شرق: نماینده‌های متقاضی طرح سه‌فوریتی «توقف موقتی قرارداد توتال» در مجلس دیروز امضاهایشان را پس گرفتند و این طرح از دستور کار مجلس خارج شد. طرح سه‌فوریتی «الزام دولت به رعایت مصالح و منافع ملی در قراردادهای نفتی و گازی در قالب الگوی جدید قراردادهای نفتی» در دستور کار جلسه علنی روز چهارشنبه مجلس قرار گرفته بود و حاجی‌دلیگانی به‌عنوان طراح، مازنی و کواکبیان به‌عنوان مخالف و کریمی‌قدوسی و نوروزی به‌عنوان موافق سخن گفتند. علی مطهری که ریاست مجلس را برعهده داشت، پس از شنیدن نظرات مخالفان و موافقان گفت: برای طرح سه‌فوریتی احتیاج به رأی دوسوم نمایندگان حاضر در مجلس است؛ یعنی باید ۱۸۴ نفر به این طرح رأی دهند تا تصویب شود.
این طرح سه‌فوریتی یک ماده واحده و سه تبصره داشت که حاجی‌دلیگانی، ترکی، ملکشاهی‌راد، کوهکن، حسینعلی شهریاری، قوامی، اسماعیل سعیدی، پژمانفر، خادمی، کریمی‌قدوسی، نوری، کوچکی‌نژاد، موسوی‌لارگانی، ساداتی‌نژاد، آزادی‌خواه، سالک، ابطحی، قاضی‌پور، فلاحتی، نوروزی، طباطبایی‌نژاد و حسینی‌کیا آن را امضا کرده بودند. بااین‌حال پیش از رأی‌گیری مطهری گفت که ظاهرا برخی از امضاکنندگان امضای خود را پس گرفته که دیگر نیازی به رأی‌گیری نیست. محمدحسین فرهنگی، عضو هیئت‌رئیسه مجلس، هم در توضیحی گفت: با توجه به اینکه تعداد امضاکنندگان کمتر از ۱۵ نفر است، براساس قانون این طرح قابل رسیدگی در مجلس نیست. بر‌اساس‌این، این طرح از دستور کار مجلس خارج شد.
توتال امنیت‌زا است
بیژن زنگنه، وزیر نفت، هم درباره ابعاد قرارداد توتال برای توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی به نمایندگان گزارش داد. او با تشریح چگونگی انعقاد قرارداد توسعه فراساحل فاز ۱۱ پارس جنوبی گفت: قرارداد توتال برای ما امنیت‌زاست و اگر به هر دلیلی در حین اجرا پیمانکار کار را متوقف یا رها کند، هیچ پرداخت یا خسارتی داده نمی‌شود. مجموعه تعهداتی که دولت با مصوبه شورای اقتصاد دارد، ۱۲میلیارد‌و ۹ میلیون دلار است و اینکه گفته می‌شود دولت رفته قراردادی بسته که در ۲۰ سال، ۵۰ درصد تولید میدان را به شرکت خارجی می‌دهد، حرف نادرستی است. در این نوع قرارداد هیچ‌گونه محدودیتی برای استفاده از ظرفیت‌های داخلی و ارجاع کار برای شرکت‌های داخلی نداریم.
هیئتی برای نظارت
علی لاریجانی پس از ارائه گزارش وزیر نفت درباره قرارداد توتال و اظهارات نمایندگان در این زمینه گفت: هیئت نظارتی متشکل از نمایندگان قوا بر قرارداد توتال نظارت خواهند کرد. همچنین هیئت نظارتی هم وجود دارد که هم از قوه قضائیه و هم دو نفر از رؤسای کمیسیون‌های مجلس (یعنی رئیس کمیسیون انرژی و رئیس کمیسیون برنامه و بودجه) عضو این هیئت هستند که بر این قرارداد نظارت خواهند داشت.
