صف‌بندی‌های بهارستان
شرق / آمنه شیرافکن
انتخابات هیئت‌رئیسه فرصت مناسبی برای وزن‌کشی سیاسی در بهارستان بود. از فردا‌ی آن واقعه، بهتر می‌توان به چهره‌نگاری طیف‌های سیاسی حاضر در مجلس ایران پرداخت و طبق معمول بازار تحلیل‌ها داغ می‌شود. رودربایستی‌ها و هزینه‌فایده‌ها یک‌کاسه می‌شود و نمایندگان مردد دل یک‌دله می‌کنند، بااین‌حال تصمیم‌ها تا دقیقه ٩٠ به طول می‌انجامد. انتخابات هیئت‌رئیسه مجلس دهم نیز پیچ‌و‌خم‌های متفاوتی را طی کرد. نخست ائتلاف فراکسیون امیدی‌ها و مستقلین؛ دوم، چرخش مستقلین به سمت فراکسیون اصولگرایان ولایی؛ سوم، تعامل مستقلین با فراکسیون امید و تلاش برای حفظ نواب رئیس و در نهایت رودستی که فراکسیون‌امیدی‌ها از مستقلین خوردند و ناگاه متوجه ائتلاف پنهانی میان مستقلین و ولاییون شدند.
بااین‌حال سؤال اصلی این است که فراکسیون‌های کنونی مجلس هرکدام چه سهمی در بازار قدرت بهارستان دارند. برآیند حضور نمایندگان عضو فراکسیون امید در جلسه‌های مجمع عمومی که در بزنگاه انتخابات هیئت‌رئیسه برگزار شد، نشان از حضور ١٢٠ نماینده امیدی داشت؛ در‌همین‌حال ارزیابی‌ها نشان از آن دارد که فراکسیون مستقلین روی عدد ٨٠ تا ٩٠ ایستاده و فراکسیون اصولگرایان ولایی نیز به عدد ٧٠ قناعت کرده‌اند. مستقلین بهارستان نیز کماکان برای خود وزنی دارند. آرای خاکستری بهارستان که همیشه روی عدد ٤٠ می‌ماند، در انتخابات اخیر رنگ‌وبوی شفاف‌تری گرفت، به این معنا که گویا نمایندگان با تحلیل فضای سیاسی کنونی کشور بالاخره دل یک‌دله کرده‌اند و به‌جای سرکشی به جلسه اغلب فراکسیون‌ها، نشستن روی صندلی یک فراکسیون را برگزیده‌اند. در این مسیر ریزش آرای خاکستری به نفع امیدی‌ها تأمل‌برانگیز است.
اسامی پیمان‌شکنان افشا می‌شود
پیش‌تر قاسم میرزایی‌نیکو به «شرق» گفته بود که بیش از ١٤٠ نماینده با بلیت ليست امید به مجلس آمده‌اند و به دلایل مختلف از حضور در نشست‌های فراکسیون طفره می‌روند؛ البته بهرام پارسایی، سخنگوی فراکسیون امید، روی عدد دقیق‌تری تأکید می‌کند و می‌گوید: «١٣٨ نماینده با بلیت ليست امید راهی بهارستان شده‌اند و در بهترین حالت صد نفرشان پایبند هستند. البته این نکته را هم بدانید که برخی نمایندگان مستقل نیز بعدتر به فراکسیون امید پیوسته‌اند، بی‌آنکه با بلیت فهرست امید راهی مجلس شده باشند».
میرزایی‌نیکو همان‌جا تأکید کرده بود که گاهی ٨٠ تا ٩٠ نماینده در نشست‌ها حاضر می‌شوند و نگرانی از رد صلاحیت به‌دلیل برچسب اصلاح‌طلبی از مهم‌ترین دغدغه‌های این گروه از مرددان به شمار می‌آید.
