بحران در کسب و کارهای آنلاین گردشگری
يكشنبه ۲۵ شهريور ۱۳۹۷
صبا رضایی/جهان صنعت
بر اساس خبرهای منتشر شده بیش از ۱۸۰ استارت‌آپ فعال در حوزه گردشگری فیلتر شدند! به گفته فعالان استارت‌آپ‌ها این سومین موج گسترده فیلترینگ بوده است. با اینکه دولت اعلام کرده بود که حامی استارت‌آپ‌ها بوده و البته خواهان توسعه گردشگری است اما در عمل بر اساس گفته‌های عبدالصمد خرم‌آبادی، معاون دادستان کل کشور، فیلتر برخی سایت‌های غیرمجاز فروش بلیت هواپیما به درخواست معاون وزیر راهوشهرسازی و رییس سازمان هواپیمایی کشوری انجام شده است. از سوی دیگر محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه وی در این زمینه اختیار چندانی ندارد خود را تبرئه کرد. پرسش اینجاست که کدام نهادی قرار است به مشکل استارت‌آپ‌ها رسیدگی کند؟ دلیل و علت اصلی فیلترینگ گسترده چه بوده است؟ استارت‌آپ‌ها چگونه قرار است در کشوری که هرلحظه ممکن است با فیلتر شدن تمامی زحمات و هزینه‌هایشان به باد فنا برود فعالیت کنند؟ بر اساس گفته‌های کارشناسان حقوقی هیچ قانون مدونی در رابطه با فیلترینگ وجود ندارد و بسیاری از استارت‌آپ‌های گردشگری به دلیل نداشتن مجوز فیلتر شده‌اند در صورتی که فیلترینگ به هیچ عنوان به این هدف ایجاد نشده بود بلکه قرار بود از انتشار محتوای مجرمانه در فضای مجازی جلوگیری کند. از سوی دیگر فعالان استارت‌آپ‌ها نیز معتقدندکه کسب‌وکارهای مجازی نباید مجوزهای فعالیت در فضای حقیقی و آفلاین را دریافت کنند و همان مجوز ای نماد برای فعالیت تمامی استارت‌آپ‌ها کافی است. از سوی دیگر کارشناسان نیز عنوان می‌کنند فیلترینگ به حدی سلیقه‌ای اعمال می‌شود که ممکن است هیچ نهاد دولتی نیز درخواست آن را نداده باشد.
فیلترینگ گسترده استارت‌آپ‌ها
با استعلام دادستانی از سازمان هواپیمایی درباره سایت‌های فاقد مجوز فروش، ۱۸۰ سایت گردشگری در روز تعطیل فیلتر شدند. بی‌توجهی به۲ نکته در این دستور با انتقاد رییس سازمان گردشگری همراه شد، وزیر ارتباطات نیز برای رفع مشکل در حال رایزنی است.
به گزارش فارس، اخیرا در اقدامی جنجالی با فیلتر شدن حدود ۱۸۰ سایت خدمات گردشگری فضای کسب‌وکارهای آنلاین در کشور دچار تشنج شده است.
طبق تجربه‌های مشابه دیگری، این سایت‌ها نیز در یک روز تعطیل فیلتر شدند و امکان پیگیری تا رسیدن روز کاری برای صاحبان آنها وجود نداشت.
امیر ناظمی عضو غیرموظف هیات عامل سازمان فناوری اطلاعات در این باره اطلاعاتی را در توئیتر منتشر و اعلام کرده: فیلتر حدود ۱۸۰ سایت براساس استعلام دادستانی از سازمان هواپیمایی درباره اسامی سایت‌های فاقد مجوز فروش از این سازمان بوده است. ۲ اشتباه در این استعلام نادیده گرفتن ۲ نوع از سایت‌ها بوده است. نخست سایت‌هایی که پارتنر دارای مجوز دارند و دوم سایت‌های مقایسه و معرفی. در این باره وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با دادستان صحبت و پیچیدگی‌های فنی را تشریح کردند.
