جدال وعده وعمل

«اعتماد» دوئل نخست کاندیداها را  بررسی می‌کند
اعتماد / مهشید ستوده

فردا عصر عقربه‌های ساعت که به هفت نزدیک شود میلیون‌ها ایرانی یک ارزیابی اولیه از داشته‌های شش کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم خواهند داشت. سه ساعت مناظره شش کاندیدا در جمعه هشتم اردیبهشت تکلیف اولیه را از آرای مردم روشن خواهد کرد تا مشخص شود برگ برنده انتخابات ٩٦ در دستان چه فرد یا افرادی است؟ آیا فردی وجود دارد که بتواند چشم‌ها و گوش‌ها را همچون سال ٩٢ به خود خیره کند؟ مناظرات انتخاباتی ریاست‌جمهوری این‌بار بیشتر از هر چیز دیگری تبدیل به حاشیه انتخاباتی شده بود. اصولگرایان که بزرگ‌ترین ضربه چهار سال پیش را از همین محل خورده بودند این‌بار تمام تلاش‌شان را کردند که روحانی را شکست خورده مناظره‌ها جا بزنند. تلاش‌هایی که هیچ کدام به نتیجه نرسید. حالا نخستین جمعه که عصرش با مناظره است از راه برسد همه‌چیز معلوم می‌شود. اطلاعات، تسلط و برنامه‌ها است که از زبان کاندیداها بیرون می‌آید و ذهن‌های مردم را به خود مشغول می‌کند.

ارزیابی اولیه شش کاندیدا؛ روز جمعه
نخستین مناظره انتخاباتی که قرار است میلیون‌ها ایرانی را پای قاب تلویزیون بنشاند روز جمعه برگزار خواهد شد. عنوان مناظره قرار است که «اقتصادی» باشد اما وابستگی‌های پیچیده همه مقوله‌ها در کشور با «سیاست» این ظن را قوی می‌کند که این مناظره گرچه نام اقتصادی را با خود همراه دارد، اما سیاسی هم باشد. حالا باید دید نخستین باری که شش کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری دور یک میز می‌نشینند تا با یکدیگر بحث و گفت‌وگو کنند، کدام مسائل است که بازگو می‌شود. در روزهای اخیر وعده‌های اقتصادی دو کاندیدای اصولگرای انتخابات ریاست‌جمهوری بسیار حاشیه‌ساز شده بود. ابراهیم رییسی که گفته بود سالانه یک میلیون و نیم شغل یعنی در عرض چهار سال شش میلیون شغل ایجاد و یارانه سه دهک پایین جامعه را افزایش می‌دهد و محمدباقر قالیباف که اعلام کرده بود پنج میلیون شغل ایجاد می‌کند و به هر فرد بیکار ٢٥٠ هزار تومان کارانه پرداخت می‌کند. این وعده‌ها با واکنش‌های بسیاری حتی از سوی دیگر کاندیداها روبه‌رو شده بود و حالا این احتمال وجود دارد که در نخستین مناظره انتخاباتی همین وعده‌های اقتصادی کاندیداها باشد که به نقد و چالش کشیده می‌شود. پیش از این هم اسحاق جهانگیری، معاون اول و کاندیدای انتخابات اعلام کرده بود که قصد دارد در مناظرات انتخاباتی آنچه را که از دولت قبل تحویل گرفته بودند را به صورت روشن با مردم در میان بگذارد. موضوعی که باز هم رنگ و بوی اقتصادی دارد و مطرح کردن آنها از سوی حسن روحانی و اسحاق جهانگیری می‌تواند یک مناظره چالشی اقتصادی را برگزار کند. هر چه که هست جمعه ساعت هفت بعدازظهر بسیاری از ایرانیان می‌توانند یک ارزیابی اولیه از شرایط و توانایی‌های کاندیداهای این انتخابات داشته باشند.

