۀ بحران” در خاورمیانه و آغاز مذاکره بین آنها به قصد اجرای آن است.
عجیب اینکه مقامهای فرانسوی هم این راهحل را نسبت به دستیابی دو طرف به توافقی از طریق مذاکره مؤثرتر دانستهاند به این شرط که فرمول مورد نظر ترامپ متوازن باشد.
ظاهراً ترامپ در مورد ایران هم به همین نتیجه رسیده است. از نگاه او مذاکره با جمهوری اسلامی از نقطۀ صفر، اتلاف وقت است و کمکی به رفع اختلافات نمیکند. از این رو، او در صدد ارائۀ فرمولی است که اگر قرار به مذاکره باشد، مذاکرات بر سر آن فرمول صورت گیرد.
به نظرم جانسون پیش از ارائۀ علنی پیشنهاد خود با ترامپ هماهنگ کرده و چه بسا که به توصیۀ او این پیشنهاد را مطرح کرده باشد!
با این حساب، این احتمال جدی است که در ماههای آینده رئیس جمهور آمریکا طرحی را برای حل تمام اختلافات با ایران تحت عنوان “توافق ترامپ” در سطح بینالمللی مطرح کند و در پی جلب حمایت کشورهای مختلف از آن برآید.
طرح ترامپ اما چه میتواند باشد؟
به نظرم ممنوعیت غنیسازی اورانیوم در حد صنعتی و محدودیت رسمی ساخت موشکهای دوربرد با قابلیت حمل کلاهک هستهای، اساس درخواستهای ترامپ از ایران باشد. در مقابل او عادیسازی روابط با آمریکا، رفع کامل تحریمهای اقتصادی و بسیج صدها میلیارد دلار سرمایۀ بین المللی برای سرمایهگذاری در ایران را به عنوان امتیاز به جمهوری اسلامی ارائه خواهد کرد.
برای حل مشکلات منطقهای نیز احتمالاً ترامپ خواستار عدم مقابلۀ ایران با اجرای معاملۀ قرن و پیوستن جمهوری اسلامی به یک معاهدۀ اقتصادی و امنیتی منطقهای خواهد شد؛ موضوعی که سیاست خاورمیانهای جمهوری اسلامی را بلاموضوع میکند و تأثیرات ژرفی بر سیاست داخلی ایران میگذارد.
طبعاً مهمترین پرسشی که در اینجا مطرح میشود، نوع موضعگیری ایران در مقابل چنین طرحی است. روشن است که ایران طرح را رد خواهد کرد اما ترامپ بر این گمان است که سیاست فشار حداکثری و جنبههای وسوسهآمیز طرح نهایتاً شانسی برای موفقیت آن پدید خواهد آورد! مایک پنس معاون ترامپ گفته است که سیاست کشورش استقرار صلح از طریق زور است! ارائه چنین طرحی نیز مصداقی از سیاست مورد نظر پنس به شمار میرود.