محمدرضا جلائی‌پور
این روزها توان حامیان روحانی در انتخابات بیشتر مصروف نقد ابراهیم رئیسی می‌شود، درحالی‌که به نظر می‌رسد قالیباف همچنان رقیب اصلی روحانی است، می‌دانیم که ستادش کاملا فعال است و خودش هم مصمم است ثبت نام کند و در رقابت بماند (مگر این‌که خود احمدی‌نژاد تایید صلاحیت شود یا اتفاق مهم جدیدی بیفتد).
در نظرسنجی‌های ستادها نیز فاصله‌ی روحانی-قالیباف کمتر از فاصله‌ی روحانی-رئيسی است و به نظر می‌رسد هنوز احتمال این‌که رئیسی بعد از تقویت جایگاهش در جریان اصولگرا، بیشتر شناساندن خودش به جامعه و بهبود کارنامه‌ی سیاسی‌اش به عنوان یکی از گزینه‌های جانشینی رهبر در نهایت کناره‌گیری کند کم نیست (سناریوی سوم در یادداشت هفته‌ی پیشم). شنیده می‌شود در میان رهبران و شخصیت‌های تاثیرگذار اصولگرا و نهادهای بانفوذ حاکمیت هم در مورد ماندن رئیسی اتفاق نظری نیست و نامزدی قالیباف همچنان حامیان قدرتمندی دارد.
شنیده‌ها حاکی از آن است که:
۱) تحلیل کمپین قالیباف این است که شکست دادن روحانی در مرحله‌ی اول دست‌نیافتنی است و از قضا حضور رئیسی و دیگر نامزدهای اصولگرا که هر کدام شاید بخشی (ولو کوچک) از رای روحانی را بکنند به رفتن به مرحله‌ی دوم کمک می‌کند و اگر انتخابات به مرحله‌ی دوم بکشد، نامزد دوم قالیباف خواهد بود (مگر این‌که رای رئيسی رشد جهشی کند). به همین دلیل قالیباف فعلا تصمیم دارد حتی در صورت کناره‌گیری‌نکردن رئيسی بماند و کمپین او از فضای فعلی که بیشترِ توان کمپین‌های روحانی و رئیسی مصروف نقد دیگری می‌شود راضی است. قالیباف امید دارد افکار عمومی رئیسی را به عنوان نامزد تحمیلیِ حاکمیت، روحانی را به عنوان نامزد کم‌توانِ اپوزیسیون و خودش را به عنوانِ نامزدِ متمرکز روی اقتصاد و اهل کار و عمل بشناسد. حضور احتمالی امثال رئیسی و جلیلی و میرسلیم در مرحله‌ی اول انتخابات می‌تواند تکالیف اصولگرایانه را هم از دوش قالیباف بردارد و به او این فرصت را بدهد که با اتکا به رای ناراضیان غیرحزب‌اللهی و رای غیرایدئولوژیکِ اصولگرا به مرحله‌ی دوم راه پیدا کند و در مرحله‌ی اولِ انتخابات صرفا در حد ضرورت مواضع سیاسی راست‌گرایانه اتخاذ کند.
۲) تمرکز اصلی برنامه‌ها و کمپین انتخاباتی قالیباف روی جذب رای ۲۴ میلیون ایرانیِ کم‌درآمد و بیکار خواهد بود و برای تحقق این هدف وعده‌های فریبنده‌ای خواهد داد. از جمله ظاهرا قرار است به چهار میلیون ایرانی وعده بدهد که سامانه‌ای ملی برای ثبت اطلاعات بیکاران و حمایت از آن‌ها راه‌اندازی کند و به همه‌ی ایرانیانی که ثابت می‌کنند بیکارند ماهانه یک‌میلیون و دویست هزار تومان بپردازد، مادامی که جویای کارند (البته این حقوق ماهانه شامل یارانه‌ی نقدی خانوارها هم می‌شود). علی‌الادعا به هر عضو این سامانه دو فرصت شغلی پیشنهاد می‌شود و بیکارانی که این دو پیشنهاد را نپذیرند از چرخه‌ی این سامانه خارج می‌شوند.