چرا مناظره‌ها مهم است؟
شاید یک دهه پیش وعده‌هایی که کاندیداها در نشست‌های انتخاباتی شان می‌دادند یا در پوسترهای رنگارنگ‌شان در خیابان‌ها منتشر می‌کردند تکلیف رای آنها را روشن می‌کرد اما از زمانی که مناظرات تلویزیونی باب شد، این مناظره‌ها است که مردم را در انتخاب به گزینه مورد نظرشان برای رای دادن ترغیب می‌کند. اما همان مناظره‌های سال ٨٨ و مواردی که در آن مطرح شد باعث شد تا در سال ٩٢ رسانه ملی از خیر برگزاری مناظرات دو نفره بگذرد و مناظره همه کاندیداها را همزمان با هم برگزار کند. اما مناظرات انتخاباتی سال ٩٢ و همچنین حضور کاندیداها در گفت‌وگوهای ویژه خبری در آن سال باعث شد تا اهمیت این برنامه‌ها بیشتر به چشم بیاید. حسن روحانی و محمدرضا عارف تنها کاندیداهای غیر اصولگرا در انتخابات ٩٢ بودند که در کمترین امکانات جناح اصلاح‌طلبان وارد کارزار انتخابات شده بودند. اما اظهارات، اطلاعات دقیق و برنامه‌های حسن روحانی در همان حضورهایش در رسانه ملی بود که به چشم آمد و در نهایت کنار رفتن محمدرضا عارف به نفع او از سوی دیگر و حمایت آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی و سران اصلاحات از او مزید بر علت شد تا تنها کاندیدای غیر اصولگرا در آن انتخابات سکاندار پاستور شود. همین هم بود که از چندین ماه مانده به انتخابات یکی از نگرانی‌های اصلی جناح اصولگرا داشتن کاندیداهایی بود که بتوانند در مناظرات انتخاباتی رو در روی حسن روحانی که یک‌بار خود را در این عرصه ثابت کرده است، بنشینند و برای او پاسخ داشته باشند. البته که تا اینجای کار کاندیداهای مورد حمایت بخش اصلی اصولگرایان یعنی سید ابراهیم رییسی و محمدباقر قالیباف آنچنان با معیارهای آن زمان اصولگرایان جور در نیامده‌اند. محمدباقر قالیباف هم قبلا یک‌بار از همین سوراخ گزیده شده است و حاضر جوابی حسن روحانی باعث شد تا او ریزش آرای شدیدی در انتخابات ریاست‌جمهوری پیشین داشته باشد. همین هم است که مناظره انتخاباتی، نحوه برگزاری آن و نحوه حضور کاندیداهای غیراصولگرا در آن برای اصولگرایان مهم بوده است. همین اهمیت در هفته‌های اخیر باعث شده بود تا اصولگرایان تمام تلاش‌شان را برای جوسازی در این مورد برعلیه دولت به کار گیرند. نخستین قدم القای تمایل حسن روحانی به برگزاری مناظرات ضبط شده بود. هرچقدر هم که رییس‌جمهور در سخنرانی‌های رسمی تاکید کرد که تمایل اصلی‌اش بر برگزاری زنده مناظره‌ها است بازهم رسانه‌های اصولگرا مانور تخریبی دادند که این دولت و دو کاندیدای غیر اصولگرا یعنی اسحاق جهانگیری و حسن روحانی هستند که مناظره غیر زنده می‌خواهند. تیر به سنگ خورد و با اصرار دولت قرار بر آن شد که مناظرات انتخاباتی به صورت زنده برگزار شود. زنده برگزار شدن مناظرات آن هم با حضور حسن روحانی و اسحاق جهانگیری دو تن از بالامرتبه‌ترین مقامات اجرایی کشور با توجه به اطلاعات و تسلطی که هر دوی آنها دارند همان کابوس اصلی اصولگرایان بود. حالا برای آنها وقت آن شده بود تا یک جو رسانه‌ای جدید ایجاد کنند و این جو رسانه‌ای این بود که حسن روحانی و اسحاق جهانگیری برای حضور در مناظره روز جمعه آمادگی ندارند. موضوعی که بازهم از سوی هر دوی این افراد تکذیب شد. مسوولان ستاد رییس‌جمهور اعلام کردند که روحانی برای روز جمعه یک برنامه سفر داشته است که با توجه به مناظره آن را لغو کرده است. در شرایطی که کمتر از سه روز تا برگزاری مناظرات انتخاباتی زمان مانده بود حتی بعد از اینکه حسن روحانی روز سه‌شنبه برای ضبط برنامه تلویزیونی‌اش به صدا و سیما رفته بود بازهم خبرگزاری اصولگرایان خبرسازی جدید انجام داده و ادعا کردند که روحانی بدون ضبط برنامه ساختمان جام جم را ترک کرده است. این در حالی است که خبرها از خود رسانه ملی و دولت حکایت از آن دارد که روحانی روز سه‌شنبه با حضور در صدا و سیما برنامه گفت‌وگو با شبکه خبر را ضبط کرده بوده و حتی از سوالات مجری تقدیر کرده و او را فردی مسلط دانسته بوده است. اما خبرسازی رسانه‌های رقیب با استناد به چه بود؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد که روز سه‌شنبه با حضور روحانی در صدا و سیما و پس از ضبط برنامه شبکه شش، مسوولان رسانه ملی به رییس‌جمهور اصرار می‌کنند که برنامه شبکه یک که همان گفت‌وگو با دوربین است نیز در همان روز ضبط شود. این در حالی است که چنین موضوعی از قبل با رییس‌جمهور هماهنگ نشده بود و به همین دلیل ضبط این برنامه به روز پنجشنبه موکول شد. این همه آن جوسازی رسانه‌های اصولگرا است. حالا فردا در شرایطی شش کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری روز جمعه گرد یکدیگر جمع می‌شوند که تمام تلاش‌ها و جوسازی‌های رسانه‌های اصولگرا برای جا انداختن پروژه ترس روحانی از مناظره و گفت‌وگو با مردم شکست خورده است.

