تاثیر بازی «فیل» و «الاغ» بر اقتصاد ایران
روزنامه ابتکار، سه‌شنبه چهارم آبان
«قرارداد برجام» مهمترین متغیر در اثرگذاری انتخابات آمریکا بر اقتصاد ایران است. توافقی که در دوره ریاست جمهوری یک نامزد دموکرات انجام شد و نمایندگان جمهوری خواه مجلس سنا از مخالفان سرسخت این توافق بودند.
هرچند نقض توافق هسته‌ای ایران و ۱+۵ به آسانی امکان‌پذیر و بدون هزینه برای طرف غربی نیست، اما اصلی‌ترین دست‌اندازهایی که در این خصوص برای اقتصاد ایران ممکن است پیش آید مربوط به روابط بانکی ایران، با سایر کشورهاست که مسیر سرمایه گذاری خارجی را در شرایط فعلی کمی سخت خواهد کرد.
اگرچه نامزدهای انتخاباتی آمریکا نشان دادند که اساساً نمی‌توان آن‌ها را روسایی با چشم‌انداز مثبت برای جهان و خاورمیانه دانست؛ اما می‌توان گفت علیرغم تفاوت‌های بسیاری که هیلاری کیلینتون نامزد حزب دموکرات با اوباما دارد، باز هم اثر مثبت تری برای اجرای بهتر تعهدات برجام خواهد داشت.
از طرفی سرنوشت برجام و اقتصاد ایران در شرایط فعلی به یکدیگر گره خورده است و هرگونه خدشه بر برجام، اقتصاد ما را دچار نوسان خواهد کرد.
نظام آمریکا ساختار تعریف شده‌ای دارد. جمهوری خواهان قدرت نظامی را مقدم می‌دانند و دموکرات‌ها قدرت نظامی را پشتوانه دیپلماسی می‌دانند. ترامپ متعلق به راست ترین جریان در آمریکاست که گرایش‌‌های بسیار تندی را دارد. این فرد با چنین گرایشی معتقد است باید تمام خارجی‌‌ها را از آمریکا بیرون کرد.
این نوع تفکر که نمونه آن را در بسیاری نقاط دیده ایم، بسیار خطرناک است و تبعات سنگینی در پی خواهد داشت. بنابراین ظواهر امر نشان می‌دهد، پیروزی نامزد ناپایدار جمهوری خواه چندان با مذاق کنونی اقتصاد ایران سازگار نیست.
هر چند نه کلینتون برای منافع ملی ما مناسب است و نه ترامپ. کلینتون به طراحی تحریم‌‌های ایران افتخار می‌کند و ترامپ نیز به دنبال تعلیق برجام و ادامه مذاکرات به همراه تهدید‌های فزاینده است.
در این شرایط البته باید در نظر داشت دیپلماسی سیاسی و اقتصادی ما باید به طور هم زمان آمادگی سازگاری با هر نوع شرایط جدید را داشته باشد. اقتصاد ایران بدون شک به مدیریت و دیپلماسی قوی همواره نیازمند است.
توقف توافق هسته‌ای امکان‌پذیر است؟
اگرچه حسن روحانی، رئیس جمهور ایران پیش از این در گفت وگو با شبکه ان بی سی آمریکا در نیویورک اظهار کرده بود: دونالد ترامپ و هیلاری کلینتون، نامزدهای ریاست جمهوری آمریکا می‌توانند عقیده خود درباره هر موضوع بین المللی را ابراز کنند اما توافق هسته‌ای با ایران قابل تجدید نظر نیست. اما شاید از شخص غیر قابل پیش بینی‌ای مانند ترامپ هر اقدامی عجیب نباشد.
کمیل طیبی در گفت و گو با «ابتکار» در این خصوص می‌گوید: مهمترین نکته انتخابات آمریکا به مسئله مذاکرات ایران با 1+5 و برجام بر می‌گردد، که در زمان ریاست جمهوری باراک اوباما صورت گرفت.
طبیعتاً توافق هسته‌ای ایران در دولت دموکرات ایالات متحده صورت گرفته و اگر کرسی ریاست جمهوری در این کشور به جمهوری خواه‌ها برسد ممکن است طرف آمریکایی قصد داشته باشد تا بازنگری در مذاکرات و یا نتیجه آن داشته باشد. این موضوع می‌تواند روند انجام و اجرای تعهدات خود را کند تر کند.