۳) برای جذب حدود ۶ میلیون ایرانی که زیر ۴۰۰ هزار تومان در ماه درآمد دارند و حدود ۱۴ میلیون ایرانی که بین ۴۰۰ هزار تا دو میلیون تومان درآمد دارند قالیباف می‌خواهد:
- وعده‌ی پرداخت ۱۴۰ هزار تومان یارانه‌ی نقدی ماهانه به هر ایرانی بدهد.
- وعده‌ی بخشیدن مالیات کارمندان را بدهد، و در عوض
- بر واحدهای مسکونیِ خالیِ سطح شهرها مالیات سنگین وضع کند تا قیمت اجاره و خرید مسکن کاهش پیدا کند و مساله‌ی کمبود مسکن برای متقاضیان کم‌درآمد مهار شود.
۴) دولت روحانی را «دولت گران» با خرج و برج زیاد خواهد خواند و خودش وعده‌ی «دولت ارزان» خواهد داد.
—-
اگر تحول جدیدی رخ ندهد و قالیباف با برنامه‌های بالا در عرصه‌ی انتخابات بماند از رئیسی رقیب قوی‌تری است و البته شکستش همچنان ممکن. قالیباف با شعارهای کاملا پوپولیستی، فریبنده و حتی غیرعملی (با ظاهر قانع‌کننده) می‌‌آید ولی همچنان شکست‌دادنی است و اکنون هم در همه‌ی نظرسنجی‌ها از حسن روحانی عقب است.
خطاها و نقطه‌ضعف‌های مهم قالیباف در ماجرای پلاسکو (که در گزارش دقیق و کارشناسانه‌ی دولت درباره‌ی فاجعه‌ی پلاسکو هم آمده است)، املاک نجومی، استخدام‌های نجومی و موارد متعدد فساد افشاشده در شهرداری تهران، مشکلات پرشمار در مدیریت تهران و این‌که قبلا دو بار در انتخابات ریاست جمهوری شکست خورده است از جمله پاشنه‌آشیل‌های او در انتخابات خواهد بود. با این‌حال کمپین روحانی ضروری است در ۳۶ روز پیش رو برای نشان دادنِ غیرعملی و پوپولیستی بودن وعده‌های بالا و ارائه‌ی وعده‌های همه‌فهم، جذاب و عملی برای جویندگان کار و وابستگانِ به یارانه‌ی نقدی برنامه‌های تاثیرگذار، سنجیده و فضاساز داشته باشد. مانور روی مطالبه‌ی «تحقیق و تفحص از شهرداری تهران» هم تیری است که می‌تواند همزمان به دو نشانِ اصلاح‌طلبان و میانه‌روها در ۱) انتخابات ریاست جمهوری و ۲) انتخابات شورای شهر تهران اصابت کند.
در رقابت با قالیباف تاکید روحانی بر برنامه‌های اقتصادیِ متکی به توان کارشناسانه‌ی بهترین اقتصاددانان ایران، عزمش برای گشایش سیاسی و اقتصادی بیشتر و مزیت نسبی‌اش در پیشگیری از تهدیدهای خارجی (به ویژه در دوره‌ی ترامپ) می‌تواند کارساز باشد و حتی در صورت عدم کناره‌گیری قالیباف فاصله‌ی رای روحانی با او را افزایش دهد. رئیسی نباید همه‌ی حواس اصلاح‌جویانِ ایران در انتخابات پیش رو پرت کند. قالیباف در سایه فعال مانده است و در نظرسنجی‌ها هم از رئیسی وضعیت بهتری دارد. احتمال کناره‌گیری رئیسی تا روزهای آخر کم نیست، اما حتی اگر تن به رقابت بدهد حضورش بیش از این‌که به ضرر روحانی باشد، به سود قالیباف است و شانس قالیباف برای رفتن به مرحله‌ی دوم را بیشتر می‌کند. برای پیشگیری از دومرحله‌ای شدن انتخابات برنامه‌ریزی جدی‌تر روحانی برای افزایش حداقل پنج‌درصدیِ مشارکت در انتخابات و ارائه‌ی برنامه‌های اقتصادیِ ملموس، عملی و پرکشش برای جویندگان کار و ایرانیانِ کم‌درآمد ضروری است.