چرخش آل سعود پس از ترامپ

مهم‌ترین بحث سال ۲۰۱۶ در بازار نفت، فردا در وین مورد مذاکره قرار می‌گیرد. جایی که اعضای اوپک باید برای کاهش سطح تولیدات تصمیم بگیرند. عربستان که دو ماه پیش در الجزایر به هر قیمتی حاضر به کنترل عرضه بود، اکنون بازار نفت را بی‌نیاز از مداخله می‌داند. در حالی مجددا بر مشارکت همه صادرکنندگان نفت تاکید شده که پیش‌تر ایران از کاهش تولیدات معاف شده بود. کارشناسان معتقدند آنچه موجب تغییر سیاست‌های آل‌سعود شده، امیدواری آنها به کاهش تولیدات نفت ایران در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ و امکان تقویت لابی عربستان-آمریکا است.

به گزارش دنیای اقتصاد،بالاخره بعد از ماه‌ها صبر فردا نشست اوپک برگزار خواهد شد و کشورهای عضو می‌توانند با توافق بر سر کاهش تولید، تحولی تاریخی را رقم بزنند. اعضای اوپک از سال ۲۰۰۸ برای اولین بار است که به توافقی بر سر کاهش تولید نزدیک شده‌اند.

توافق اولیه حدود دو ماه پیش در الجزایر رخ داد. اما به نظر می‌رسد با انتخاب دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا، در هفته‌های اخیر شاهد چرخشی در مواضع عربستان هستیم. در واقع امید عربستان به اتخاذ سیاست‌هایی ضد ایران از سوی ترامپ و کاهش تولید کشورمان بدون اینکه عربستان نرمشی در نشست فردا در مقابل ایران داشته باشد موجب شده که عربستان مواضع سخت‌تری در برابر کشورمان اتخاذ کند.

عربستان پیش از این در نشست الجزایر به‌طور تلویحی ایران را از طرح اوپک معاف کرده بود اما اکنون خواهان کاهش تولید ایران شده است و حتی برای پافشاری بر آن مانع از ایجاد نشست مشترک کشورهای عضو و غیر عضو اوپک در روز گذشته شد. از سویی گفته می‌شود ممکن است عربستان با به هم زدن نشست چهارشنبه به دنبال خریدن وقت برای هماهنگی بیشتر سیاست‌های خود با رئیس‌جمهوری جدید آمریکا باشد. این گمانه‌ها در حالی مطرح می‌شود که بررسی‌ها نشان می‌دهد عربستان بیش از ایران به افزایش قیمت نفت نیاز دارد.

موسسه تحقیقاتی RBC Capital Markets با توجه به تحولات اقتصادی، سیاسی، ژئوپلیتیک ۱۴ عضو اوپک، اقدام به رده‌بندی ریسک پیش روی این کشورها از یک تا ۱۰ کرده است. در این تحقیق بیشترین ریسک را ونزوئلا به خود اختصاص داده است که در لبه فروپاشی اقتصادی و سیاسی قرار دارد. ریسک ایران به دلیل انتخاب ترامپ و بازگشت احتمالی تحریم‌ها ۵ در نظر گرفته شده، با این حال ریسک پیش روی عربستان به دلیل احتمال وقوع بحران‌های اقتصادی ۶ برآورد شده است.

قطر: نگران از آینده LNG
موسسه RBC Capital Markets که ریاست آن را حلیما کرافت یکی از کارشناسان برجسته بازار نفت به عهده دارد، ریسک قطر را ۲ در‌نظر گرفته است. قطر در حال حاضر بزرگ‌ترین‌ بازیگر بازار گاز مایع یا همان LNG محسوب می‌شود. با این حال این کشور نگران وضعیت بازار LNG در ۱۰ سال آینده است. از این رو قطر تحت فشار کسری بودجه و فشارهای اقتصادی در ماه مه سال جاری ۹ میلیارد دلار از اوراق بدهی اروپایی خود را فروخت که بیشترین مقدار فروش این نوع اوراق از سوی کشورهای خاورمیانه بعد از عربستان است. عربستان ماه پیش برای جبران هزینه‌های خود ۵/ ۱۷ میلیارد دلار اوراق بدهی فروخته است.

