سرنوشت روحانی و آرای خاكستری
اعتماد / صادق زیباكلام استاد دانشگاه
ادبیات رییس‌جمهور در نشست خبری روز گذشته كه غالب مردم مخاطب آن بودند، صادقانه بود. لیكن از رییس‌جمهور انتظار می‌رود كه مشكلات و موانع پیش روی كشور را كمی شفاف‌تر، جدی‌تر، علنی‌تر و صریح‌تر با مردم درمیان بگذارد. در این صورت است كه توقعات و انتظارات مردم از رییس‌جمهور منتخب‌شان آگاهانه‌تر و با شناخت بهتری شكل خواهد گرفت. امروز بسیاری از نیروهای تندروی اصولگرا با فراغ‌بال و ادبیاتی تند و تیز به دولت حمله می‌كنند. آنها بیان می‌كنند كه برجام هیچ حاصلی نداشته و وضعیت كشور از زمان بحران‌های احمدی‌نژاد تغییری نكرده است. در حالی كه در دولت یازدهم تحریم‌های مربوط به هسته‌ای برداشته شده است و باید از اصولگرایان تندرو و تخریبگران دولت سوال كرد كه آیا وضعیت كشور در مورد تحریم‌های مرتبط با توافقنامه برجام و هسته‌ای اساسا با سال ٩١ و پیش از برجام قابل مقایسه است؟ البته اصولگرایان با هدف كاهش رای آقای روحانی دست به چنین تخریب‌هایی می‌زنند. آنها می‌دانند موفقیت دولت یازدهم در حوزه دیپلماسی خواسته و مطالبه مردم بوده است و همین مساله می‌تواند نتیجه انتخابات ٩٦ را به نفع آقای روحانی تغییر دهد. یكی از موفقیت‌های مهم رییس دولت یازدهم برجام بوده است و همین موفقیت به قدری اهمیت دارد كه مردم دوباره آقای روحانی را در سال ٩٦ به عنوان رییس‌جمهور انتخاب كنند.
همچنین آقای رییس‌جمهور رسما تصمیم خود مبنی بر نامزدی خود در انتخابات ریاست‌جمهوری آتی را اعلام نمی‌كند چرا كه می‌داند در این صورت حجم حملات نسبت به دولت و شخص ایشان افزایش پیدا خواهد كرد. ضمن اینكه می‌داند در این صورت فعالیت‌های تندروها برای زمینه‌سازی ردصلاحیت آقای روحانی در سال ٩٦ افزایش خواهد یافت. آنچه برای آقای روحانی در انتخابات سال ٩٦ اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌كند، جذب آرای خاكستری است.
هرچه به انتخابات سال ٩٦ نزدیك‌تر می‌شویم مساله آرایش نیروهای سیاسی از یك سو و مشاركت رای‌دهندگان از سوی دیگر مهم‌تر و جدی‌تر می‌شود. شكی نیست كه بخش مهمی از ١٨ میلیون رای آقای روحانی در انتخابات سال ٩٢ آرای خاكستری بود. این بخش از رای‌دهندگان مطمئن نبودند كه تمایل به شركت در انتخابات دارند یا خیر و اگر هم در انتخابات شركت كنند به چه كسی باید رای بدهند. بنا بر مسائل پیچیده جامعه‌شناسی درصد آرای خاكستری در انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران نسبتا بالا است. به عبارت دیگر كم نیستند افرادی كه نمی‌دانند در اردیبهشت ماه سال آینده در انتخابات شركت می‌كنند یا خیر. البته این افراد دلایلی برای عدم شركت در انتخابات نیز دارند كه از آن جمله می‌توان به توجیه‌كننده نبودن عملكرد دولت آقای روحانی اشاره كرد. در عین حال این آرای خاكستری از این مساله هم گریزان است كه اگر شخصی مثل آقای روحانی رییس‌جمهور آینده كشور نباشد، یك گزینه اصولگرا رییس‌جمهور خواهد شد. بنابراین صاحبان آرای خاكستری از سویی به انتخابات ترغیب می‌شوند و از سویی دیگر تمایل چندانی برای حضور پای صندوق رای ندارند و به همین دلیل است كه تحت فشار این دو نیروی غیر همسو مردد می‌مانند. تكلیف این آرای خاكستری تا اردیبهشت ماه سال آینده روشن خواهد شد.
در خرداد ماه ٩٢ حدود ٧٢ ساعت مانده تا انتخابات صاحبان آرای خاكستری تصمیم به شركت در انتخابات و رای به آقای روحانی گرفتند. سوال دیگر آن است كه آیا آرای خاكستری می‌تواند رای آقای روحانی را به مرز ١٩ میلیون و بالا‌تر برساند یا خیر؟ جای تردید است كه شور انتخاباتی سال ٩٢ در اردیبهشت ماه سال ٩٦ نیز تكرار شود و بر این اساس ممكن است آقای روحانی بخشی از رای‌اش در سال ٩٢ را از دست داده باشد. موفقیت دولت در حوزه برجام می‌توانست موجبات رویش رای گسترده را برای آقای روحانی فراهم كند. با این حال اصولگرایان از فردای عقد قرار داد برجام با هر ابزاری كه در اختیار داشتند با برجام در افتادند و در تریبون‌ها و دیگر بلندگوهای‌شان علیه برجام سخن گفتند. آنها تلاش كردند تا با تبلیغاتی گسترده برجام را بدون دستاورد جلوه دهند. متاسفانه سكوت آقای ظریف و تیم مذاكره‌كننده و حتی شخص آقای روحانی نیز آب به آسیاب تندروها ریخت. ریزش‌ها و رویش‌های رای روسای جمهور مستقر در دوره دوم انتخاب‌شان امری طبیعی است. با توجه به این دلایل می‌توان پیش‌بینی كرد كه اگر تغییر و تحول خاصی در ماه‌های آینده صورت نگیرد آقای روحانی در سال ٩٦ چیزی حدود ١٥ میلیون رای داشته باشد. البته این مقدار حدود چهار برابر رای آقای جلیلی است و در اینكه آقای روحانی قادر خواهد بود با همین میزان رای، تمامی نامزدهای احتمالی اصولگرایان را شكست دهد، تردیدی نیست. هر اصولگرای دیگری اعم از آقایان قالیباف، جلیلی، میرسلیم یا باهنر كه در برابر آقای روحانی در انتخابات آتی قرار بگیرند، شكست می‌خورند و شرایط امروز كشور و دو جناح سیاسی به گونه‌ای است كه آقای روحانی به آسانی و با دست بسته نیز قادر خواهد بود كه گزینه‌های اصولگرایان را شكست دهد.
