احتكار چیست؟ / محمد طبیبیان

از این فرصت استفاده می‌كنم براى طرح این بحث با عزیزانى كه توجه آنان مباحث و منطق اقتصاد است. در نظریه علم اقتصاد چیزى به نام احتكار نداریم. ادبیات چند صد ساله موجود سر فصلى به نام احتكار ایجاد نكرده. بلكه مفهوم انحصار مطرح بوده است. انحصار هم به معنى این است كه یك فعال اقتصادى یا چند فعال از طریق تبانى اقداماتى انجام دهند كه به افزایش قیمت كالا یى به دلیل اقدامات آنان منجر شود. این مى تواند تولید كننده یا تولید كنندگان اتومبیل باشد یا تاجرى كه امتیاز ویژه براى واردات برنج یا هر كالاى دیگرى بدست آورده یا كسانى كه با هماهنگى حجم هاى عظیمى از محصولات خاص كشاورزى را با نیت افزایش قیمت خریدارى كنند(مانند نیروهاى روس و انگلیس و همكاران داخلى شان، كه طى دوره جنگ اول جهانى، بخش بزرگى از محصول غله ایران را براى استفاده نیرو هاى خودشان خریدند و منجر به قحطى بزرگى شدند كه همراه با بیمارى وبا سبب مرگ بیش از بیست در صد مردم ایران شد).

شیوه قانونى بر خورد با انحصارگران در كشور هاى دیگر از مجراى قوانین ضد انحصار است. در كشور ما هم قانونى تحت عنوان قانون  رقابت مندى بازار در سال ١٣٨٢ تصویب و پس از ایراد شوراى نگهبان در سال ١٣٨٧ با تصویب مجمع تشخیص مصلحت نهایى و به اجرا در آمد كه نه در حیطه قانونى نه مبناى اندیشه اقتصادى و نه حیطه اجرا كفاف  ضروریت هاى اقتصاد كشور را نداده است.

در زمان جنگ ها كشور هاى با اقتصاد كوچك و قابلیت تاثیر از خارج اقدامات پیشگیرانه اى را انجام مى داده‌اند. از قبیل تكلیف به تجار و تولید كنندگان خاص جهت اعلام موجودى انبار كالاهاى استراتژیك طبق تعریف مشخص. دولت ها بدون تصرف و تعدى به این انبار ها تخصیص و حجم موجودى آن ها را تحت نظر مى داشته اند. تخصیص برخى كالا ها را هم حكومت ها مستقیماانجام مى داده اند. اصولا توجه اكید به این امر بوده كه حكومت ها خود عامل افزایش بى ثباتى و عدم اطمینان نشوند چرا كه در شرایط بحرانى این امر به كمك بحران ساز هاى اجنبى خواهد آمد. تعدى به حقوق مالكیت را در حداقل ممكن قرار دهند. همچنین توجه داشته اند كه از طریق كاهش درجه آزادى داخلى به تصلب و شكنندگى اقتصاد كمك نكنند.