قرارداد توتال بازدارنده سلاح آمریکایی
غلامرضا تاجگردون در جریان بررسی قرارداد نفتی توتال گفت: باید از چند بعد مانند ابعاد قراردادی کارکرد مجلس و فضای موجود و سایر موضوعات مداخله‌گرایانه به این قرارداد نگاه کرد که هر‌کدام کارکردی برای خود دارد. رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس تأکید کرد مهم‌ترین اقدام بازدارنده ایران در مقابل سلاح آمریکا عقد قراردادهایی مانند توتال است.
همچنین حسینعلی شهریاری، نماینده زاهدان، هم با هشداری مبنی بر اینکه قرارداد توتال ما را در عرصه بین‌المللی منزوی نکند، گفت: شرکت توتال با اجازه آمریکایی‌ها آمد و شرایط سختی را پیش پای ما گذاشت. باید تلاش شود این قرارداد به‌گونه‌ای تنظیم شود که ما در عرصه بین‌المللی منزوی نشویم و توتال نخواهد از ما خسارت بگیرد.
اسدالله قره‌خانی، سخنگوی کمیسیون انرژی، هم گفت: در قرارداد توتال بر استفاده مناسب از دانش فنی و تکنولوژی تأکید شده است.
یک عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم با تأکید بر لزوم اعتماد به مسئولان کشور گفت: نباید با بی‌اعتمادی قدرت چانه‌زنی مسئولان در قراردادهای بین‌المللی را کاهش داد. حشمت‌الله فلاحت‌پیشه گفت: نباید به نام تاریخ سیاه کشور به قراردادی که در عرصه حاکمیت ملی بسته شده، حمله کنید. ۹۱۹ تحریم در دوران پسابرجام برداشته شده است.
نماینده مردم ارومیه هم گفت که مردم هیچ‌وقت به قراردادهای نفتی خوش‌بین نبوده‌اند. نادر قاضی‌پور افزود: مردم ایران و علمای بزرگ مانند آیت‌الله کاشانی و مرحوم مصدق راضی به این اقدامات نشده و چاره را در کوتاه‌کردن دست خارجی‌ها و به‌دست‌گرفتن سرنوشت نفت از سوی ایرانیان دانستند.
اگر مخالفید به‌صراحت بگویید مخالفیم
وزیر نفت در پاسخ به اظهارات و انتقادات برخی نمایندگان درباره قرارداد توتال با بیان اینکه حضور شرکت‌های خارجی و تعدد حضور آنها موجب پیشگیری از اعمال تحریم‌ها بر کشور خواهد شد، گفت: اتفاقا در مجموعه سیاست خارجی اگر قرار است با اروپا کار کنیم، قوی‌ترین قدرت سیاسی اروپا فرانسوی‌ها هستند؛ ضمن اینکه فرانسوی‌ها هم با چین آمدند. خیلی‌ها می‌گویند با سرمایه‌گذاری خارجی موافقیم ولی... این صحبت‌های اینها ما را کشته است. اگر مخالفید به‌صراحت بگویید با سرمایه‌گذاری خارجی مخالفیم و به من بگویید حق نداری قرارداد ببندی؛ اما مگر با چند شرکت می‌شود قرارداد درجه‌یک بست؟ می‌گویند توتال رشوه گرفته است. من بارها گفته‌ام اگر اسنادی وجود دارد، آن را به قوه قضائیه بدهید تا محکوم و ممنوع‌المعامله‌اش کند. من نمی‌توانم بدون حکم قضائی با یک عده قرارداد امضا نکنم.
او گفت: «آقای شهریاری نظرشان این است که این نوع قرارداد خلاف است اما من به نظر ایشان عمل نمی‌کنم برای اینکه قانون دست من است و من کار قانونی انجام می‌دهم، این نظر خودشان است. یا فرمودند به جای توتال قرار داد را با یک شرکت خوشنام امضا کنید. خب این شرکت‌های خوشنام را به ما معرفی کنید. برویم انگلیس می‌گویید روباه پیر؛ آمریکا هم که هیچ، فرانسه هم که این‌طور می‌گویید؛ پس چه کسانی بیایند؟» زنگنه گفت: کجا توتال ۱۲ میلیارد دلار سود می‌برد؟ اکنون اگر ما از صندوق توسعه وام بگیریم با چند درصد سود وام می‌گیریم؟ حدود ۱۲ تا ۱۳ درصد؛ چرا می‌گویید کلک می‌زند؟ کلکی در کار نیست.
