امتداد-فرزانه امینی: دوشنبه نهم بهمن دومین دختر خیابان انقلاب با آویزان کردن روسری سفیدش بر سکویی ایستاد که ویدا موحد نخستین بار بر آن ایستاده بود و اندکی بعد تصاویر متعددی از دخترانی که روسری‌های خود را در شهرهای مختلف ایران بر سر چوبی آویزان کرده بودند در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد در ادامه این روند حتی مردانی نیز به این اعتراض پیوستند. در این راستا به گفتگو با فائزه‌هاشمی پرداخته ایم او معتقد است:« حجاب اجباری به پایه‌های دینی نظام ما ضربه می‌زند و اختیاری بودن حجاب ، هیچ مناقاتی با نظام اسلامی ندارد و نباید این موضوع را با تمامیت نظام گره زد تا دیگر نتوان در باب آن تصمیمی اتخاذ کرد.» مشروح این مصاحبه در ادامه می‌آيد:
* شما مطالبه‌ای را که در روزهای اخیر از طرف جامعه مدنی در راستای اختیاری شدن حجاب در سطح خیابان مطرح شده و دنبال می‌شود چگونه ارزیابی می‌کنید؟ با تاکید به این نکته که اگر پیشتر اینگونه مطالبات صرفا از طرف فعالان شناخته شده زنان دنبال می‌شد؛ امروز از طرف مردم عادی به آن پرداخته شده است.
از نظر من قانون باید به روز باشد و مقبولیت و کارایی داشته باشد. قانون وقتی کارآمدی خود را از دست می‌دهد و به آن اعتراض می‌شود؛ باید آسیب شناسی شود و مورد بازبینی و ارزیابی مجدد قرار گیرد. توضیح من این است که ما چهل سال است با این مسئله حجاب اجباری مواجهیم و هرچه هم این امر از طرف جامعه مدنی در این سال‌ها مورد اعتراض قرار گرفت به آن بی توجهی شد. این به عینه قابل مشاهده بود که حجاب در سطح جامعه هر روز کم رنگ تر و کم رنگ تر می‌شد ولی به این امر اهمیتی داده نشد تا کار به اینجا رسید. این مطالبه امروز جامعه است که نشان می‌دهد قانون کارامدی خود را از دست داده است. به نظر من عقلای کشور در مورد این موضوع باید اجماع کنند و بحثی جدی داشته باشند تا نیاز و مطالبات جامعه را در نسبت با قانون و کارآمدی آن بسنجند و بعد تصمیم گیری کنند. این موضوع مثل قانون ماهواره است. ماهواره مدت‌هاست ممنوع و غیر قانونی است ولی طبق آماری که مطرح می‌کنند نزدیک به هفتاد درصد مردم ماهواره دارند و حتی خود مسئولین هم از آن استفاده می‌کنند. من معتقدم قوانین آیه قرآن نیستند که برای آن تقدس قايل شویم و بگویم از ابتدا بوده و الی الابد هم باید باشد حتما با توجه به مسائلی که در جامعه اتفاق می‌افتد باید در آن بازنگری شود. این ماجرا درست مثل عدم اجازه ورود زنان به ورزشگاه‌هاست که می‌بینیم در تقابل با آن، عده‌ای از زنان و دختران با قیافه‌های مردانه به استادیوم می‌روند. این‌ها همه از ناکارامدی قانون است و باید به آن توجه شود. من اینگونه این موضوع را توصیف می‌کنم که امروز نسل‌های ما تغییر کرده‌اند. قانون پیشین شاید با نسل انقلاب معنی می‌داد ولی برای نسل جدید افاده ی معنی نمی‌کند. این نسل تفکرات و هنجارها، نمودهای بیرونی متفاوتی دارد و با این فضای مجازی که در اختیار دارد؛ برای مطالباتی خود قدرتمند تر شده است. حتی دین نیز باید به روز باشد و با شرایط زمانی و مکانی همخوان شود و مجتهد وظیفه دارد دین را روزآور کند. این درباب آیه قرآن صادق است که قابل تفسیر است و یک مجتهد با توجه به علمی که دارد می‌تواند آن را بنا به اجتهاد خود و شرایط زمانه خود، در شرایط خاص تفسیر کند. بنابراین دیگر قانون که مقدس تر و مهم تر از آیه قرآن نیست که تاکید می‌کنیم که حتما باید چنین باشد و جز این نباشد و غیر قابل تغییر است. ما اثر اینگونه مواجهه را می‌بینیم چقدر حجاب پیشرفت کرده و اعتقاد به آن در جامعه تقویت شده ؟ جامعه چقدر دین دارتر شده ؟ از قضا کاملا برعکس شده است.این نشان دهنده عدم کارآمدی قانون و بی توجهی مسئولین به مطالبات جامعه است. متاسفانه مسئولین نتوانستند این مسئله را هضم کنند و بر همان منطق پیشین خود که به نظر می‌رسد امروز دیگر پاسخگو نیست ؛ پافشاری می‌کنند.