امارات: اعتراضات مردمی
امارات مانند دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس نسبت به دیگر تولیدکنندگان نفت شرایط بهتری دارد، با این حال این کشور نیز به دلیل افت قیمت‌ نفت تحت‌فشار قرار گرفته است. موسسه RBC ریسک پیش روی امارات را ۲ برآورد کرده است و حلیما کرافت درخصوص شرایط این کشور نوشت: «با متوسل شدن به افزایش هزینه‎‌های اجتماعی و بهبود کلی وضعیت مردم، پادشاهی‌های شورای همکاری خلیج فارس از بحران‌های انقلاب بهار عربی جان سالم به در بردند.

با این حال اقدامات اخیر دولت امارات در راستای کاهش هزینه‌ها خطر تشدید اختلافات داخلی در این کشور را بازگردانده است.» براساس این گزارش، از این رو اعضای شورای همکاری خلیج فارس که قصد دارند همچنان به‌عنوان همراهان اصلی عربستان یعنی بزرگ‌ترین تولیدکننده و رهبر اوپک باقی بمانند، سعی می‌کنند با همراهی بیشتر با سعودی‌ها مسیر کاهش تولید نفت و افزایش قیمت‌ها را هموار کنند.

کویت: اعتصابات کارگری
اگر‌چه کویت یک کشور بسیار کوچک با صندوق‌های ذخیره ارزی پر پول است، اما این کشور در سال جاری میلادی با بحران و آشوب دست و پنجه نرم کرد. در ماه آوریل این کشور شاهد اعتراضات گسترده کارگری در بخش نفت بود. کویت در پی مشکلات مالی، درصدد کاهش هزینه‌های خود برآمد و اقدام به کاهش حقوق کارمندان خود کرد که اعتراضات یاد شده را به دنبال داشت. اخیرا نیز بین نمایندگان مجلس و دولت کویت اختلافات گسترده‌ای بر سر افزایش قیمت سوخت در گرفته است. از این رو موسسه RBC ریسک کویت را ۳ در نظر گرفته است.

اندونزی: خطر وقوع رکود اقتصادی در چین
اندونزی به‌عنوان تنها عضو مصرف‌کننده نفت در سازمان کشورهای صادرکننده نفت(اوپک) نیز از بحران‌های اقتصادی در امان نیست. در واقع این کشور شرق آسیا در خطر ایجاد رکود در چین و سرایت این رکود به اقتصاد اندونزی قرار دارد. از این رو موسسه RBC ریسک اندونزی را ۳ برآورد کرده است.

ایران: نگرانی از سیاست خارجی ترامپ
ایران که با لغو تحریم میزان تولید و صادرات خود را به شکل قابل توجهی افزایش داده، حال در خطر بازگشت تحریم‌ها قرار دارد. چراکه انتخاب دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا ریسک بازگشت تحریم‌های علیه ایران را به وجود آورده است. ترامپ برجام را بدترین قرارداد تاریخ خوانده و تغییر آن را یکی از اولویت‌های سیاست خارجی خود اعلام کرده است. از این رو RBC ریسک پیش روی ایران را ۵ اعلام کرده است.

کرافت بر این باور است: «با به وجود آمدن این ریسک پیش روی ایران و با توجه به اینکه میزان تولید این کشور به سطح قبل از تحریم‌ها نزدیک شده، می‌توان انتظار داشت که ایران مواضع نرم‌تری درخصوص کاهش تولید در اوپک اتخاذ کند.» این اظهارات کارشناس RBC در حالی مطرح می‌شود که عربستان پیشنهاد داده ایران سطح تولید خود را حدود ۷/ ۳ میلیون بشکه ثابت نگه دارد، اما مقامات نفتی کشورمان میزان تولید ماه اکتبر را بیش از ۹/ ۳ میلیون بشکه در روز می‌دانند.