تخصص نفتی یا تخصص ارثی؟
این میان حسینعلی حاجی‌دلیگانی یکی از اعضای فراکسیون نمایندگان ولایی هم گفت که اگر امروز طرح سه‌فوریتی الزام دولت به رعایت مصالح و منافع ملی در قراردادهای نفتی و گازی به تصویب نرسد، نمی‌توان جلوی آن را برای بررسی‌های بیشتر گرفت.
در روند صحبت‌های کواکبیان درباره طرح سه‌فوریتی توقف موقت قرارداد توتال دقایقی جو مجلس بین نمایندگان امضاکننده این طرح و کواکبیان متشنج شد. مصطفی کواکبیان در مخالفت با طرح سه‌فوریتی توقف موقت قرارداد توتال گفت: حتی عزیزان موافق این طرح خود می‌گفتند که می‌دانیم رأی نمی‌آورد. بنده می‌خواهم بگویم مگر کشور حالت جنگی و استثنایی دارد که سه‌فوریت آورده‌اند؟ می‌گویند برای ثبت در تاریخ است. بنده به ملت ایران عرض می‌کنم برای ثبت در تاریخ نیست. می‌خواهند در مسیر تحولات این کشور چوب لای چرخ بگذارند و قفلی در کار ایجاد کنند.
تصورم این بود که امضاکنندگان این طرح اعضای جبهه پایداری و نزدیک به آن هستند، اما بعد فهمیدم اشتباه کرده‌ام. دیدم چند نفر از روحانیون از طراحان هستند و گفتم نکند تمام اعضای فراکسیون روحانیون آن را امضا کرده‌اند! چون هشت، ۹ نفر از امضاکنندگان روحانیون هستند که گویا خیلی تخصص نفتی داشتند! البته وقتی آقای مازنی صحبت کردند، من فهمیدم فراکسیون روحانیت مجلس نیستند، چون آقای مازنی در مخالفت صحبت کردند.
این میان صدای اعتراض برخی از نمایندگان در واکنش به صحبت‌های کواکبیان بلند شد و ذوالنور، یکی از روحانیون امضاکننده طرح، خطاب به کواکبیان گفت: شما آباواجدادی تخصص نفتی را ارث بردید؟!
کواکبیان هم در برابر همهمه ایجادشده، سکوت نکرد و پاسخ داد: من که از کسی اسمی نبردم. آقای ذوالنور اگر می‌خواهید توهین کنید من هم بلدم! بروید سر جایتان بنشینید! مطهری که ریاست مجلس را برعهده داشت، نمایندگان را به آرامش دعوت کرد و گفت: آقای کواکبیان، بفرمایید درباره سه‌فوریت حرف بزنید، دوستان آرامش را حفظ کنید. اما صدای فریادهای برخی نمایندگان همچنان بلند بود و مطهری از همه مدام درخواست میکرد که نظم جلسه را حفظ کنند.
سرانجام نصرالله پژمانفر یکی از چهره‌های روحانی عضو جبهه پایداری، در پاسخ به کواکبیان گفت: «اذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاما» (هنگامی که جاهلان آنها را مخاطب سازند، به آنها سلام می‌گویند.) ایشان مسئله‌ای را مطرح کردند و چون نامی از هشت نفر از روحانیون امضاکننده آوردند، توهین کردند. من عرض می‌کنم که جناب کواکبیان شما اگر نگاهی به گذشته مجلس می‌کردید، می‌دیدید که از دور اول تا همین امروز، آنچه که باعث شد ما مسائل را پیش ببریم همین روحانیت بود.
مصطفی کواکبیان هم در پاسخ به این اظهارات گفت: من کوچکترین قصدی برای اهانت و جسارت به مقام شامخ روحانیت نداشتم. اگر از عزیزان آخوندتر نباشم به اندازه آنها دروس فقهی خوانده‌ام. من می‌گویم نباید مسائل را قشری کنیم و بگوییم روحانیت مجلس با این موضوع مخالف است. اگر روحانیون مجلس اظهار کردند قصد جسارتی بوده من از آنها عذرخواهی می‌کنم.
