فرارو- مدت هاست که صحبت از تشکیل دولت در سایه از موضوعات مورد توجه در عرصه سیاست ایران است و این روزها با توجه به افزایش مشکلات در کشور انگشت اتهام بیش از پیش به سمت دولت در سایه نشانه رفته است.
به گزارش فرارو؛ مدت‌هاست که واژه «دولت در سایه» از گوشه و کنار شنیده می‌شود و برخی معتقدند که تشکیل و فعالیت آنها بعد از انتخابات ریاست جمهوری موجب شده که کارشکنی‌های متعددی صورت بگیرد و موازی کاری یا به نوعی حرکتشان بر خلاف جهت حرکت دولت دوازدهم، زمینه ساز بخش عمده مشکلات فعلی است.
این اظهارات از سوی برخی دولتمردان هم بارها و بارها عنوان شده است و نخستین واکنش از سوی حسام الدین آشنا مشاور رئیس جمهور انجام شدکه بعد از فراخوان سعید جلیلی برای تشکیل دولت در سایه، عنوان کرد: «به جای قرارگاه و جبهه و جمنا که هر دو سال یک بار سبز می‌شود» یک «حزب بامسمی» تشکیل دهد. وی در کانال تلگرامی خطاب به آقای جلیلی نوشت که «سنت حسنه دولت سایه را نه با بودجه غیردولتیِ غیرعمومیِ غیرخصوصی، بلکه با کمک همفکران و حامیان خود دنبال کنید».
بعد از آن محمد شریعتمداری، وزیر صنعت و معدن و رئیس ستاد او در انتخابات ریاست جمهوری ۹۶، در واکنش به طرح سعید جلیلی گفت که «همه گروه های سياسی بايد کم‌کم در سايه نشستن را به صورت کلی ياد بگيرند که در سايه نشستن خودش عالمی دارد». با اینحال به عقیده برخی سعید جلیلی تنها نیست.
بعد از همه این ماجراها اما همچنان تمایل برای تشکیل دولت در سایه میان رقبای حسن روحانی موج می‌زد و آنها بدشان نمی‌آمد به نوعی در فعالیت‌های اجرایی عرض اندام کنند. حالا با گذشت تقریبا یک سال از انتخابات این روزها صحبت از اقدامات دولت در سایه بیش از گذشته مطرح می‌شود و برخی در این باره هشدار می‌دهند.
یکی از این افراد مصطفی تاجزاده معاون سیاسی وزیرکشور دولت اصلاحات است که اخیر در توییتر خود با انتشار متنی عنوان کرده که « به نقطه عطف/حذف یکی از دو دولت نزدیک می‌شویم. یا دولت پنهان از مستوری دست می‌کشد و با کنارزدن دولت قانونی ارکان حکومت را کامل در دست می‌گیرد یا مجبور به عقب‌نشینی از قلمروهای مختلف به‌ویژه در عرصه اقتصاد و سیاست‌خارجی می‌شود. اجازه ندهیم جامعه مدنی از حزب پادگانی شکست بخورد.»
قدرت، قدرت را کنترل می‌کند
در همین خصوص محمدصادق جوادی حصار تحلیلگر مسائل سیاسی در گفت‌وگو با فرارو عنوان کرد: «بطور کلی مخالفان دولت افراد و مجموعه‌هایی هستند که می‌توانند به موازات دولت قدرت نمایی کنند؛ لذا قطعا این جدال در دولت با دولت در سایه وجود دارد و همین مسئله موجب شده تبعات آن در سطح جامعه بروز و ظهور پیدا کنند. البته این تنها دلیل برای مشکلات موجود در کشور نیست و نباید تمام مشکلات را بر گردن دولت در سایه و این جدال انداخت. اما بدون شک این مسئله از عوامل جدی بروز و تشدید مشکلات است.»
وی ادامه داد: «اما اینکه آیا یکی می‌تواند دیگری را حذف کند به عقیده من بعید است. زیرا دولت در سایه در درون حاکمیت است و وقتی آقای تاجزاده از حزب پادگانی برای توصیف آنها استفاده می‌کند، مشخص است که منظور چه گروه‌هایی از ارکان قدرت هستند؛ لذا تا زمانی که این ساختار پابرجا است نمی‌توان انتظار داشت که قدرت در اختیار جامعه مدنی و دولت قرار بگیرد. زیرا به هرحال دولت در سایه امکانات خاص خودشان را دارند و دارای تئوری هستند.»