انتقاد کسب‌وکارهای اینترنتی گردشگری از فیلتر یک‌شبه
یک کسب‌وکار اینترنتی که در فروش خدمات هتل و پرواز فعال است، پنجشنبه ۲۲ شهریورماه ۱۳۹۷ اعلام کرد که بدون دریافت هیچ‌گونه اخطار و اطلاع‌رسانی از سوی مراجع ذی‌ربط فیلتر شده است. مدیر این کسب‌وکار گفته: طی سه سال اخیر به ۱۳۰ هزار مسافر شامل هزار توریست خارجی خدمت‌رسانی کرده و هدف آن بر مقرون‌به‌صرفه کردن سفر و ایجاد انگیزه برای افزایش سفرهای داخلی برای مردم ایران است که در این روزهای پرتقاضا برای سفر، فیلتر ناگهانی سایت سبب از دست دادن مشتری و کاهش فروش می‌شود و به این کسب‌وکار و کسب‌وکارهای نوین در صنعت گردشگری ضربه وارد می‌کند.
سومین موج گسترده فیلترینگ
به گفته یکی از مدیران استارت‌آپ‌ها این سومین فیلترینگ گسترده کسب‌وکارهای اینترنتی در ایران است.
حمیده حبیبی، رییس کمیسیون بانوان انجمن صنفی کسب‌وکار اینترنتی در گفتوگو با «جهان صنعت» اظهار کرد: هیچ قانون مشخصی در رابطه با فیلترینگ استارت‌آپ‌ها نداریم. به طور کلی فیلترینگ به منظور کنترل محتوای مجرمانه و رخ دادن جرم در فضای مجازی در نظر گرفته شده بود. او افزود: اکنون شاهد آن هستیم که استارت‌آپ‌ها به دلیل نداشتن مجوزهای لازم فیلتر می‌شوند و به هیچ وجه هدف از فیلترینگ آن نبود که استارت‌آپ‌هایی که مجوزهای مورد نظر را ندارند فیلتر شوند.
حبیبی در پاسخ به این پرسش که اگر استارت‌آپ‌های گردشگری مجوز نداشتند به کدام دلیل با فعالیت آنها موافقت شده و اجازه راه‌اندازی استارت‌آپ به مدیران این کسب‌وکارهای اینترنتی ارائه شده است بیان کرد: به طور کلی مجوزهای مرتبط با فعالیت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی آفلاین با مجوز فعالیت در حوزه کسب‌وکارهای آنلاین متفاوت است.
مشاور نوآوری و توسعه کسب‌وکار تاکید کرد: استارت‌آپ‌ها برای فعالیت نیازمند مجوز نماد الکترونیکی و ای نماد هستند. بیشتر استارت‌آپ‌ها درگاه بانکی پرداخت الکترونیکی دارند و به همین دلیل مجوزهای مرتبط با آن را دریافت کرده‌اند. اکنون سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کرده که استارت‌آپ‌های گردشگری مجوز بند الف و ب را دارا نیستند و دفاتر مسافرتی نیز شکایت کرده‌اند که استارت‌آپ‌های فعال در حوزه گردشگری باید مجوزهای مربوطه را مانند آژانس‌ها و دفاتر مسافرتی دارا باشند. او افزود: با اینکه دولت قول حمایت از استارت‌آپ‌ها را داده بود اما بسیاری از نهادهای دولتی مخالف فعالیت استارت‌آپ‌ها در حوزه‌هایی مانند گردشگری بودند و موافق فیلتر شدن این استارت‌آپ‌ها.
تعدد مجوزها در ایران
پیش از این محمدرضا نصراللهی، مشاور حقوقی و تخصصی اتحادیه صنفی کسب‌وکارهای مجازی در گفت‌وگویی با «جهان صنعت» اظهار کرده بود: متاسفانه سازمان‌های دولتی در حال فیلتر کردن کسب‌وکارهای مجازی هستند. . .
