مکرون از روحانی چه می‌خواهد؟ / احمد زیدآبادی
امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه برای پایان دادن به بحران لبنان به تلاش‌های دیپلماتیک خود سرعت داده است. او در همین زمینه با حسن روحانی همتای ایرانی خود نیز تماس گرفته و نسبت به هرگونه دخالت کشورهای خارجی در امور داخلی لبنان هشدار داده است.
در واقع مکرون علاقمند است که ایران برای حفظ موقعیت کنونی حزب‌الله در لبنان، در مسیر فعالیت‌های او کارشکنی نکند و به نحوی با وی همراه شود. چنین حرکتی اما نیازمند چرخشی اساسی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی است و به همین علت از عهدۀ حسن روحانی خارج است.
شاید دولت روحانی چندان بی‌میل نباشد که در مقابل سست شدن زنجیرۀ تحریم‌های آمریکا، از کارت لبنان در تعامل‌اش با فرانسه استفاده کند، اما چنین تمایل احتمالی بدون همراهی و موافقت ارکان اصلی قدرت در ایران، نه فقط امکان عملی شدن ندارد بلکه می‌تواند بالقوه شکاف درون حکومتی را به شدت تشدید کند.
در واقع ستون اصلی سیاست خارجی جمهوری اسلامی در خاورمیانه، بر ضرورت حفظ “سلاح حزب‌الله” استوار است و اگر نظام جمهوری اسلامی بخواهد به نحوی با خلع سلاح این گروه کناربیاید، به معنای آمادگی آن برای تبدیل شدن از یک “حکومت استثنایی” به یک “رژیم عادی” در نظام بین‌الملل است، یعنی همان چیزی که به توصیۀ هنری کیسینجر، دولت ترامپ آن را با تمام قوای خود دنبال می‌کند.
از این جهت، این داستان بدان سادگی که احتمالاً مکرون تصور می‌کند، پیش نخواهد رفت. این در حالی است که آن سوی داستان هم البته بی‌نهایت پیچیده و دشوار است. اگر تلاش‌های دیپلماتیک مکرون مورد اجماع اغلب نیروهای داخلی لبنان و کشورهای دخیل در بحران این کشور قرار گیرد و در کنار آن قدرت‌هایی مانند روسیه و چین هم به حمایت از ابتکار عمل وی برخیزند، جمهوری اسلامی برای حفظ وضعیت موجود در لبنان چه می‌خواهد بکند؟ آیا تسلیم فشارهای همه جانبه خواهد شد و یا اینکه یک‌تنه در مقابل ائتلافی گسترده از نیروهای منطقه‌ای و بین‌المللی تا حد کشیدن ماجرا به رویارویی نظامی خواهد ایستاد؟
شاید مقام‌های ایرانی طبق معمول، این نوع فرمول‌بندی مبتنی بر اصلِ همه یا هیچ را، گونه‌ای تصویرپردازی افراطی از شرایط لبنان قلمداد کنند و به پیدا شدن راه سوم و میانه‌ای امیدوار باشند. با توجه به وخامت بحران لبنان اما به نظرم پیدا شدن راه سوم بی‌شباهت به معجزه نخواهد بود!
از طرف دیگر، بحران لبنان در حقیقت به نزاع اسرائیل - فلسطین هم گره خورده است. به باور من، بدون ارائۀ راه حلی متوازن برای حل مسئلۀ فلسطین، خلع سلاح حزب‌الله در لبنان از سوی بخش قابل توجهی از افکار عمومی مردم خاورمیانه به عنوان اقدامی یکجانبه و معطوف به منافع اسرائیل تفسیر خواهد شد و مقبولیت لازم را پیدا نخواهد کرد.
از این رو مکرون بدون توجه به این موضوع، بعید است بتواند گشایش عمده‌ای در بحران لبنان پدید آورد. گره نزاع اسرائیلی - فلسطینی هم عمدتاً به دست دولت ترامپ است، دولتی که با ارائۀ طرح صلح موسوم به “معاملۀ قرن” نشان داده است که یا درک عمیق و واقع‌بینانه‌ای از مشکل فلسطین ندارد و یا اینکه علاقمند است فرمولی ناعادلانه را با زور سیاسی و فشار اقصادی به طرف ستمدیدۀ مناقشه یعنی فلسطینی‌ها تحمیل کند!
بدین ترتیب، مکرون برای کمک به حل بحران لبنان نیازمند جلب حمایت ترامپ به ایجاد تغییراتی مهم در معاملۀ قرن است به طوری که دولت خودگردان فلسطین و پادشاهی اردن آن را کم و بیش متوازن ارزیابی کنند.
با توجه به عدم حمایت ترامپ از الحاق یکجانیۀ بخشی از کرانۀ باختری رود اردن به اسرائیل، شاید مکرون بتواند به ازسرگیری تماس بین دولت خودگردان فلسطین و کاخ سفید کمک کند؛ تماس‌هایی که گفته می‌شود با میانجیگری‌هایی در شرف آغاز است و چه بسا که در نهایت سبب تعدیلی اساسی در معاملۀ قرن شود.
