تحلیل آماری آرای کُردهای ترکیه
صابر گل‌عنبری
گزارش‌های آماری مفصلی از نتایج اکتسابی احزاب ترکیه در ۸۱ استان و ۷ منطقه اداری منتشر شد. در این گزارش‌ها آنچه کارشناسان را به تامل بیشتر فرا می‌خواند، اطلس آرای کُردی در دو انتخابات اخیر در این کشور است. این مساله می‌تواند شناختی دقیق از جامعه کُردی و به تبع آن مساله کُردی ترکیه به دست دهد.
قبل از برگزاری انتخابات ۲۴ ژوئن کانال نگاهِ دیگر طی چند یادداشت به این انتخابات و چینش احتمالی آرای کُردها پرداخت که تفاوتی آنچنانی با گزارش‌های آماری اخیر ندارد.
به نوشته سعید الحاج کارشناس مقیم ترکیه، بر پایه نتایج انتخابات ریاست جمهوری، رجب طیب اردوغان در دو منطقه اداری کُردنشین شرق و جنوب شرقی آناتولی با فاصله زیادی نسبت به رقیب انتخاباتی خود در این مناطق حائز اکثریت آرای کُردها شد؛ به نحوی که در منطقه شرق ۵۲ درصد آرا را در مقابل صلاح الدین دمرتاش با ۲۹ درصد کسب کرد و در جنوب شرقی نیز اردوغان ۴۹ درصد و دمرتاش ۳۵٫۹ درصد آرا را به دست آوردند.
مقایسه‌ای نتایج دو انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۸ و ۲۰۱۴ نشان می‌دهد که اردوغان در این دوره یک درصد ریزش رای در دو منطقه یاد شده داشته، اما آرای دمرتاش ۲٫۸ درصد کاهش داشته است؛ یعنی سه برابر اردوغان. این که چرا صلاح الدین دمرتاش این اندازه افت رای داشته است، خود جای تامل دارد. شاید عده‌ای دلیل آن را در زندانی بودن صلاح الدین دمرتاش و عدم دسترسی ایشان به رای‌دهندگان در شرق و جنوب شرقی ترکیه جستجو کنند، اما احتمالا این دلایل واقع‌بینانه به نظر نرسد چون اولا انتظار می‌رفت همین مساله احساسات کُردها را تحریک و آرای آن‌ها را به سمت ایشان سوق دهد و ثانیا ایشان شخصیتی شناخته شده هستند و ثالثا کاهش آرای حزب کُردی دموکراتیک خلق‌ها در انتخابات پارلمانی در استان‌های کردنشین نیز که نامزدهای آن از نزدیک با مردم دیدار و تبلیغ می‌کردند، موید این مدعاست.
در انتخابات پارلمانی نیز حزب عدالت و توسعه به ترتیب در استان‌های شرقی و جنوب شرقی ۴۲٫۳ و ۳۹٫۹ درصد و حزب دموکراتیک خلق‌ها نیز ۳۲٫۳ درصد و ۳۸٫۶ درصد آرا را کسب کردند. در مجموع در استان‌های هر دو منطقه اداری شرق و جنوب شرقی آناتولی حزب عدالت و توسعه آرای بیشتری نسبت به حزب هدپ به دست آورد.
حزب دموکراتیک خلق‌ها در بیشتر این استان‌ها ریزش رای داشت، اما در مقابل آرای آن در شهرهای بزرگ استانبول، آنکارا و ازمیر افزایش چشمگیری داشت.
جالب اینجاست که در این دوره آرای آک‌پارتی در ۷۱ استان کاهش داشته و در ۱۰ استان افزایش یافته که ۹ استان آن کُردنشین است.
سنگین‌تر شدن سبد آرای حزب دموکراتیک خلق‌ها در استانبول و آنکارا با توجه به جمعیت کُردی قابل توجه در این دو شهر طبیعی است، اما در شهر ازمیر پایگاه تاریخی حزب جمهوری‌خواه خلق این‌گونه نیست. جمعیت کُردها در این شهر با کردهای مقیم استانبول و آنکارا قابل مقایسه نیست. افزایش چشمگیر آرای حزب هدپ در ازمیر این شائبه را تقویت می‌کند که قبل از برگزاری انتخابات مطرح شد و در این کانال هم به آن اشاره شد.
گفته می‌شود حزب جمهوری‌خواه خلق به رهبری قلیچدار اوغلو از برخی هواداران خود خواسته است با هدف کاستن از تعداد کرسیهای حزب عدالت و توسعه به حزب دموکراتیک خلق‌ها رای دهند تا بتواند از حد نصاب ده درصد آرا عبور کرده و وارد پارلمان شود.
طبق قانون انتخابات ترکیه، اگر حزبی نتواند این حد نصاب را کسب کند، کل آرای اکتسابی آن در مناطق مختلف به حزب حائز اکثریت در آن‌ها اختصاص می‌یابد؛ در نتیجه اگر این حزب کُردی ۹٫۹ درصد آرا را کسب می‌کرد همه آن به سبد حزب حاکم ریخته می‌شد و حدود ۶۰ کرسی به تعداد کرسی‌هایش افزوده می‌شد و بدون نیاز به حرکت ملی صاحب اکثریت مطلق پارلمانی می‌گردید. از این رو، گفته می‌شود حزب جمهوری‌خواه خلق از برخی هوداران خود خواست به حزب دمرتاش رای دهند.
اظهارات تاج الدین بایر از حزب جمهوری‌خواه خلق در شهر ازمیر این احتمال را تقویت می‌کند. وی اخیرا گفت که 2 درصد از هواداران حزبش دراین شهر به حزب هدپ رای داده‌اند تا موفق به ورود به پارلمان شود. این حزب در ازمیر ۸۵ هزار رای به دست آورد و صاحب یکی از کرسیهای آن شد.
آرای حزب جمهوری‌خواه خلق نسبت به انتخابات قبلی حدود ۳ درصد کاهش نشان می‌دهد.
فارغ از نکات پیشگفته، این حزب با تصاحب ۶۷ کرسی، سومین فراکسیون بزرگ پارلمانی را در اختیار دارد و به وزنه مهمی درمعادلات داخلی ترکیه تبدیل شده و حذف‌شدنی نیست و ثابت شد که برخورد چکشی با این حزب نتیجه‌بخش نبوده است.
نتایج انتخابات مناطق کُردی بر این نکته هم تاکید دارد که نزاع میان پ.ک.ک و دولت ترکیه به تنهایی محملی علمی برای شناخت جامعه و مساله کردی در این کشور نیست.