هواپیمایی کل کشور و وزارت ارشاد چندین نامه برای فیلتر کردن استارت‌آپ‌ها نوشته و به ارگان‌های مختلف ارسال کرده‌اند. مقررات‌‌زدایی که در وزارت دادگستری مستقر هستند تمام مجوزهایی که در حوزه کسب‌وکارهای مجازی در صنعت گردشگری تعریف شده بود را معلق کردند و گفتند که تی نماد معنایی ندارد و غیرقانونی است و سازمان گردشگری حق ندارد مجوز جدیدی تعریف کند، این فرآیند را به وزارت ارشاد، سازمان هواپیمایی کشور و دیگر نهادهای کشور سرایت داده‌اند. نصراللهی در ادامه بیان کرد: اگر به سایت ایران مجوز مراجعه کنید ۱۵۸۷ مجوز از سوی نهادهای دولتی صادر می‌شود اگر قرار باشد برای هر فعالیت مشابه در فضای مجازی نیز مجوز جدیدی صادر کنند، مجوزهای کشور ما به بیش از ۳۰۰۰ مجوز می‌رسد و این وحشتناک است. کسب‌وکارهای نوپایی راه‌اندازی شده‌اند که دستگاه‌های دولتی هیچ مجوزی برای آنها ندارند و در اینجا خلایی ایجاد شده که کج‌سلیقگی برخی از مسوولان در دستگاه‌های دولتی به این امر دامن می‌زند و مشکلاتی را ایجاد می‌کند برای کسب‌وکارهای مجازی. او گفت: به عنوان مثال سازمان هواپیمایی کل کشور اعلام می‌کند هرکسی که قصد دارد بلیت بفروشد در فضای مجازی مکلف است مجوز بند الف را اخذ کند، در این میان سایت‌هایی وجود دارند که بلیت نمی‌فروشند اما به آژانس‌های مسافرتی خدمات ارائه می‌کنند، به این دلیل که درباره بلیت نیز در سایت‌های آنها صحبت می‌شود سازمان میراث فرهنگی نامه زده که باید این سایت‌ها فیلتر شوند، مدیر سایت به سازمان میراث فرهنگی مراجعه کرده و می‌گوید مجوز بند الف برای فروش بلیت است اما ما خدمات فروش بلیت ارائه نمی‌دهیم. باز هم سازمان میراث فرهنگی مصر است که باید مجوز بند الف اخذ شود تا ادامه فعالیت سایت مربوطه ممکن شود. مشاور حقوقی و تخصصی کسب‌وکارهای اینترنتی تاکید کرد: خلایی وجود دارد در این میان که سازمان‌ها و نهادهای دولتی فعالان کسب‌وکارهای اینترنتی را مکلف می‌کنند که مجوز بگیرند اما خودشان مجوزی برای آنها تعریف نکرده‌اند که صادر کنند. فعالان کسب‌وکارهای اینترنتی که اکثرا قشر جوان جامعه را تشکیل می‌دهند از کره مریخ نیامده‌اند و ایرانی هستند، کسب‌وکارهایی را راه انداخته‌اند و فعالیت می‌کنند. دولت باید عرضه داشته باشد و مجوز تعریف کند و اگر نمی‌تواند تعریف کند باید آن را به اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی بسپارد و به کسب وکارهای مجازی مجوز فعالیت دهد. او در ادامه بیان کرد: به عنوان مثال ما یک شرکت حقوقی هستیم و یکی از اعضای ما مجوز مورد نیاز کانون وکلای دادگستری را دریافت کرده است، بنابراین کانون وکلای دادگستری نمی‌تواند شکایت کند که این کسب‌وکار مجوز ندارد، اما این اتفاق برای استارت‌آپ‌ها در حال رخ دادن است. نهادها مجوزی ندارند که صادر کنند اما استارت‌آپ‌ها را به راحتی فیلتر می‌کنند.