در واقع اختلاف بین ایران و عربستان برسر سهم ایران از تولید اوپک، کمتر از ۲۰۰ هزار بشکه معادل حدود ۶/ ۰ درصد از تولید کنونی اوپک است، از این رو پا‌فشاری عربستان بر این مواضع نشان از سیاسی بودن محض مواضع سعودی‌ها در اوپک و تلاش این کشور برای متوقف کردن تولید ایران دارد. بنابراین در صورتی که عربستان بر مواضع خود پافشاری کند ممکن است هیچ‌گاه توافقی در اوپک رخ ندهد.

اکوادور: زلزله
اکوادور با تولید حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز یکی از اعضای کوچک اوپک محسوب می‌شود. این کشور در ماه آوریل با شدتی معادل ۸/ ۷ ریشتر لرزید که مرگ و میر بیش از ۶۵۰ نفر و زخمی شدن حدود ۱۳ هزار اکوادوری را به دنبال داشت. چین یکی از بزرگترین امداد رسان‌ها به اکوادور بعد از این زلزله بود و بعد از آن دو کشور در حال گسترش روابط اقتصادی خود هستند. RBC ریسک پیش روی اکوادور را ۵ می‌داند.

آنگولا: فساد مالی دولت
آنگولا در ابتدای سال جاری میلادی بعد از افزایش حملات تروریستی در نیجریه و اختلال در تولید نفت این کشور، بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت آفریقا شد، با این حال نتوانست مدت طولانی این جایگاه را نگه دارد. تورم در آنگولا در ماه اکتبر به بیش از ۴۰ درصد رسید، از سویی پول ملی این کشور سال گذشته افت بیش از ۳۰ درصدی را در برابر دلار آمریکا تجربه کرد. همزمان این کشور از سوی فساد گسترده دولتی تهدید می‌شود، چراکه خوزه ادواردو، رئیس‌جمهوری این کشور، دخترش دوس سانتوس را که ثروتمندترین زن آنگولا است به‌عنوان رئیس شرکت ملی نفت آنگولا استخدام کرده است. از این رو RBC ریسک پیش‌روی این کشور را ۶ برآورد کرده است.

عربستان: در محاصره طرح‌های اقتصادی
تیم تحقیقاتی موسسه RBC بر این باور است که اگر در حال حاضر شرایط خوبی پیش روی اوپک برای توافق ایجاد شده، به دلیل حمایت عربستان است و سعودی‌ها بهتر از هر کسی می‌دانند عدم توافق در اوپک چه ریسکی پیش روی بازار نفت قرار خواهد داد. RBC بر این باور است که عربستان سعودی برای همکاری بیشتر با اوپک و کاهش تولید نفت توسط طرح‌های جدید اقتصادی(سعودی ۲۰۳۰) به جلو هل داده می‌شود. اما از سویی اعمال سیاست‌های اقتصاد ریاضتی و به دنبال آن نارضایتی عمومی یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های سعودی‌ها است. از این رو RBC ریسک پیش روی عربستان را ۶ و بیش از ایران که در خطر بازگشت تحریم‌ها قرار دارد، می‌داند.

گابن: نارضایتی از انتخابات
گابن با تولید حدود ۲۰۰ هزار بشکه در روز کوچک‌ترین تولیدکننده اوپک محسوب می‌شود. مهم‌ترین ریسک پیش روی این کشور به اعتراضات مردمی در تابستان امسال بعد از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری باز می‌گردد. اعتراض به انتخابات به قدری گسترده بوده که به آتش کشیده شدن ساختمان پارلمان گابن، کشته شدن ۳ تن و بازداشت بیش از ۸۰۰ نفر منتهی شد. RBC ریسک گابن را ۶ اعلام کرده است.

