دامنه حمایت چین از ایران در مقابل فشارهای آمریکا

سلنا صمدلی/خبرگزاری آناتولی

یکی از پژوهشگران دانشگاه شانگهای در گفتگو با «آناتولی» روابط ایران-چین را بیشتر تجاری دانست تا دوستانه و تاکید کرد پکن درصورت افزایش فشارهای واشنگتن، برای حفظ منافع خود، تهران را تنها خواهد گذاشت.

نورالدین آکچای دانشجوی دکترای مطالعات جهانی دانشگاه شانگهای چین در مصاحبه با خبرگزاری آناتولی درباره روابط این کشور با ایران و سیاست جدید واشنگتن علیه تهران گفت: «ایران و چین؛ مانند دو کشور دوست و برادر نیستند. روابط آنها همانند رابطه دو بازرگان است. چین برای حفظ منافعش به راحتی می‌تواند ایران را رها کند».

وی در این گفتگوی اختصاصی ابتدا درباره دلایل اظهارات فوق اظهار داشت:

«به دلیل تحریم‌ها، ایران نمی‌تواند درآمد نفتی را از طریق بانکی به کشورش منتقل کند. بسیاری از کشورها دنبال مدل پرداخت بدون استفاده از سیستم آمریکا هستند. آلمان بر ایجاد سیستم پرداخت مستقل از آمریکا و چین و روسیه نیز بر استفاده از پول ملی در تجارت با ایران تاکید دارند. این مسئله تنها با استفاده از پول ملی قابل حل نیست، چون بانک‌ها وارد ریسک تحریم‌ها نمی‌شوند. قبلا نیز شاهد تاثیر این تحریم‌ها بر بانک‌های آلمان، فرانسه و ترکیه بوده‌ایم. چین نیز این ریسک را نمی‌‌کند.

اخیرا، حساب‌های ایرانیان در برخی بانک‌های چین بسته شده است. به گفته طرف چینی، این اقدام سیستماتیک نیست و دلیل آن، اجرای دقیق قوانین گروه ویژه اقدام مالی (FATF) برای مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم است. ایرانی‌ها اعلام کرده‌اند که یک فشار سیستماتیک در این زمینه از سوی چینی‌ها وجود دارد. بانک‌های چینی نسبت به ایرانی‌ها حساس هستند. آنها از تحریم‌های ایالات متحده آمریکا می‌ترسند و بر حساب‌های ایران حساسیت بیشتری دارند.

برخی شرکت‌ها مانند توتال، ایران را ترک کرده‌اند. برای آنها بازار آمریکا قابل جایگزینی با سایر کشورها نیست. شرکت‌های چینی می‌کوشند جای توتال در پروژه پارس جنوبی ایران را پر کنند. آمریکا می‌داند که حمایت چین از ایران پایدار نیست. علی‌رغم حمایت زبانی پکن از تهران، بسیاری از شرکت‌ها و بانک‌های چین با آمریکا ارتباط نزدیک دارند، از این رو تا پایان از ایران حمایت نخواهند کرد، چون آنها نیز از تحریم‌های آمریکا مستثنی نخواهند بود.

سهم ایران در تجارت خارجی چین که سال گذشته به سطح ۴٫۳ تریلیون دلار رسید، کمتر از یک درصد است. در حالیکه حجم مبادلات تجاری ایالات متحده آمریکا و چین ۱۷ برابر بیشتر از مبادلات این کشور با ایران است. علاوه بر این، ۵۰۶ میلیارد دلار از این رقم شامل صادرات چین به آمریکاست. این مثال گویای اهمیت ایالات متحده آمریکا برای چین است.

چین از بنیانگذاران سازمان همکاری شانگهای است. ایران از سال ۲۰۰۸ تاکنون منتظر عضویت در این سازمان است. مانع اصلی این امر، تحریم‌های بین‌المللی است. سال ۲۰۱۰ مقررات پذیرش اعضای جدید در نشست تاشکند تنظیم شد و بر اساس آن کشورهای مشمول تحریم های شورای امنیت نمی‌توانند عضو سازمان همکاری شانگهای باشند. سال ۲۰۱۵ پس از لغو تحریم‌ها علیه ایران، بزرگترین مانع بر سر راه عضویت کامل ایران در این سازمان رفع شد.
تحریم‌های مجدد ایالات متحده آمریکا علیه ایران بار دیگر مانع عضویت این کشور در سازمان همکاری شانگهای شد. به‌جز روسیه، سایر کشورهای عضو این سازمان با عضویت کامل ایران در آن مخالف و نگران واکنش آمریکا هستند. چین بر خلاف روسیه در این خصوص موضع محافظه‌کارانه‌تری دارد. پکن به دلیل نگرانی از واکنش‌های احتمالی آمریکا به این مورد محتاطانه نگاه می کند».

این پژوهشگر ارشد دانشگاه شانگهای درباره جوانب مثبت در روابط ایران-چین نیز تصریح کرد:

«چین با خرید روزانه ۶۵۵ هزار بشکه نفت از ایران، یکی از مشتریان اصلی این کشور است. چین ۲۴ درصد نفت ایران را خریداری می‌کند. این کشور از لحاظ تامین انرژی برای چین گزینه‌ای اجتناب‌ناپذیر است. تهران از لحاظ اقتصاد و سیاست نیز برای پکن حائز مهم است. این کشور از منظر استراتژی جاده ابریشم و برای رقابت با ایالات متحده آمریکا از ایران استفاده می‌کند.

مقامات چین اخیرا گفته‌اند که از تحریم‌های آمریکا پیروی نخواهند کرد. بدین منظور تجارت با یوان را گسترش داده‌اند. چینی‌ها جایگزین فرانسه در تامین قطعات یدکی بازار ایران خواهند شد. چین علی‌رغم تحریم‌ها، به خرید نفت از ایران ادامه داد. واردات نفت چین از ایران ماه گذشته ۲۶ درصد افزایش یافت. در ماه اوت، واردات نفت چين از ايران به ۸۷۴ هزار بشكه در روز رسيد. با وجود خروج بسیاری از شرکت‌ها از ایران، کمپانی‌های چینی در تلاش برای پر کردن این شکاف هستند.

ایران و چین می‌کوشند در مقابل رویکرد آمریکا و سیاست‌های تهاجمی ترامپ از لحاظ اقتصادی و سیاسی در در کنار هم باشند. سیاست تهران و پکن در سوریه نیز هم راستا بوده و دو کشور خواهان برقراری ثبات در سوریه و نابودی مخالفان رژیم اسد هستند. چین عضو دائم شورای امنیت است و تصویب قطعنامه بدون رای آن ممکن نیست. در زمینه بحران سوریه شاهد این امر بودیم. آمریکا به دلیل وتوهای متعدد روسیه و چین قادر به تصویب قطعنامه علیه رژیم اسد نشد. ممکن است همین اتفاق در مورد ایران نیز رخ دهد».