فیلترینگ کاملا سلیقه‌ای اعمال می‌شود
به گفته کارشناسان حقوقی فیلترینگ استارت‌آپ‌ها معمولا بسیار سلیقه‌ای انجام می‌شود و نهادهایی که مسوول فیلترینگ اعلام می‌شوند نیز معمولا هیچ درخواستی برای آن نداشته‌اند. پوریا قهرمانی، وکیل پایه یک دادگستری نیز در گفتوگو با «جهان صنعت» اظهار کرد: هیچ قانون مشخص و مدونی در رابطه با فیلترینگ وجود ندارد. تنها قوانین مدونی درباره فروش و عرضه فیلترشکن‌ها وجود دارد. به این معنا که اگر افراد از فیلترشکن‌ها استفاده کنند مجرم محسوب نمی‌شوند اما اگر اقدام به فروش آن کنند تخلف کرده‌اند. او افزود: فیلترینگ استارت‌آپ‌ها کاملا سلیقه‌ای بوده و سازمان مصادیق جرائم رایانه‌ای کمیته‌ای تشکیل می‌دهند و تصمیم می‌گیرند که فلان سایت یا استارت‌آپ باید فیلتر شود، سپس عنوان می‌کنند که سازمان هواپیمایی کشوری، وزارت راهوشهرسازی یا نهاد دیگری درخواست فیلترینگ این سایت‌ها و استارت‌آپ‌ها را داشته در صورتی که معمولا سازمان و نهاد مربوطه این گفته را تکذیب می‌کند و پس از چندی مشخص می‌شود که این نهادها خواهان فیلترینگ نبوده‌اند.
دست وزارت ارتباطات در فیلترینگ کوتاه است
محمدجواد آذری‌جهرمی وزیر ارتباطات طی مصاحبه‌ای با تاکید بر اینکه وزارت ارتباطات در موضوع فیلترینگ اختیاری ندارد، افزود: فیلترینگ یا با حکم قضایی است یا در جلسات کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه تعیین و از طریق سامانه آنلاینی که وجود دارد، انجام می‌شود، یعنی در بیشتر موارد بدون آنکه جلسه‌ای تشکیل شود و بحثی صورت گیرد فیلترینگ انجام می‌شود. ما این مساله را شفاف می‌گوییم. وی با طرح این موضوع که اگر این قانون اشکالی دارد باید قانونگذار و مجلس به آن ورود کنند، اظهار کرد: چون بحث قضایی است هر لایحه‌ای که ما در این موضوع آماده کنیم باید به قوه‌قضاییه برود و از طریق این قوه به مجلس ارائه شود. اگر این اتفاق نیفتد شورای نگهبان لایحه را رد می‌کند.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه دست قانونگذار و نمایندگان مجلس برای ارائه طرح در این‌باره باز است، بیان کرد: تقاضاهایی که از ما می‌شود با اختیارات قانونی که در این حوزه وجود دارد متناسب نیست. از ما می‌خواهید پاسخگو باشیم اما اختیارات لازم را نداریم. پس ببینید ما واقعا قدرت و دخالتی در فیلترینگ نداریم.
سازمان هواپیمایی کشوری خواهان فیلترینگ شد
عبدالصمد خرم‌آبادی، معاون دادستان کل کشور در کانال شخصی خود در سروش نوشت: «فیلتر برخی سایت‌های غیرمجاز فروش بلیت هواپیما به درخواست معاون وزیر راه و شهرسازی و رییس سازمان هواپیمایی کشوری انجام‌شده است. سازمان هواپیمایی کشوری یکی از عوامل بالا رفتن قیمت بلیت هواپیما و برخی دیگر از نابسامانی‌های مربوط به حوزه فروش بلیت را فعالیت سایت‌های غیرمجاز مربوط به خدمات مسافرتی اعلام کرده است.»«به‌موجب تبصره ۱ ماده ۷ قانون توسعه صنعت ایرانگردی و جهانگردی، وزارت راه مرجع صدور و تمدید مجوز دفاتر خدمات مسافرتی است و به‌موجب تبصره ۲ ماده مذکور، فعالیت دفاتر مسافرتی فاقد مجوز، جرم است. سایت‌های فیلتر شده به‌محض دریافت مجوز و اعلام سازمان هواپیمایی کشوری، رفع فیلتر خواهند شد.»وی تاکید کرد: می‌دانیم که رویکرد دستگاه قضایی هم مبتنی به اصلاح این رویه نیست اما اگر نمایندگان مجلس خودشان به این جمع‌بندی برسند می‌توانند به ماجرا ورود و این رویه‌ها را اصلاح کنند.