الجزایر: تهدید دو سویه
الجزایر از دو سو تحت خطر است، اول مشکلات گسترده مالی و از سوی دیگر گسترش حملات تروریستی این کشور را تهدید می‌کند. این مشکلات در حالی وجود دارد که رئیس‌جمهوری این کشور به دلیل مشکلات جسمی توان مقابله با آن را ندارد. رئيس‌جمهوری الجزایر، عبدالعزیز بوتفلیقه، که ۷۹ ساله است، در سال ۲۰۱۳ دچار سکته مغزی شد و از آن پس به ندرت در انظار عمومی دیده شده است. شرایط به شکلی است که بسیاری در الجزایر در حال حاضر این سوال را از خود می‌پرسند آیا بوتفلیقه می‌تواند تا سال ۲۰۱۹ یعنی پایان دوران ریاست جمهوری‌اش دوام بیاورد؟ ۸، درجه ریسکی است که موسسه RBC برای الجزایر در نظر گرفته است.

عراق: تهدید کهنه داعش
مقامات عراق طی چند ماه اخیر بارها اعلام کرده‌اند که به دلیل هزینه‌هایی که بابت مبارزه باگروه تروریستی داعش می‌پردازند باید از طرح کاهش تولید اوپک معاف شوند. با این حال حلیما کرافت بر این باور است که آنچه بیش از هر چه اقتصاد عراق را تهدید می‌کند، کاهش قیمت نفت است. بر اساس این گزارش، عراق توانایی بسیار کمی برای جبران تاثیر عدم توافق در اوپک دارد. از این رو RBC ریسک عراق را ۹ می‌داند.

لیبی: تداوم ناامنی
لیبی از سال ۲۰۱۱ بعد از سرنگونی معمر‌قذافی دچار آشوب‌های داخلی شد و تولید نفت این کشور به شدت کاهش یافت. با وجود گذشت بیش از 5 سال ناامنی در این کشور تا‌کنون ادامه داشته و تیم تحقیقاتی RBC بر این باور است که ناامنی همچنان ادامه خواهد یافت و موانع برای رشد تولیدات نفت این کشور ادامه دارد. آنها می‌گویند حملات بین گروه‌های شرق و غرب افزایش می‌یابد و نفت قربانی اول و آخر این حملات است. در‌جه ریسک لیبی ۹ برآورد شده است.

نیجریه: حمله به خطوط انتقال نفت
فقر، فساد و گسترش استفاده از سلاح اینها مواردی است که در منطقه نفت‌خیز نیجریه دیده می‌شود. طی هفته‌های اخیر حملات گروه‌های تروریستی به خطوط انتقال نفت از سر‌گرفته شده در حالی که مقامات نیجری می‌گویند دولت برای ایجاد صلح با گروه‌های مخالف به پیشرفت‌هایی دست یافته است. کرافت می‌گوید نیجریه نیز مانند لیبی کارت خطرناک بازی در بازار نفت است، درجه ریسک نیجریه در بیشترین سطح و ۱۰ برآورد شده است.

ونزوئلا: در آستانه فروپاشی اقتصادی و سیاسی
تورم افسار گسیخته، کمبود مواد غذایی و کالاهای اساسی، غارت و خشونت اینها میراث مدیریت غلط اقتصادی چاوز و مادورو است که ونزوئلا را در لبه پرتگاه اقتصادی و سیاسی قرار داده است. اما شرکت ملی نفت ونزوئلا نیز شرایط خوبی ندارد انبوهی از بدهی‌ها به دنبال انتشار اوراق بدهی این شرکت را در برگرفته است. کارشناسان RBC بر این باورند که هیچ‌کدام از کشورهای تولیدکننده نفت به اندازه ونزوئلا شرایط بغرنج و خطرناکی ندارد. درجه ریسک ونزوئلا یعنی کشوری که ایران زمانی به دلیل اتخاذ سیاست‌‌های پوپولیستی و غلط با آن مقایسه می‌شد در حال حاضر ۱۰ و دو برابر ریسک پیش روی ایران است.