صادرات یک میلیارد دلاری سریال ترکی

تجارت‌نیوز: گزارش‌ها می‌گوید ترکیه در سال ۲۰۱۹ حدود ۵۰۰ میلیون دلار سریال به ۱۵۰ کشور جهان صادر کرده است. اما این همه درآمدزایی این کشور از محل سریال‌هایش نیست. بعد از پخش این سریال‌ها هم فروش نرخی کالاهای ترکی در این کشورها بیشتر شده و هم گردشگری ترکیه رونق گرفته است. ترکیه حالا به رقیب سریال‌سازان جهانی تبدیل شده است.

به گزراش تجارت‌نیوز، صادرات سریال (در کنار دیگر محصولات فرهنگی) مدت‌هاست که به منظومه صادرات کالا و خدمان در جهان اضافه شده و در این میان، کشورهایی هستند که سالانه میلیاردها دلار از این طریق درآمد کسب می‌کنند.

نیازی به گفتن نیست که آمریکا، در این حوزه در صدر است و اکنون دهه‌هاست که سریال‌های تلویزیونی آمریکایی در بسیاری از کشورهای جهان روی صحنه تلویزیون‌ها یا صفحه نمایش رایانه‌ها بینندگانی پیدا کرده‌اند. اما حالا کم کم کشورهای دیگری هم وارد این حوزه شده‌اند.

در همین ایران، دست‌کم در میان بخشی از شهروندان متعلق به طبقه متوسط شهری، تماشای سریال‌های تلویزیونیِ خارجی، حالا به یک «هنجار» و یک «خُرده‌فرهنگ» تبدیل شده و ایرانی‌هایی هستند که همپای شهروندان دیگر کشورها، به روزترین سریال‌های خارجی را دنبال می‌کنند.

آمریکا و رقبای سریال‌سازی‌اش

ابرشرکت‌هایی مانند «نتفلیکس» (Netflix)، «ایچ بی او» (HBO) و (این اواخر) «پیکاک» (Peacock)، پیشتازان این حوزه هستند که حالا میلیون‌ها بیننده در سراسر جهان دارند و به اندازه‌ای روی افکار عمومی تاثیر دارند که سریال‌های کم‌بیننده را بلافاصله متوقف می‌کنند و سراغ ساخت سریال‌های جدید می‌روند تا حتی لحظه‌ای از سودآوری‌شان کاسته نشود.

با این همه، ظاهرا انحصار این حوزه از دست شرکت‌های آمریکایی خارج شده و نه تنها شرکت‌هایی در اروپا، چین و هند هم فعالیت خود در این حوزه را شروع کرده‌اند، که کشورهایی با اقتصاد کوچک‌تر هم وارد این حوزه شده‌اند.

«نتفلیکس» حالا صنعت سریال‌سازی را به کشورهای دیگر هم کشانده و دیگر تنها در خاک آمریکا و به زبان انگلیسی سریال تولید نمی‌کند. سریال Dark به صورت اختصاصی به زبان آلمانی و برای همین شبکه تولید شد و حق پخش سریال محبوب Money Heist (با نام اصلیِ La casa de papel) هم در سال ۲۰۱۷ میلادی توسط «نتفلیکس» خریداری شد، در حالی که در ابتدا برای پخش در اسپانیا تولید شده بود.

ترکیه، رقیبی پیش‌بینی‌ناپذیر

ترکیه اما حالا حتی از رقبای اروپایی خود هم جلو زده و به پدیده تازه‌ای در حوزه ساخت و صادرات سریال‌های تلویزیونی بدل شده است. سریال‌های ساخت ترکیه، از آمریکای لاتین گرفته تا کشورهای عرب زبان و حتی کشورهای شرق آسیا، بینندگان پر و پا قرصی پیدا کرده‌اند و این در حالی است که بر اساس میزان فروش، ترکیه اکنون بعد از آمریکا در مقام دومین کشور با بیشترین صادرات سریال در دنیا قرار گرفته است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که ترکیه می‌خواهد تا سال ۲۰۲۳ میلادی، درآمدش از این حوزه را به حداقل یک میلیارد دلار برساند. روزنامه «دیلی صباح» در ترکیه، در سال ۲۰۱۹ تخمین زده بود که درآمد حاصل از فروش سریال‌های ترکیه‌ای در بیش از ۱۵۰ کشور جهان، به حدود ۵۰۰ میلیون دلار رسیده و این در حالی است که در این کشورها، به واسطه محبوبیت سریال‌ها و فرهنگ ترکی، فروش دیگر کالاها و خدمات ترکیه هم افزایش پیدا کرده است.

