راهکار روحانی برای حل مشکلات کشور
سه شنبه ۷ خرداد ۱۳۹۸
«جهان صنعت»
محدودیت اختیار و لزوم همه‌پرسی از موضوعات چالش‌برانگیزی است که این روزها از زبان روحانی مطرح می‌شود. بعد از سخنان رییس‌جمهور در مورد ناکافی بودن اختیارات دولت این گمانه در ذهن ایجاد شد که دیگر کنترل سیاست خارجی کشور به دست رییس‌جمهور نیست مانند خیلی از تصمیمات دیگر که مربوط به رییس قوه مجریه می‌شود اما طبق عرف سیاسی کشور تحت تاثیر نظر حاکمیت است. با استدلال رییس‌جمهور شرایط کشور عادی نیست از این رو این نیاز وجود دارد که برای گذر از این دوره سخت اختیارات ویژه به دولت داده شود.
اما این روزها انتقاد روحانی تنها به محدودیت‌هایش در اداره امور کشور نیست او در ضیافت افطار شنبه‌شب با حضور اهالی رسانه‌ها از مفهوم همه‌پرسی سخن می‌گوید هرچند برای رفع حساسیت میان اصولگرایان تندرو از تعبیر اصل ۵۹ استفاده می‌کند. روحانی در این جلسه نیز برای چندمین بار از مطالبه‌اش برای سپردن اختیارات ویژه به دولت می‌گوید و وقتی به بحث اختیارات ویژه می‌رسد اعطای اختیارات به شورای‌عالی پشتیبانی جنگ در دهه ۶۰ را یادآور می‌شود.
روحانی با اشاره به اصل ۱۳۴ قانون اساسی و اختیارات به دولت گفت: از شما می‌خواهم این اصل را یک‌بار دیگر مطالعه کنید که طبق آن، برنامه و خط مشی را به عهده رییس‌جمهور گذاشته است و بنابراین رییس‌جمهور برنامه‌های خود را در قالب کتاب به مردم ارائه می‌کند. تا جایی که حتی قبل از معرفی کابینه ابتدا این برنامه به مجلس معرفی و به رای گذاشته می‌شود. رییس‌جمهور با تاکید بر اینکه بارها در جلسات مهم کشوری از جمله مجمع تشخیص مصلحت نظام به صراحت بیان کرده‌ام که مشکل این نیست که دولت چه اختیاراتی دارد و اگر قانون اساسی اجرا شود، دولت اختیارات کافی دارد، گفت: اما باید در نظر داشته باشیم که شرایط جنگ با شرایط عادی تفاوت دارد و در هشت سال دفاع مقدس تمام اختیارات در شورای‌عالی پشتیبانی جنگ جمع شده بود و امام راحل تمام این اختیارات را به این شورا محول نموده بود.
روحانی با تاکید بر اینکه در شرایط فعلی نیاز به ساز‌و‌کار روان‌تری داریم، افزود: در آغاز تحریم‌های جدید در جلسه‌ای با مقام معظم رهبری مطرح کردم که کشور در این شرایط جنگی برنامه و فرمانده می‌خواهد و شما فرمانده و ما همه مطیع هستیم و ایشان فرمودند که خودتان فرماندهی را بر عهده بگیرید. رییس‌جمهور با تاکید بر اینکه اختیارات فرماندهی مهم است، تصریح کرد: در جنگ با آمریکا کشور هزینه می‌دهد اما ما قطعا پیروز این میدان هستیم و این پیروزی نیازمند شرایط و لوازمی است که مهم‌ترین آنها وحدت فکر و اعتماد به یکدیگر است.
همراهی رهبر با دولت
مطابق اصل ۵۹ قانون اساسی که روحانی از آن سخن می‌گوید «در مسائل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی» و تنها در صورتی که دو سوم نمایندگان رای بدهند، می‌توان «اعمال قوه مقننه» را از راه همه‌پرسی و مراجعه مستقیم به آرای مردم انجام داد. مصوبه مجلس در این ارتباط، طبق نظر تفسیری شورای نگهبان، باید به تایید این نهاد که نیمی از اعضایش منصوبان رهبر جمهوری اسلامی هستند، برسد. به جز این رفراندوم تقنینی، بر اساس ۱۷۷ قانون اساسی، رهبر جمهوری اسلامی نیز می‌تواند برای «بازنگری در قانون اساسی» و یا «اتخاذ تصمیمات سیاسی فوق‌العاده» دستور رفراندوم دهد. شاید تاکنون بارها نیاز پیدا شد که در مورد برخی مسائل رفراندوم برگزار شود اما به واسطه برخوردهای سختگیرانه نسبت به درخواست برگزاری همه‌پرسی از سوی جریان‌های سیاسی کشور این موضوع در نطفه خفه شود. البته روحانی در بخشی از سخنانش با اهالی رسانه نکته مهمی بیان داشت و آن اعلام خبری است که او در سال ۱۳۸۳ به عنوان مسوول مذاکرات هسته‌ای پیشنهاد برگزاری رفراندوم هسته‌ای را با رهبری درمیان می‌گذارد و ایشان هم موافقت می‌کند اما تغییرات سیاسی در سال ۸۴ (روی کارآمدن احمدی‌نژاد) سبب شد این روند به شکل دیگری ادامه یابد. به گفته روحانی در شرایط کنونی رفراندوم بن‌بست شکن است. این موافقت رهبر معظم انقلاب با برگزاری رفراندوم نشان از همراهی ایشان با رییس‌جمهور برای به سرانجام رساندن مطالبات دولت و مردم دارد. اما در این میان مشخص نیست که روحانی اختیارات ویژه و رفراندوم را برای چه اموری مطالبه می‌کند. او تنها به طرح این دو موضوع بسنده کرده شاید او نیز می‌خواهد همانند روسای قبلی که به نحوی مطالبات‌شان را از حکومت مطرح می‌کردند در تاریخ ثبت شود این در حالی است که اگر واقعا تصمیمی مد‌نظر رییس‌جمهور است بهتر است شفاف با مردم مطرح شود تا به منصه ظهور برسد. روحانی باید بداند که با کمک و مطالبه مردم از حکومت می‌تواند به اهدافش بعد عملی و اجرایی بدهد.