او تصریح کرد: «به عنوان مثال سپاه پاسداران معتقد است که براساس قانون اساسی و اساسنامه‌های تشکیلاتی، حافظ کیان نظام جمهوری اسلامی در تمامی عرصه‌ها است. خب به همین دلیل است که سعی می‌کند در تمامی عرصه‌ها اعمال نظر و اعلام وجود کند و از قدرتش استفاده کند. البته لازم است به این نکته اشاره کنم که سپاه پاسداران این قدرت را به مرور زمان به دست آورد که بخشی از آن معنوی بود وبه دلیل اقدامات مفید و موثرش در دوران جنگ بود و بخش دیگر به واسطه قدرتی بود که در عرصه‌های مختلف به خصوص اقتصادی کسب کردند.»
این فعال سیاسی اظهار کرد: «اگر خاطرتان باشد یک زمانی بخش عمده مسئولان ما از نیرو‌های سپاهی و بسیجی انتخاب می‌شدند. این روند حتی در دولت آقای احمدی نژاد هم ادامه داشت. یعنی اکثر فرمانداران و استانداران سپاهی بودند یا حتی بخش عمده کرسی‌های مجلس را سپاهی‌ها در اختیار داشتند. به همین دلیل هم است که امروز با توجه به نتایج انتخابات و تصمیمات دولت و نمایندگان مجلس و شورای شهر، اتاق فکری میان آنها تشکیل شده است که می‌تواند در کار دولت مانع تراشی کند. اما نمی‌تواند دولت قانونی را ساقط کند؛ بنابراین لازم است که ما به عنوان شهروند، دقت بیشتری داشته باشیم تا دچار افراط و تفریط نشویم.»
وی در خصوص علل و ملزومات تشکیل دولت در سایه گفت: «به عقیده من یک مجموعه‌ای از عوامل دست به دست هم داده اند تا این شرایط فراهم شود که برخی بتوانند دولت در سایه تشکیل دهند. یکی از آنها خلاء‌هایی است که در قانون اساسی وجود دارد. به عنوان مثال در حوزه‌های اقتصادی یکی از موضوعاتی که خارج از اختیار دولت است، بانک‌ها و موسسات اقتصادی خصوصی هستند. این‌ها می‌توانند در بعضی حوزه‌ها تاثیرگذار باشند و گاهی در راستای دولت است و گاهی بر خلاف سیاست‌های دولت عمل می‌کنند و وقتی برعلیه دولت فعالیت می‌کند، دولت نمی‌تواند جلوی آنها را بگیرد و از توانش خارج است. در مجموع نمونه‌های مشابه بسیار است، اما متاسفانه قابل اثبات نیستند.»
او با اشاره به تبعات این جدال میان دولت و دولت در سایه گفت: «ازمهمترین تاثیرات این مسئله افزایش یاس و ناامیدی در سطح جامعه است. من بارها به این نکته اشاره کرده ام که در کشور جریانی حضور دارد که پیروزی و اقتدارش وابسته به کاهش مشارکت عمومی است. آنها در تلاش هستند از هر طریق حتی اگر برخلاف منافع و امنیت ملی باشد، مردم را نسبت به مشارکت در انتخابات مایوس کنند و از این طریق بتوانند قدرت را در اختیار بگیرند. آنها به خوبی می‌دانند اگر جامعه مدنی در انتخابات حضور نداشته باشند آنها پیروز خواهند شد و برای دستیابی به این هدف از هیچ اقدامی فروگذار نیستند.»
جوادی حصار در پایان در پاسخ به این سوال که باتوجه به سابقه امنیتی روحانی و بخشی از دولتمردان، چرا این امکان وجود ندارد که با دولت در سایه مقابله یا تعامل کنند؟ اظهار کرد: «به عقیده من دولت تمام توان خود را برای تعامل و آرام کردن اوضاع انجام داده است، اما موضوع این است که دولت در سایه تمام قدرت و اختیارات را می‌خواهد و حاضر به تعامل نیست. در این عرصه فقط قدرت، قدرت را کنترل می‌کند؛ لذا اگر آقای روحانی بتواند از پشتوانه مردمی بهره بگیرد، این شرایط را می‌تواند کنترل کند و هرچقدر از میزان پشتوانه مردمی وی کاسته شود، او دست پایین را خواهد داشت؛ بنابراین آقای روحانی نباید اجازه دهد شکاف میان خود و حامیانش افزایش پیدا کند»