مطهری پس از صحبت‌های پژمانفر تلاش کرد تا مقداری فضا را آرام کند و به توضیح منظور کواکبیان پرداخت و گفت: آقای کواکبیان مقصودش توهین به روحانیت نبود، ارادات ایشان به روحانیت از سابقه کارشان روشن است. اما به‌هرحال جمله حسابنشدهای گفتند. منظورشان این بود که کسانی که طرح را امضا کرده‌اند عضو کمیسیون مرتبط نیستند که تخصص داشته باشند. جایگاه روحانیت به‌هرحال مشخص است.
چه ثلمه‌ای به اسلام وارد شده است؟
حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مازنی، عضو فراکسیون امید هم با تأکید بر اینکه قرارداد توتال به نفع مردم ایران است گفت: مگر چه ثلمه‌ای به عالم اسلام وارد شده که می‌خواهید همه کارها را متوقف کنیم؛ آن هم در قراردادی که در نهایت به نفع ملت ایران است؟
حجت‌الاسلام والمسلمین حسن نوروزی، عضو جبهه پایداری قرارداد توتال را ظالمانه خواند و گفت که امضا کنندگان طرح سه‌فوریتی خدمتگزار به نظام ملت هستند، ما وکیل‌الدوله نیستیم و در همه‌چیز منافع ملی را در نظر می‌گیریم. همچنین فاطمه سعیدی، عضو هیئت رئیسه فراکسیون امید مجلس گفت: توضیحات وزیر نفت محکم و متقن بود به نحوی که احساس می‌شد منتقدان چاره‌ای جز قانع‌شدن نداشتند.
در نهایت طرح سه‌فوریتی توقف موقت قرارداد توتال از دستورکار مجلس خارج شد. پس از بررسی‌های لازم طرح سه‌فوریتی توقف موقت قرارداد توتال و توضیحات حاجی دلیگانی به‌عنوان طراح، مازنی و کواکیبان به‌عنوان مخالف و کریمی قدوسی و نوروزی به‌عنوان موافق، طرح سه‌فوریتی الزام دولت به رعایت مصالح و منافع ملی در قراردادهای نفتی و گازی در قالب الگوی جدید قراردادهای نفتی به دلیل پس‌گرفتن امضای متقاضیان این طرح از دستور کار مجلس خارج شد.
جواد کریمی‌قدوسی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی هم با بیان این ادعا که قرارداد توتال باعث توقف ۵۰ساله ایران در برابر تعهدات شرکت‌های خارجی می‌شود، گفت: ما مخالف سرمایه‌گذاری خارجی نیستیم، بلکه معتقدیم سرمایه‌گذاری باید با ملاحظات ملی انجام شود.
زنگنه چه گفت؟
وزیر نفت در سخنان خود گفت: در این نوع قرارداد هیچ‌گونه محدودیتی برای استفاده از ظرفیت‌های داخلی و ارجاع کار برای شرکت‌های داخلی نداریم. در آبان ماه سال ۱۳۹۴ دولت مصوبه‌ای داشت و براساس قانون، نحوه اجرا، الگو و ساختار قراردادهای نفتی را تصویب کرد. پس از آن، بحث‌های زیادی مطرح شد و در محضر آقای لاریجانی، رئیس مجلس آخرین جلسات درباره این موضوع برگزار شد و در نهایت در تاریخ ۳۱/۵/ ۹۵ در جلسه غیرعلنی مجلس، توضیحات لازم را ارائه کردم. پس از بررسی‌ها مصوبات دولت بر مبنای تصمیمات اصلاح شد و در تاریخ ۲۱/۶/۹۵، یعنی حدود ۱۰ ماه پیش، رئیس مجلس اعلام کرد این مصوبات مغایرتی با قوانین ندارد و الگو و ساختار قطعی شد.