انتقادها به نحوه برگزاری مناظره‌ها
در این میان در روزهای اخیر اما انتقادهایی هم به نحوه برگزاری مناظرات انتخاباتی وجود داشته است. جدی‌ترین انتقادها از سوی حسام الدین آشنا مشاور رییس‌جمهور است که در اظهاراتی از اینکه برگزاری مناظره تنها در اختیار صدا و سیما باشد انتقاد کرده بود. او در این مورد گفته بود: «بررسی مناظره‌های سال ٧٦ که جزو لازم‌ترین کارها بود و می‌توانستیم سال ٨٨ با اصلاح و تکمیل تجربه سال ٧٦ به گونه‌ای طراحی کنیم که سال ٩٢ به اوج عقلانیت رسیده باشیم. یعنی انقطاعی از سال ٧٦ تا ٩٢ در ساختار مناظره‌سازی ما اتفاق افتاد. ریاست وقت سازمان صداوسیما، معاون سیاسی سازمان و کسانی‌که در سال ٨٨ تصمیم گرفتند ساختار هیجانی طراحی کنند و مجری را که می‌توانست نگذارد هیجان اوج بگیرد، ساکت کردند باید پاسخگوی اتفاقاتی که از سال ٨٨ افتاده و در سال ٩٦ [هم ممکن است بیفتد] باشند.» وی در این مورد تاکید کرده بود: «سازمان صداوسیما پذیرفته که برگزارکننده است اما آیا لازم است که این سازمان باشد؟ من هر وقت به مناظره فکر می‌کنم یاد برنامه چهره‌های ماندگار می‌افتم. آیا برنامه چهره‌های ماندگار را صداوسیما باید برگزار می‌کرد یا یک کسی برگزار می‌کرد و صداوسیما برنامه‌اش را می‌ساخت؟ آیا فرهنگستان هنر باید به برترین هنرمند جایزه بدهد یا صداوسیما که بعدش هم بگوید من از برخی اعضای فرهنگستان برای هیات داوران دعوت کردم. » آشنا تصریح کرده است: «آیا صداوسیما باید انحصارا برگزار کننده مناظره باشد یا مثلا دانشگاه تهران یا انجمن اقتصاد ایران می‌توانند این نقش را برعهده بگیرند؟ اینکه سازمان برگزارکننده است یا برنامه ساز؛ در اعتباری که بعد از مناظره برای سازمان می‌ماند، تاثیر بسیاری دارد. من حاشیه می‌زنم. من از دانشجویان رشته ارتباطات هستم. برای من اینکه بعد از مناظره‌ها اعتبار صداوسیما افزایش پیدا کند، مهم‌تر از این است که چه کسی رییس‌جمهور می‌شود. برای اینکه فعلا سازمان صداوسیما، همین پرچم جمهوری اسلامی است. این علم ماست، این، ستون خیمه اعتبار نظام است.»