رفراندوم برای چه؟
رییس‌جمهور تاکنون در اظهاراتش مشخص نکرده که در مورد چه موضوعاتی خواستار رفراندوم و اختیارات ویژه است اما از نمونه‌هایی که شاید مورد اختلاف دولت و حاکمیت است اما ممکن است با رفراندوم به نتیجه برسد می‌توان به مذاکره با غرب اشاره کرد. شرایط برجام آنقدر خطیر است که دیگر از نظر حکومت راهکار روحانی، دیپلماسی‌اش و فرستادن وزیر امور خارجه‌اش به آمریکا فایده‌ای نداشته باشد. اما نمونه دیگر می‌تواند بحث حصر باشد که رییس جمهور بارها وعده رفع آن را داده بود. این در حالی است که حاکمیت با این موضوع مخالف است و حتی کاهش مشارکت مردم در انتخابات نیز نمی‌تواند روی تصمیم نظام تاثیرگذار باشد. اما نمونه دیگر که روحانی خودش منتقد اصلی بود بحث فیلترینگ برخی رسانه‌های مجازی است. او در این رابطه نیز از نبود اختیارات دولت گلایه کرد.
هر دو خواسته روحانی نشان از نارضایتی او از وضعیت کنونی و قوانین کشور دارد که در حقیقت دست و پایش را برای اداره کشور کوتاه کرده و حالا نیاز است که با برگزاری رفراندوم در خصوص برخی مسائل که نمونه‌اش می‌تواند روابط ایران و آمریکا باشد از مردم نظر‌خواهی شود. در واقع نارضایتی مردم از وضعیت کنونی و انتقاد و گلایه‌های زیادی که حتی طرفداران دولت نسبت به عملکرد روحانی وارد می‌دانند باعث شده که روحانی مصر به اجرای رفراندوم شود هر چند قبلا نیز این درخواست را مطرح کرده بود اما این بار رفراندوم را بن‌بست‌شکن تلقی کرد. البته در این میان اصولگرایان به شدت مخالف اختیارات ویژه روحانی و برگزاری رفراندوم هستند چرا که طبق گفته آنها رییس‌جمهور به اندازه کافی اختیارات دارد و اگر تصمیم دولت در خصوص برجام نبود وضعیت کشور به شرایط بحرانی این روزها نمی‌رسید. از این رو باز گذاشتن دست دولت برای تصمیم‌گیری در خصوص چنین موضوعی را به صلاح نمی‌دانند. اما در مورد رفراندوم نیز مخالفان دولت معتقدند که اگر باب این موضوع در کشور باز شود و برای هر موضوع کوچکی رفراندوم برگزار شود حاکمیت و تصمیمات نظام مورد خدشه قرار می‌گیرد و این موضوعات زمینه را برای ایجاد رفراندوم بزرگ‌تر و آنچه که خواسته آمریکا برای تغییر نظام جمهوری اسلامی است فراهم می‌کند. این بدبینی تا حدی است که صدا‌وسیما نیز سخنان روحانی را درباره لزوم برگزاری همه‌پرسی سانسور می‌کند. این رسانه به قول روحانی «میلی» نیز این بار ترجیح داد که تنها بخشی از سخنان رییس‌جمهور را انعکاس دهد که گفته بود از مشاهده چهره‌های مردم پی می‌برد که چقدر ناراحت یا خوشحال هستند. متاسفانه مهم‌ترین سخن روحانی که بحث قابلیت اصل ۵۹ قانون اساسی برای برگزاری رفراندوم و مراجعه مستقیم به آرای مردم و اختیارات ویژه در وضعیت غیر‌عادی است حذف شد. اما این مخالفت‌ها در حالی است که خود نظام جمهوری اسلامی با رفراندوم و آرای مردمی به نتیجه رسیده لذا نگرانی در این مورد معقول به نظر نمی‌رسد. ضمن اینکه طبق گفته روحانی، رهبر معظم انقلاب نیز در مورد موضوع هسته‌ای با برگزاری رفراندوم موافقت کرده و این نشان از رضایت ایشان با برگزاری همه‌پرسی در خصوص برخی مسائل دارد که این روزها می‌تواند دست روحانی را بسته باشد.
فارغ از اینها تاکنون جز تشکیل جمهوری اسلامی که با رفراندوم بوده دو بار دیگر به آرای مردم برای تایید تصمیمی که در جریان انقلاب گرفته شد رجوع کردیم و آن، تصویب و اصلاح قانون اساسی است که به رای عمومی گذاشته شد. اما متاسفانه پس از سال‌های ۵۸ تا ۶۸، هر نوع پیشنهاد و درخواست برگزاری همه‌پرسی، با واکنش تند چهره‌ها و نهادهای نزدیک به راس هرم قدرت در ایران روبه‌رو شده است.