جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - Friday 29 March 2024
ايران امروز
iran-emrooz.net | Thu, 16.11.2017, 1:12

سقوط آخرین ستون‌های سوسیالیسم در آفریقا

اعتماد: سه‌شنبه شب خبر رسید كه ارتش زیمبابوه با اعزام نیرو به شهر حراره، اقدام به كودتای نظامی كرده است. هر چند صبح روز چهارشنبه نظامیان كه تلویزیون زیمبابوه را اشغال و دسترسی به ساختمان‌های دولتی را محدود كرده‌اند، روی صفحه‌های تلویزیون حاضر شدند و اعلام كردند اقدامات آنها كودتا نیست و فقط قصد دارند «اطرافیان فاسد موگابه» را از كنار او دور كنند. جعفر قنادباشی، كارشناس مسائل آفریقا معتقد است كه محبوبیت شخص رابرت موگابه، رییس‌جمهور زیمبابوه، در این كشور به حدی است كه كودتاگران به سادگی نمی‌توانند بدون احتمال مواجهه با مقاومت شدید مردمی اقدام به بركناری او كنند. قنادباشی در عین حال تاكید می‌كند كه با توجه به قدرت اتحادیه آفریقا و مخالفت این سازمان بین‌المللی با كودتا، بعید است بدون چراغ سبز قدرت‌های بزرگ، كودتای اخیر رخ داده‌باشد. در ادامه، متن كامل گفت‌وگوی روزنامه «اعتماد» را با جعفر قنادباشی، كارشناس مسائل آفریقا مطالعه می‌كنید:

تحولات اخیر زیمبابوه و دخالت نظامیان برای انجام تغییرات سیاسی به چه دلیل آغاز شده است و چه انگیزه‌هایی پشت كودتای اخیر در این كشور وجود دارد؟

البته بیش از سه دهه است كه رابرت موگابه، رییس‌جمهور زیمبابوه زمام امور را بر عهده دارد، بیش از ٣٧ سال از ١٩٨٠ تاكنون، ایشان در زیمبابوه قدرت را در اختیار دارد. چیزی كه در ظاهر به عنوان دلیل این اتفاق اعلام شده است، به اختلافاتی بازمی‌گردد كه در مورد جانشینی آقای موگابه و معاون او وجود دارد. در واقع رقابتی میان منانگاگوا، معاون موگابه در حزب زانو-پی‌اف و همسر او برای جانشینی رییس‌جمهور كهنسال زیمبابوه وجود دارد. ارتش بعد از كنار گذاشته‌شدن امرسون منانگاگوا، از مقام معاونت به نفع او وارد عمل شده است تا اجازه ندهد همسر موگابه، گریس موگابه، به مقام معاونت و در نتیجه بر اساس قانون اساسی جدید، در صورت كناره‌گیری یا مرگ رییس‌جمهور، جانشین او انتخاب شود.

اما نباید نقش كشورهای خارجی در این موضوع را نادیده‌گرفت. زمانی كه نزدیك به ١٥ سال پیش اتحادیه آفریقا جایگزین سازمان وحدت آفریقا شد، امكان انجام كودتا در كشورهای آفریقایی به‌شدت كاهش یافت، چرا كه با حضور این اتحادیه، دیگر كشورهای آفریقایی معمولا به هیچ عنوان حاضر به پذیرش نظام‌های حاصل از كودتا در بین كشورهای عضو نیستند. در نتیجه برای اینكه این كودتا توانایی شناسایی و پذیرش توسط كشورهای دیگر آفریقایی داشته‌باشد، قطعا وجود یك چراغ سبز قدرتمند از سوی قدرت‌های خارجی برای انجام آن وجود داشته‌باشد.

كودتاگران اعلام می‌كنند كه با شخص رابرت موگابه مشكلی ندارند و برای كنار زدن اطرافیان فاسد او وارد عمل شده‌اند. دلیل این امر چیست؟

دلیلش جایگاه موگابه در بین مردم آفریقا و همچنین اهمیت او به عنوان یكی از مشهورترین و قدیمی‌ترین رهبران آفریقایی است. موگابه به عنوان یكی از قدرتمندترین و موثرترین رهبران عدم تعهد و جهان سوم از احترام زیادی برخوردار است. موگابه به عنوان ریاست اتحادیه آفریقا هم برگزیده شده و یكی از استوانه‌های تشكیل اتحادیه آفریقا است. به همین دلیل هم هست كه می‌گویم كودتا بدون همكاری و چراغ سبز خارجی امكان‌پذیر نیست.