نشست‌های مجمع عمومی فراکسیون امید با حضور نزدیک به ١٢٠ نماینده، نمایی از چرخش برخی آرای خاکستری به سمت اصلاح‌طلبان بود. ناگفته نماند پارسایی با ادبیاتی نزدیک به تهدید گفته بود فراکسیون امید به‌زودی فهرست نمایندگان عهدشکن با فهرست را منتشر خواهد کرد. حالا نیز در روزهای پساانتخابات هیئت‌رئیسه بار دیگر به «شرق» می‌گوید: «به‌دنبال ارائه فهرستی از نمایندگان واقعی لیست امید به مردم هستیم، این فهرست باید با نگاه جمعی تنظیم شود و از این نظر تنظیم آن زمان می‌برد؛ اما به همین زودی‌ها این فهرست را منتشر خواهیم کرد. دانستن حقِ مردم است، اگر می‌خواهیم اعتماد مردم به فهرست باقی بماند، باید شفاف‌سازی لازم انجام شود».
بندبازان بهارستان
از لیست امید که بگذریم، فراکسیون مستقلین ولایی با نزدیک به ٩٠ عضو از فراکسیون‌های تأثیرگذار در لابی‌های بهارستان است. نمونه‌اش همین انتخابات اخیر هیئت‌رئیسه؛ از چرخش به‌سوی جبهه پایداری تا تعامل با امیدی‌ها و متعجب‌کردن فراکسیون امید در لحظه‌های آخر رأی‌گیری. فراکسیون مستقلین- نزدیک به علی لاریجانی- در موعد انتخابات رئیس مجلس همه تمرکزش بر این است که آرای علی لاریجانی در مسند ریاست مجلس حفظ و تقویت شود، به‌همین‌دلیل نشست‌و‌برخاست با امیدی‌ها به‌اندازه ولایی‌ها در دستور کار است. موعد انتخابات هیئت‌رئیسه، موعد مهمی برای سهم‌خواهی‌های فراکسیونی است. عبدالکریم حسین‌زاده در همین زمینه به سناریوهای مختلف فراکسیون مستقلین اشاره می‌کند و می‌گوید: «آنها نخست با ما نشست داشتند و بنا بر حفظ هیئت‌رئیسه کنونی بود. بعدتر در نشست‌ها ولایی‌ها، موضوع جایگزینی حمید حاجی‌بابایی با علی مطهری مطرح می‌شود و در نهایت پس از ایستادگی امیدی‌ها، آنها در موضوع نواب عقب‌نشینی کردند؛ اما بالاخره سناریوی تازه‌ای را در روز رأی‌گیری به نمایش گذاشتند».
فراکسیون مستقلین، پنهان از چشم امیدی‌ها، با انتشار فهرستی تازه خلف وعده کردند تا به‌جای حمایت‌شان از ابقای نواب رئیس فراکسیون امیدی، حالا به حضور پنج عضو فراکسیون ولایی در هیئت‌رئیسه مجلس تن دهند؛ این هم‌گرایی شبانه از چشم امیدی‌ها به دور مانده بود و بعید نیست بخشی از ٦٤ رأی باطله در صندوق رئیس مجلس سهم امیدی‌ها باشد. آنها که یکباره در نشست و برخاست‌های عجیب‌وغریب روز صحن متوجه شدند بازی دیگری در گرفته و بدعهدی دو فراکسیون مانع از آن شد تا قسیم عثمانی و فریده اولادقباد به نمایندگی از اهل سنت و فراکسیون زنان مجلس راهی هیئت‌رئیسه شوند.