* اساسا تلاش برای اختیار در مسئله حجاب چگونه اینچنین چالش آفرین شده است؟ و آیا تهدیدی برای نظام محسوب می‌شود؟
من اصلا به این موضع اعتقاد ندارم. ما نباید اینگونه ببینیم که این موضوع اختیاری شدن حجاب، تهدیدی برای حاکمیت است یا تمامیت نظام را زیر سوال می‌برد. ما در اسلام داریم ؛ لااکراه فی الدین؛ در اسلام آزادی در اعتقاد داده شده ، اعتقاد نمی‌تواند تحمیلی باشد. اتفاقا به نظر من این حجاب اجباری به پایه‌های دینی نظام ما ضربه می‌زند. این که حجاب اجباری نباشد هیچ مناقاتی با نظام اسلامی ندارد. ما امروز ۵۷ یا ۵۶ کشور اسلامی داریم که حجاب در آن‌ها اجباری نیست. ما نمی‌توانیم بگوییم آن‌ها اسلامی نیستند. این نشان دهنده عمق اسلام است که این حق را برای مردم قائل است که پوشش خود را آزادانه انتخاب کنند. پوشش امری شخصی است نباید تحمیل شود معلوم نیست کجای اسلام گفته شده که حجاب باید اجباری باشد. ما چنین چیزی نداریم. نباید این حجاب را با تمامیت نظام گره زد تا دیگر نتوانیم در باب آن تصمیمی بگیریم این‌ها تفسیرهایی غلط است.
* به نظر شما برخورد حکومت با این افراد و این شیوه اعتراض چگونه باید باشد؟
از نظر من حکومت نباید با این‌ها برخوردی کند. چون برخورد لجاجت ایجاد خواهد کرد و با ایجاد محدودیت تشدید خواهد شد. نباید آن را نادیده گرفت. به نظر من این‌ها از نظر تعداد ممکن است اقلیت باشند ولی به لحاظ تفکری اقلیت نیستند. با مشاهده حجاب در سطح جامعه می‌توان فهمید که مطالبه وسیعی است و بخش عظیمی از جامعه دنبال این خواسته هستند. در هر صورت به نظر من نباید با این‌ها برخورد شود چون نتیجه معکوس خواهد داشت.
*شما به بازنگری در قانون اشاره کردید و اینکه نباید برخورد صورت کردبا توجه به این که این نوع اعتراض خشونتی ندارد از نظر شما می‌توان آن را مقدمه یک جنبش تلقی کرد؟
اینگونه اعتراض دقیقا یک رفتار مدنی است که افراد با نهایت مسالمت خواسته خود را مطرح می‌کنند و به هیچ وجه نباید با آن برخورد شود. به نظر من این حرکتی است که در دل جامعه ،طرفدارانی زیادی نیز دارد و کسانی که شجاعت کرده و هزینه پرداخت می‌کنند نمایندگان بسیاری از مردم هستند.لذا از نظر من جنبش هم می‌تواند تلقی شود. شاید اگر پیش تر این حرکت صورت می‌گرفت با نفی مواجه می‌شد ولی امروز نمی‌بینیم از طرف عموم نفی و طرد شود. بنابراین در دل جامعه مقبولیت دارد. دختران و زنان ما با این رفتار مدنی به دنبال خواسته‌های خود است.
* از نظر شما چرا طی این سال‌ها با همه ی هزینه‌هایی که این مسئله برای حاکمیت داشته باز هم به این مطالبه که در ساحت آزادی فردی هم هست تن نمی‌دهد و در برابر آن مقاومت می‌کند؟
شاید عده‌ای در حکومت، فکر می‌کنند تمامیت نظام، با این موضوع گره خورده است. از سوی دیگر ما با تعصبات و تنگ نظری هم مواجهیم و متاسفانه در آن بخشی از حاکمیت که این اجبارها را ایجاد می‌کند، اکثریت را دارد. این بخش از حاکمیت نتوانسته ارتباطی با بدنه جامعه برقرار کند چون اگر ارتباط وجود داشت، حتما این فهم هم ایجاد می‌شد که این حجاب اجباری نتیجه ی عکس داده است و اگر فضا باز شود شاید نسبت به آن گرایش ایجاد شود. چون انسان نسبت به هر چیز محدود شود؛ نسبت به آن تمایل پیدا خواهد کرد. باید این امر را آزاد گذاشت تا انتخابی باشد شما ببینید که در زمان شاه این آزادی وجود داشت و بسیاری دختران دانشجو با خواسته شخصی و آزادانه حجاب را انتخاب کرده بودند.
* از نظر شما به این مطالبه از سوی کدام نهاد باید مورد توجه قرار گیرد تا با تعدیل به چالشی برای نظام تبدیل نشود؟
ببینید اگر هر نهادی به این موضوع بپردازد نظارت‌هایی ممکن است ممانعت به وجود آید به طور مثال دولت یا مجلس ممکن است در این موضوع ناتوان باشند بنابراین من فکر می‌کنم اگر قرار است در مورد این موضوع تصمیم عاقلانه‌ای گرفته شود باید نهاد رهبری و مثلا ائمه جمعه تصمیمی بگیرند که قابلیت اجرایی داشته باشد. من معتقدم این موضوع باید در جامعه مدنی مطرح شود و به حالت گفتگویی در بیاید تا محاسن و معایب آن مورد بررسی قرار گیرد و در نهایت بتوان آن را بررسی کرد. من به حجاب اعتقاد دارم ولی فکر می‌کنم ما چادری‌ها هم با پارچه سفید می‌توانیم به حمایت از این مطالبه بپردازیم. در نهایت من خود به عنوان یک محجبه، بر این عقیده ام که باید برای یک اندیشه آزاد ، احترام قائل بود.