این دخالت خارجی فقط از سوی كشورهای آفریقایی است یا قدرت‌های جهانی هم در آن نقش بازی می‌كنند؟

قطعا كشورهای غربی نقش دارند، خصومت بسیار شدیدی هم بین دولت آقای موگابه و دولت بریتانیا از سال ١٣٨٠ یا ٢٠٠٢ وجود دارد. در آن دوران رابرت موگابه با اجرای یك قانون اصطلاحات ارضی، زمین‌های متعلق به بریتانیایی‌تبارها را میان مردم زیمبابوه تقسیم كرد، همین اقدام او با واكنش تند بریتانیا مواجه شد و حتی دولت زیمبابوه از مجموعه دولت‌های مشترك‌المنافع یا اتحادیه كشورهای هم‌سود كه از دولت‌های مستعمراتی پیشین بریتانیا تشكیل شده است اخراج شود. در حال حاضر ٥٢ كشور عضو این اتحادیه هستند. از همان زمان كه اصلاحات ارضی موگابه آغاز شد، دولت‌های بریتانیا و ایالات متحده امریكا تحریم‌های شدیدی را علیه این كشور آفریقایی برقرار كردند. یكی از امیدواری‌های اصلی كودتاگران این است كه اقدام‌های آنها از سوی بریتانیا و امریكا مورد حمایت واقع شود. تاكید می‌كنم، هرچند در ظاهر عنوان می‌شود كه ریشه كودتا در مسائل و اختلاف‌نظرهای داخلی در زیمبابوه است، به هیچ عنوان نمی‌توان پذیرفت كه این كودتا بدون هماهنگی با كشورهای خارجی انجام شده‌باشد. احتمال مداخله خارجی و حمایت‌های بعدی از اقدامات كودتاگران را نمی‌توان به هیچ عنوان نادیده‌گرفت. بسیار محتمل است كه دولت بریتانیا كه زیمبابوه یكی از مستعمرات سابقش بوده و ثروتمندان بریتانیایی، منافع زیادی در مزارع حاصلخیز این كشور داشتند و سفارتخانه بسیار قدرتمند و موثری در حرار دارد، در این اقدامات نقش محوری داشته ‌باشد.

به جز گریس موگابه، همسر رییس‌جمهور و امرسون منانگاگوا، معاون او، پیش از این شاهد نقش‌آفرینی مورگان چانگیرای به عنوان یكی از اصلی‌ترین شخصیت‌های اپوزیسیون سیاسی در زیمبابوه بودیم. آیا چانگیرای كه در دو انتخابات در گذشته رویاروی موگابه ایستاده بود، نقشی در تحولات اخیر دارد؟

چانگرای مدتی به عنوان یكی از اصلی‌ترین چهره‌های سیاسی زیمبابوه مطرح بود، اما مدت زیادی است كه نقش او مانند گذشته نیست و قدرتش را از دست داده است. چانگرای در گذشته حزبی را تاسیس كرده‌بود با عنوان تغییر برای دموكراسی در دو انتخابات گذشته زیمبابوه هم توانسته ‌بود آرای زیادی را به خود اختصاص دهد، اما این حزب دچار انشقاق شده است و شاخه آقای چانگرای از قدرت سابق برخوردار نیست. شاید نزدیك به یك دهه پیش، چانگرای نیمی از آرای مردمی در زیمبابوه را در اختیار داشت و حزب او از حمایت غربی‌ها هم برخوردار بود و حتی بعد از برگزاری انتخابات بسیار جنجالی در زیمبابوه، نهایتا به عنوان نخست‌وزیر دولت رابرت موگابه هم انتخاب شد. در حال حاضر تركیب قدرت در زیمبابوه هنوز مشخص نیست، چرا كه انسجام زیادی بین احزاب مخالف وجود ندارد. در ادامه نباید انتظار داشت كه حزب زانو‌پی‌اف تحت رهبری موگابه و با معاونت منانگاگوا، قدرت را در اختیار دیگران قرار دهد یا از صحنه سیاسی به این زودی حذف شود. هر اتفاقی در قدرت رخ بدهد، در كوتاه‌مدت به رهبری حزب زانو پی‌اف انجام خواهد شد و قاعدتا اگر قرار بر تغییراتی هم باشد با انشعاب در حزب زانو پی‌اف رخ می‌دهد. قطعا در آینده شاهد مقاومت‌هایی از سوی احزاب دیگر خواهیم بود و تحرك بیشتری در احزاب اپوزیسیون می‌بینیم، اما در كوتاه‌مدت پیش‌بینی می‌شود كه نظامیان قدرت را در اختیار خواهند داشت، اما برای كسب قدرت وعده انتخابات سراسری می‌دهند و در میان‌مدت باید منتظر یك انتخابات در این كشور بود كه قدرت از نظامیان به غیرنظامیان منتقل شود هرچند جانشینی منانگاگوا به دلیل تغییراتی كه در قانون اساسی به وجود آمده است در صورت كناره‌گیری موگابه، به صورت خودكار و بدون انتخابات انجام می‌شود، اما در نهایت برای كسب مشروعیت سیاسی، منانگاگوا مجبور است به جای تكیه بر نظامیان، ریاست‌جمهوری خود را به آرای عمومی بگذارد.

