شرق / منبع: الجزیره
رئیس امور دینی ترکیه گفت‌وگویی را که بیش از ٣٠ گروه دینی شروع کرده‌اند، مثبت ارزیابی می‌کند. هدف از این گفت‌وگوها اتکا بر مبادی عام اسلامی و ساماندهی عملکرد این گروه‌هاست تا «عدم تکرار دو تجربه گروه خدمت و تشکیلات داعش» در آینده تضمین شود. امور دینی ترکیه پنج اصل را برای عملکرد این گروه‌ها در نظر گرفته است. این پنج اصل شامل عدم استفاده از خشونت به هر شکلی از اشکال، عدم تکفیر سایر گروه‌ها، عدم طرد هیچ گروهی، متعهدبودن هر گروه به اصول اساسی اسلام و عدم تقدس دینی‌بخشیدن به شخصیت‌هاست.
منابع نزدیک به ریاست امور دینی ترکیه می‌گویند: «این خلاصه همه گفت‌وگوها و مذاکراتی است که تابه‌حال انجام شده و در دیدارهای مختلف روی جزئیات آن بحث شده است». آنها تأکید دارند که اجرای این اصول به خود گروه‌ها سپرده شده است تا به‌صورتی داوطلبانه هر نهادی بدون اینکه قید الزام و اجبار را داشته باشد آنها را اجرا کند. به گفته مقامات دینی ترکیه، هدف از مشخص‌کردن این اصول آن است که جلو ارزش‌ها و افکاری که برخی گروه‌ها ترویج می‌کنند و هدفشان سوءاستفاده به نام دین است، گرفته شود. یکی از مهم‌ترین این گروه‌ها جنبش «خدمت» (حزمت) به رهبری «فتح‌الله گولن»، روحانی مخالف ساکن ایالات متحده آمریکاست. گروه دیگر نیز تشکیلات داعش معرفی می‌شود. به گزارش شبکه الجزیره، گروه‌هایی مانند: «رساله النور»، «نور»، «الاخلاص»، «احیاء العلوم»، «سلیمان افندی»، «اوقاف الخیرات»، «الجیل» و برخی دیگر از نهادها و مؤسساتی که فعالیتی عمیق داشته و در جامعه ترکیه از تأثیرگذاری وسیعی برخوردارند، در این گفت‌وگوها شرکت داشتند.
استقبال
مردم ترکیه در انتخابات سال ٢٠٠٢ میلادی به حزب عدالت و توسعه رأی دادند تا شاهد تغییرات جدی در عرصه داخلی و خارجی کشورشان باشند، اما سؤالاتی درباره ماهیت این حزب به وجود آمد که آیا یک حزب مدرن و دموکراتیک با ریشه‌های اسلام سیاسی توان بسط آزادی‌های مدنی و ماندگارسازی نظامی دموکراتیک را دارد. با بررسی ادبیات موجود در رسانه‌ها و محافل سیاسی قبل و بعد از روی‌کارآمدن حزب عدالت و توسعه خواهیم دید که تعریف واحدی ارائه نمی‌شود؛ به‌عنوان‌مثال قبل از انتخابات ٢٠٠٢ بسیاری از رسانه‌های غربی این حزب را حزبی بنیادگرا توصیف کرده بودند. دو سال بعد از روی‌کارآمدن حزب عدالت و توسعه و در پی تصویب چندین بسته عمده اصلاحی در پارلمان ترکیه، حزب عدالت و توسعه را به‌عنوان حزب «اسلام‌گرای اصلاح‌شده» توصیف کردند.
رسانه‌های ترکیه می‌گویند طرح این اصول پنج‌گانه با استقبال سازمان‌ها و گروه‌های دینی گفت‌وگو‌کننده مواجه شده است. حال انتظار می‌رود این بحث‌ها در یک نشست نهایی مورد تأکید قرار گیرد. در این نشست «محمد گورماز»، رئیس امور دینی ترکیه، با سران همه این گروه‌ها دیدار خواهد داشت. طبق اطلاعاتی که «عبدالوهاب اکنجی»، دبیرکل انجمن علمای اهل سنت ترکیه، می‌دهد، این اصول پنج‌گانه با احکام اصلی اسلام کاملا هماهنگ است؛ احکامی که به نظر او «جزء واجبات دینی بوده و هر مسلمانی یا هر گروهی و جماعتی که می‌گوید تابع عمل اسلامی است باید نسبت به آنها متعهد باشد».
اکنجی می‌افزاید مسئله عدم تکفیر دیگران که در بین این اصول آمده، یکی از مصائب جهان اسلام در طول تاریخ آن بوده است. ازاین‌رو ضروری است این اصل مورد پذیرش همگان قرار گیرد و هر مسلمانی بکوشد از کافرپنداشتن یا کافر معرفی‌کردن دیگران حتی اگر مخالف عقیده او باشد، به‌شدت پرهیز کند.
به باور او، اسلام دین صلح و مداراست و همه گروه‌های تندرو به‌لحاظ فکری و عملی «مولود توطئه‌های خارجی» بوده و هدف از تأسیسشان ایجاد شکاف و فتنه در بین مسلمانان بوده است. به تعبیری دیگر از این گروه‌ها براي اجرای اهداف ویرانگری سوءاستفاده می‌شده است، زیرا می‌خواستند «جهان اسلامی را تکه‌تکه کنند». او می‌گوید این طبیعی است که گروه‌های دینی این اصول پنج‌گانه را بپذیرند، زیرا با روح و ماهیت خود اسلام کاملا هماهنگ است. او درعین‌حال تأکید می‌کند استفاده از این اصول نباید به‌هیچ‌وجه موجب بسته‌شدن درهای عمومی برای انجام کارهای اصلاح‌گرایانه یا خیریه‌ای باشد که بعضی از این مؤسسات یا طرف‌های خاص مشغول انجام آنها هستند.
تبلیغات مستمر
ترکیه تلاش‌های مستمری را برای خنثی‌کردن فعالیت‌های جماعت خدمت به رهبری فتح‌الله گولن انجام می‌دهد. این تلاش‌ها از زمانی که گروه او متهم به تلاش برای انجام یک کودتای نظامی در ١٥جولای گذشته شد، دوچندان شده است. دولت ترکیه تاکنون هزاران نفر از طرفداران این گروه را بازداشت و هزاران نفر دیگر را از کار برکنار کرده است. در این رابطه تاکنون صدها مؤسسه وابسته به جریان گولن مسدود شده‌اند.
همچنین آنکارا از طریق مرزهای جنوبی خود با سوریه و عراق درگیر جنگی نامحدود با تشکیلات داعش است؛ گروهی که در دو سال گذشته با انجام چندین عملیات تروریستی ثبات و امنیت این کشور را در معرض خطر قرار داده است. ریاست امور دینی ترکیه ماه اکتبر گذشته بیانیه‌ای را صادر کرد که به‌موجب آن گروه خدمت، وابسته به فتح‌الله گولن یک سازمان تروریستی معرفی شد. در این بیانیه آمده بود که «خدمت» را نمی‌توان یک گروه اسلامی دانست زیرا «رهبرش براساس نیازهای شخصی خود هرروز یک موضعی می‌گیرد. این گروه به مرور زمان به یک سازمان تبدیل و دارای پروژه‌هایی مخفی شد. بعد برای تحقق اهداف پنهان خود همه‌گونه دروغ و اتهام را به دیگران نسبت داد».