از راهبرد خویش دست نکشیم / محمدجواد روح
برخی سایت‌های خبری جملاتی را به نقل از آقای خاتمی در نقد امضاکنندگان نامه پیشنهاد مذاکره با آمریکا منتشر کرده‌اند که طی آن، ایشان با توجه به مواضع دونالد ترامپ، مذاکره با آمریکا را «خلاف کرامت انسانی و مغایر با منافع ملی» خوانده‌اند.
البته، این عبارات در خبر رسمی منتشرشده از سوی «خاتمی مدیا»، رسانه رسمی آقای خاتمی، به این صراحت نیامده است.
در این خبر که در پست بالا آمده؛ ایشان گفته‌اند: «تلاش می‌کنند جا بیاندازند که همه نارضایتی‌های مردم به دنبال مذاکره با آقای ترامپ حل خواهد شد، که اصلا چنین نیست».
اینکه اخیرا برخی سایت‌های اختلاف افکن اما مدعی همسویی با اصلاح‌طلبان نقل قول هایی جنجالی از آقای خاتمی منتشر می‌کنند که در متن رسمی سخنان ایشان نیست؛ موضوع قابل تاملی است که دفتر آقای خاتمی باید آن را بطور جدی پیگیری کند.
اما حتی اگر این نقل قول صحیح باشد؛ جای پرسش از آقای خاتمی هست که چرا و بر چه اساس، مساله‌ای سیاسی-راهبردی همچون «پیشنهاد مذاکره با آمریکا» که برخی اصلاح‌طلبان با آن موافق و گروهی مخالف هستند؛ با مقولاتی چون «کرامت انسانی» می‌سنجند و یا آن را با تعابیر کشداری چون «مخالف منافع ملی» تحلیل می‌کنند.
کمترین انتظار از همه نیروهای سیاسی و بویژه چهره‌های شاخص و موثری چون آقای خاتمی، آن است که چهار دهه پس از قطع رابطه با آمریکا و نیز تجربه سخت و پرهزینه پرونده هسته‌ای راهبردها و مواضعی اتخاذ کنند که با شرایط عینی جامعه ایران همخوانی داشته باشد؛ نه آنکه همچنان چون سال ۱۳۵۸ و حتی دهه ۷۰، در بند ذهنیت‌ها و ملاحظات ایدئولوژیک باشند.
اینکه از آقای خاتمی هم نقل شده که چون طرف مقابل در آمریکای امروز ترامپ است، مذاکره معنا ندارد؛ این پرسش را به ذهن می آورد که چرا در زمان بیل کلینتون که چنین مشی ای در قبال ایران نداشت و مادلین آلبرایت، وزیرخارجه وقت آمریکا، از کودتا علیه دولت دکتر مصدق پوزش خواست؛ ایران نه تنها پالسی برای مذاکره نفرستاد که حتی آقای خاتمی، از دیدار اتفاقی و عکس یادگاری با رییس‌جمهور آمریکا در مجمع عمومی سازمان ملل خودداری کرد؟
اینکه امروز بهانه مخالفت با مذاکره را ظهور رییس‌جمهوری چون ترامپ بدانیم؛ سوال اصلی را بوجود می‌آورد که در دوران کارتر، کلینتون، اوباما چه دلیلی جز شعارهای ایدئولوژیک مانع مذاکره و حرکت در جهت رفع اختلافات شد؟
از سابقه تاریخی مساله که بگذریم؛ در شرایط کنونی ایران (که به گفته صحیح آقای خاتمی، «سرمایه ایران در حال نابودی است») کرامت انسانی و منافع ملی ایرانیان، هر روز با موج بحران‌های اقتصادی و روانی از میان می‌رود و فرو می‌کاهد؛ نه چنانکه نقل شده، با پیشنهاد ابتکار دیپلماتیک.
اینکه ما چانه‌زنی وزیر نفت برای حفظ صادرات کمتر از دو میلیون بشکه‌ای را نبینیم، اینکه ما برهم خوردن حداقل ثبات اقتصادی و آرامش اجتماعی را نبینیم و دلخوش باشیم که «وضع بدتر از سالیان بحران دوران احمدی‌نژاد نیست»؛ چه نسبتی با کرامت انسانی و منافع ملی دارد؟
به راستی، اینکه ایران به هرشکل نشانه‌هایی از آمادگی برای تعامل و مذاکره را نشان دهد، چه تعارضی با منافع ملی دارد؟ جز آنکه موقعیت ترامپ و تندروهای کاخ سفید در عرصه بین‌المللی و حتی در داخل آمریکا تضعیف می‌شود؟
از آقای خاتمی و دیگرانی که گزاره مذاکره را نفی می‌کنند؛ باید پرسید: «پس پیشنهاد شما چیست؟» دوران نفی این و آن و ارایه نکردن گزاره بدیل، گذشته است...
اینکه اصلاح‌طلبان و بویژه چهره‌های شاخصی چون آقای خاتمی به جای تاکید بر تداوم و تعمیم الگوی برجام و راهبرد موثر آن در سطح بین‌الملل، عملا با مخالفان بهانه‌جوی برجام همراه شوند و با ظهور ترامپ از راهبرد اصلاح‌طلبانه در عرصه خارجی دست بکشند؛ جز تضعیف هرچه بیشتر اصلاح‌طلبان در سطح جامعه و تشدید ناامیدی، حاصلی ندارد.
فراموش نکنیم دفاع از اصلاح‌طلبی در سیاست داخلی و اعتمادسازی در سیاست خارجی، در شرایط دشوار و با حضور موانع و پدیده‌هایی چون ترامپ و نتانیاهو واجد ارزش است؛ وگرنه در دوران اوباما و «نرمش قهرمانانه»، جز معدودی دلواپس پرهیاهو، همه راستگرایان و محافظه‌کاران هم مدافع مذاکره و تعامل می‌شوند و نمی‌توان آن را بعنوان «هنر و ابتکاری اصلاح‌طلبانه» به جامعه فروخت.
حداقل انتظار از اصلاح‌طلبان شاخصی چون آقای خاتمی این است که همچون علی اکبر ولایتی نباشند و با سخت شدن شرایط، دچار چرخش راهبردی نشوند.