منانگاگوا چقدر ممكن است در رای‌گیری عمومی موفق باشد؟

در مورد شخص او روشن نیست، اما نباید جایگاه و محبوبیت شخص موگابه در بین مردم زیمبابوه را از یاد برد. به همین دلیل است كه ارتش در هر یك از بیانیه‌هایی كه از ابتدای اقدامات اخیر داده است، این نكته را مورد اشاره قرار می‌دهد كه هیچ خللی به موگابه وارد نشده است و اگر تحولی توسط ارتش صورت می‌گیرد علیه موگابه نیست، بلكه علیه اطرافیان اوست. چنین اصراری از سوی ارتش به دلیل اعتبار و محبوبیتی است كه موگابه در بین مردم دارد. هر كسی قرار باشد جانشین آقای موگابه بشود بخت بسیار ناچیزی برای این دارد كه بتواند بدون تقسیم كردن قدرت، شخصا تمام قوا را در اختیار بگیرد. من شخصا محبوبیت موگابه را از نزدیك دیده‌ام، اینكه موگابه همواره در میان مردم حضور می‌یافت و حتی گاهی روزانه در نزدیكی كاخ ریاست‌جمهوری بدون كمترین تشریفاتی با مردم عادی گفت‌وگو می‌كرد. در نتیجه جایگاه و اعتبار موگابه چه در آفریقا، چه در جهان سوم و چه به عنوان یك رهبر شناخته‌شده در جهان، باعث می‌شود كه هر فردی برای جانشینی او اقدام كند، برای جمع كردن تمام قوا در اختیار خود با مشكل مواجه خواهد شد.

اقدامات نظامیان زیمبابوه در دیگر كشورهای منطقه جنوب آفریقا چه اثری خواهد داشت؟

ابتدا باید بگویم كه ما شاهد فروپاشی آخرین پایگاه‌های نظام‌های سوسیالیستی در آفریقا هستیم، بعد از اوگاندا كه با برگزاری انتخابات شاهد انتقال قدرت از احزاب چپ‌گرا به احزاب غرب‌گرا بودیم، حالا در زیمبابوه هم به نظر می‌رسد آخرین نشانه‌های یك رهبری سوسیالیستی و چپ‌گرای قدیمی در حال از بین رفتن است. امروز حكومت‌های مهم آفریقایی دستخوش تغییرهای جدی شده‌اند. برای مثال در مرزهای زیمبابوه، مهم‌ترین همسایه این كشور آفریقای جنوبی است كه نظام حاكم بر این كشور، تحت رهبری جیكوب زوما را به هیچ‌وجه نمی‌توان استمرار دولت‌های پساآپارتاید نلسون ماندلا و تابو امبكی دانست، هرچند زوما شخصا از حزب كنگره ملی آمده است و سوابق چپ‌گرایانه دارد، اما استقلال نظر و دیدگاه‌های مشابه ماندلا ندارد. امروز مسائلی مانند بدرفتاری با كارگران معادن، فساد و مشكلات دیگر، حتی گاهی بسیار بدتر از دوران رژیم آپارتاید در این كشور وجود دارد. اما شرایط آفریقای جنوبی با زیمبابوه كمتر قابل مقایسه است چرا كه در آفریقای جنوبی نوعی نظام سرمایه‌داری حاكم است اما در زیمبابوه یك حكومت سوسیالیستی حاكم بود و آزادی‌های اقتصادی بسیار محدود‌تر بود. تحولات زیمبابوه از چند جهت می‌تواند بر آفریقای جنوبی تاثیر داشته‌ باشد، طی دو دهه گذشته و بعد از تحریم‌های غرب علیه زیمبابوه، میلیون‌ها شهروند این كشور برای یافتن شغل و درآمد بیشتر به آفریقای جنوبی مهاجرت كرده‌اند و درصورتی كه احساس بكنند كه امكان ایجاد تغییرات جدی و برداشته‌شدن تحریم‌ها و بازگشت تجار بریتانیایی وجود دارد به این كشور بازخواهند گشت.




 

ايران امروز (نشريه خبری سياسی الکترونیک)
«ايران امروز» از انتشار مقالاتی كه به ديگر سايت‌ها و نشريات نيز ارسال می‌شوند معذور است.
استفاده از مطالب «ايران امروز» تنها با ذكر منبع و نام نويسنده يا مترجم مجاز است.
Iran Emrooz©1998-2024