جالب‌تر اینکه پخش سریال‌های ترکیه‌ای در کشورهای مختلف، به نفع صنعت گردشگری ترکیه هم تمام شده و شهرهای کمتر شناخته شده ترکیه، اکنون پر از گردشگرانی شده که با سریال‌های فیلم‌برداری شده در این شهرها احساس هم‌ذات‌پنداری داشته‌اند.

مثلا، خیلی‌ها ترکیه را با «استانبول»، سواحل «آنتالیا» یا شهرهایی مانند «ازمیر» می‌شناسند، اما شهر «سوگوت» (Söğüt) را کمتر کسی به عنوان مقصد گردشگری انتخاب می‌کرد تا اینکه سریال «قیام ارطغرل» به میدان آمد.

داده‌های سایت «تریپ ‌ادوایزر» نشان می‌دهد که اکنون حتی تورهای موضوعی برای بازدید از این شهر ایجاد شده تا علاقه‌مندان بتوانند آرامگاه «ارطغرل» را از نزدیک ببینند. از طرفی، پخش سریال «سده باشکوه» در کشورهای عرب‌زبان، (سریالی که در ایران با نام «حریم سلطان» شناخته می‌شود) موجب شد سیل گردشگران عرب‌زبان به ترکیه سرازیر شود، تا آنجا که پخش این سریال در کشورهای عربی رایگان شد.

صادرات سریال از آسیا تا آمریکای لاتین

اما به غیر از ترکیه، رقبای دیگری هم در این حوزه دستی برآتش دارند و در حال کسب «قدرت نرم» (Soft power) با استفاده از «اقتصاد فرهنگ» هستند. «قدرت نرم» اصطلاحی به نسبت جدید در حوزه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل است که مقصود از آن، به دست‌آوردن برتری و کنترل بر سایرین، با استفاده از ابزارهای صلح‌آمیز است.

اگر «قدرت سخت» ما را یاد بمب، موشک و یا سازمان «ناتو» می‌اندازد، «قدرت نرم» را می‌توانیم با «موسسه گوته»، «هالیوود»، «لیگ قهرمانان اروپا» یا حتی سریال «بازی تاج و تخت» به یاد بیاوریم. به عبارت خیلی ساده، پخش سریال «بازی تاج و تخت» به عنوان یکی از پربیننده‌ترین سریال‌های تاریخ رسانه، بعدها سودآوری خود را با فروش لباس‌ها، شمشیرها و مواردی از این دست در کشورهای دیگر دنبال کرد.

اگر به بحث تولید و صادرات سریال برگردیم، به غیر از کشورهای اروپایی که حالا دوره‌شان تا حدی گذشته است، نام کشورهایی مانند هند، کره‌جنوبی و حتی کلمبیا و مکزیک هم به چشم می‌خورد. سریال‌های ساخت کره‌جنوبی در ایران هم محبوب هستند، آن هم به اندازه‌ای که آموزش زبان کره‌ای، حالا در موسسات آموزش زبان باب شده است.

از طرفی، «بالیوود» در هند، همین حالا هم بزرگ‌ترین حوزه تولید فیلم‌های سینمایی در جهان است، اما چند سالی است که هندی‌ها در کنار ساخت فیلم‌های رمانتیک با ویژگی‌های خاصِ خودشان، شروع به بازسازی تصویر اساطیری کشور و فرهنگ‌شان در فیلم‌ها و سریال‌های خوش‌ساخت کرده‌اند.

مثلا، فیلم سینمایی «زنده‌باد ناراسیما ردی» (Sye Raa Narasimha Reddy)، داستان یکی از قهرمانان استقلال هند را بیان می‌کند که در مقابل استعمارگران بریتانیایی قیام کرده بود. بعید است کسی این فیلم را ببیند و به این فکر نکند که رقابت‌های اقتصادی و ژئوپولتیک میان هند با جهان غرب، حالا وارد دنیای هنر شده است.