او گفت: در این راستا، ما مذاکرات و مباحث مربوط به عقد قرارداد را با شرکت‌های داخلی و خارجی شروع کردیم و تنها به این نوع قرارداد محدود نیستیم. یکی از مواردی که مدنظر ما بود، توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی بود که در تاریخ ۸/۱۱/۹۴ یادداشت تفاهمی بین شرکت ملی نفت ایران و توتال فرانسه امضا شد تا کارهای مطالعاتی انجام شود؛ در آن روز هم ما قرارداد رازداری و محرمانگی را با شرکت توتال به جهت اینکه اطلاعاتی باید در اختیار این شرکت قرار می‌گرفت، امضا کردیم.
زنگنه ادامه داد: در ۱۸/۸/۹۵ پس از اینکه الگوی قرارداد تصویب شد، به سمت نهایی‌شدن پیش رفت که سهم شرکت توتال ۵۰.۱ درصد و شرکت ملی نفت چین ۳۰ درصد و شرکت پترو پارس ایران ۱۹.۹ درصد در این قرارداد تنظیم شد. مذاکرات لازم هم انجام شد و یک قرارداد و ۱۴ پیوست در ۱۲/۴/۹۶ به امضا رسید. کارشناسان اقتصادی، این نوع عملیات را سرمایه‌گذاری خارجی تلقی می‌کنند، نه یک قرارداد عادی پیمانکاری. در اجرای این قرارداد هم ما برابر ۵۶ میلیون مترمکعب گاز طبیعی در روز، در فاز ۱۱ تولید خواهیم داشت. این فاز جزء مرزی‌ترین فازهاست که به تأخیر افتاده است. با اجرای این طرح در ۲۰ سال، ۳۳۵ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی ترش، ۲۹۰ میلیون بشکه میعانات گازی، ۱۴ میلیون تن گاز مایع، ۱۲ میلیون تن اتان و دو میلیون تن گوگرد و ۳۱۵ میلیارد مترمکعب گاز سبک شیرین تولیداتی است که در این دوره قرارداد آن هم با قیمت نفت ۵۰ دلار و گاز ۲۰ سنت که ارزش فعلی صادرات ما است، تولید می‌شود. در واقع با دوره عمری که ما در نظر گرفتیم، بالای ۱۳۰ میلیارد دلار ارزش تولیدات این فاز است. قرار است در راستای اجرای این قرارداد ۳۰ حلقه چاه حفر شود، دو سکو احداث شود و دو رشته خط لوله ۳۲ اینچ به طول ۲۵۴ کیلومتر احداث شود. در واقع بخش نخست اجرا دومیلیارد‌و ۹۷۴ میلیون دلار هزینه دارد.
وزیر نفت همچنین گفت: در فاز دوم اجرای پروژه، ما به فشارافزایی بر سر سکوها می‌پردازیم که باعث می‌شود تولیدمان تداوم یابد. پس از سه‌سال‌ونیم که فاز اول وارد مدار شد، تولید ۵۶ میلیون مترمکعبی آغاز می‌شود و چند سال پس از آن هم سکوی جدید به منطور فشارافزایی فعالیت خواهد کرد. هزینه حفاری هر چاه در فاز ۱۲، ۴۱.۶ میلیون دلار در فاز ۱۵ و ۱۶، ۴۱.۴ میلیون دلار، در فاز ۱۷ و ۱۸، ۴۱.۱ میلیون دلار بوده است؛ اما در اینجا برای فاز ۱۱، ۳۱ میلیون دلار با کنسرسیوم طرف قرارداد تفاهم کردیم. زمانی که ما افت فشار داشته باشیم، فاز دوم این پروژه، یعنی فشارافزایی برای سال ۲۰۳۲ تولید خواهد داشت، در واقع تولید ما دو برابر می شود و ما باید این تکنولوژی را به‌دست آوریم ضمن اینکه برای دیگر فازها هم مورد استفاده قرار دهیم. نخستین‌بار است که چنین سکویی آماده می‌شود که ۲۰ هزار تن وزن دارد، اما سایر سکوها چنین شرایطی را نداشتند. هیچ جایی در منطقه ما آن را نساختند، البته ما هم از نظر قیمت‌گذاری بررسی‌های خود را انجام داده‌ایم.