سياست ورز پیچیده بهارستان
نمی‌توان به جمع‌بندی از آرایش سیاسی انتخابات هیئت‌رئیسه مجلس پرداخت و پاراگرافی را به علی لاریجانی اختصاص نداد. لاریجانی شخصیت پیچیده‌ای است و پیش‌بینی رفتار او دشوار. نه‌تنها برای اصولگرایان که حتی برای اصلاح‌طلبان. در جماعت اصولگرایی از معدود بازیگرانی است که اصول بازی را خوب می‌داند؛ حتی گاهی – با درنظرگرفتن تجربه مجلس دهم- بهتر از اصلاح‌طلبان. او فوت‌وفن‌های سیاست‌ورزی را دیری است که آموخته و آزموده و حالا بر کرسی ریاست مجلس تکیه زده است. از آن بالا دو طیف سیاسی چندان ساز موافق نمی‌زنند، یکی امیدی‌ها و دیگری فراکسیون ولایی. نحوه سازش با این دو، اصول خاص خودش را دارد. همانی که چند روز پیش در انتخابات هیئت‌رئیسه مجلس محقق شد. رودستی‌اي که امیدی‌ها و ولایی‌ها از فراکسیون مستقلین مجلس خوردند. جالب آنکه چرخش طیف سیاسی نزدیک به لاریجانی گاهی به سوی امید و گاهی به سوی ولایی‌ها وضعیت پیچیده‌ای به وجود آورد که تحلیل آن هنوز هم کار آسانی نیست؛ اما نکته اين است كه پس از چیدمان این شطرنج سیاسی همگان به نحوی خود را بازنده و برنده می‌دانند. این وضعیت رمزآلود بی‌تردید در برنامه‌ریزی رئیس مجلس ریشه دارد. برنامه‌ریزی که در آن طیف‌های سیاسی مختلف خود را به شکلی متعجب، بازنده، برنده، رودست‌خورده و اشکالی شبیه این تصور می‌کنند و تا به خود بیایند، تازه متوجه زمین بازی و حاشیه‌های آن می‌شوند.
فراکسیون ولایی، رو به کم‌رنگی
فراکسیون ولایی مجلس را می‌توان فراکسیون در حال احتضاری دانست؛ به‌ویژه اینکه اگر در انتخابات مجلس آینده پاشنه بر همین در بچرخد و اقبال مردم به اصلاح‌طلبان کماکان ادامه یابد. فراکسیون ولایی باوجود اينكه بازی‌گردانی خوبی كه در صف‌آرایی‌های بهارستان داشته و با وجود اینکه از نظر عددی تعدادشان به مستقلین و امیدی‌ها نمی‌رسد، تجربه سال‌ها حضور و لابی‌گری در بهارستان آنها را در برخی بزنگاه‌ها به پیش انداخته است. نمونه‌اش سهم‌خواهی پنج نماینده عضو این فراکسیون در انتخابات هیئت‌رئیسه مجلس. اگرچه کارگردانی شب قبل از برگزاری نشست بر عدد ٣+٣+٣ متمرکز بود تا به هر فراکسیون سهم برابری برسد. آنها در لابی پنهان با مستقلین روی عدد پنج ایستادند و به آن رسیدند.
حسین نقوی‌حسینی، حمید حاجی‌بابایی، حجت‌السلام مجتبی ذالنور، محمدحسین فرهنگی و اکبر رنجبرزاده ازجمله نمایندگانی هستند که در فراکسیون ولایی نقش‌آفرینی دارند. فراکسیون ولایی از جمله فراکسیون‌های رو به زوال در بهارستان است. به‌ویژه اینکه آرای چند انتخابات اخیر نشان از آن دارد که اقبال مردم به آنها رو به کاهش گذاشته و رفته‌رفته نمی‌توان برای حضور سیاسی آنها جایگاه ویژه‌ای در نظر گرفت.
خوانش توازن قوا در بهارستان ٩٦ کار ساده‌ای نیست. فراکسیون امید مجلس در حال پوست‌اندازی بوده و رفته‌رفته بیشتر به اوضاع مسلط می‌شود. شاید دلیلش اين است كه امیدی‌ها اندک‌اندک به لابی‌ها، رودست‌خوردن‌ها، سهم خواهی‌ها و بازی‌های پشت‌پرده آگاه می‌شوند و کمتر از جانب رقیب رودست می‌خورند. تداوم لابی امیدی‌ها با فراکسیون مستقلین با همه عهدشکنی‌ها از ضروریات تداوم فعالیت اصلاح‌طلبان در مجلس است. فراکسیون ولایی‌ها نیز رفته‌رفته به سوی کم‌رنگی و حتی انشقاق داخلی پیش می‌روند. چنانچه این روزها کمتر از محمدمهدی زاهدی، رئیس فراکسیون آموزش، حرفی به میان آمده و گفت‌وگوهای اخیر او نشان از گله‌گزاری‌هایش به عملکرد فراکسیون متبوعش دارد؛ به‌ویژه اینکه او اخیرا فراکسیون امید را برنده وزن‌کشی‌های مجلس دانسته بود.