وی می‌افزاید: با توجه به شرایطی که ترامپ دارد احتمال توقف کامل در این توافق وجود خواهد داشت، که در این صورت اولین متغیر اقتصادی که دچار مشکل می‌شود سرمایه گذاری خارجی خواهد بود.
متغیر اقتصادی سرمایه گذاری ریسک فراوانی دارد و تحت تاثیر شرایط دیگری مانند وضعیت سیاسی و حتی سوانح طبیعی نیز دچار نوسان می‌شود. بنابراین انتخابات آمریکا بسیار تاثیر گذار در روند اقتصادی کشور ما خواهد بود.
می توان گفت یک همبستگی منفی بین سرمایه گذاری در ایران و انتخاب شدن نامزد حزب جمهوری خواه وجود دارد. یکی از اهداف سرمایه گذاری خارجی در اقتصاد داخلی تامین منابع داخلی است بنابراین توقف ورود سرمایه‌های خارجی می‌تواند سرمایه گذاری داخلی را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
انتخابات آمریکا و نقش سرمایه گذاری اروپایی‌ها در ایران
مدیر قطب اقتصاد بین الملل دانشگاه اصفهان در ادامه می‌گوید: اگرچه مواضع اوباما با هیلاری کیلینتون تفاوت‌هایی را دارد اما شکل گیری و تقویت لابی‌هاست که اثرگذار است. لابی صهیونیستی به طور کل در حزب جمهوری خواه بیشتر است. معمولاً حزب جمهوری خواه در برابر ایران شدت عملی بیشتری دارد و ایران نیز متقابلاً واکنش سخت تری دارد.
ایجاد یک تنش جدید در شرایط تازه ای(و نه رابطه ای) که بین ایران و آمریکا وجود دارد، زمینه را برای لابی صهیونیست‌ها و تندروهای آمریکایی بیشتر خواهد کرد. بنابراین لابی گری در حزب دموکرات شدت کمتری خواهد داشت.
وی تصریح می‌کند: از طرفی انتخابات آمریکا در سرمایه گذاری سایر کشورهای اروپایی در ایران نیز اثرگذار خواهد بود. اگر تحریمها بر جای خود باقی بود تحلیل این موضوع هم متفاوت بود. در شرایط تحریم باید روی کشورهای جایگزین برای سرمایه گذاری حساب می‌کردیم. اما در حال حاضر که یک توافق کلی شکل گرفته است موضوع حساس تر خواهد بود.
اگر بخواهیم هر گونه رابطه تجاری که بین ایران و کشورهای اروپایی و آسیای گسترش پیدا کند، باید روابط بانکی قوی داشته باشیم.
در حال حاضر به دلیل زمینه سازی‌هایی که صورت نگرفته است، روابط بانکی هنوز مشکل ساز است و در سرمایه گذاری این موضوع بسیار خود را نشان خواهد داد. سلطه‌ای که آمریکا بر نظام مالی دنیا دارد، در روابط بانکی ما با سایر کشورها نیز اثرگذار خواهد بود.
بنابراین موانع آمریکایی‌ها می‌تواند در تغییر نظام سیاسی از دموکرات به جمهوری خواهان شدت بیشتری بگیرد و روابط بانکی ما را به عقب بیندازد و ما نه تنها سودی نمی‌بریم که مراوادات بانکی ما با اروپایی‌ها هم چالش بیشتری خواهد داشت.
مشکلات روابط بانکی ایران به دست کدام حزب باز می‌شود؟
اقتصاد ایران در حال حاضر نیز درگیر مشکلاتی است که مستقیماً به مانع تراشی‌های آمریکا برمی گردد. از این جمله می‌توان عدم همکاری بانک‌‌های بزرگ اروپایی با ایران اشاره کرد که نتیجه تعلل آمریکا در شفاف سازیِ فرآیند لغو تحریمها است.
مرتضی عماد زاده در گفت وگو با «ابتکار» در این خصوص می‌گوید: هر کدام از نامزدهای انتخاباتی نماینده یک جریان خاص هستند که نمی‌توان به صورت فردی آن‌ها را مورد ارزیابی قرار داد. اگر دموکرات‌ها در این انتخابات پیروز شوند، می‌توان گفت که اجرای تعهدات برجام راه هموارتری خواهد داشت و احتمال برطرف شدن مشکلات بانکی برای مراوده با ایران سریع تر پیش خواهد رفت.
وی می‌افزاید: در صورت پیروزی جمهوری خواهان در خوش بینانه‌ترین حالت اگر سنگی جلوی پای قراراداد برجام نیندازند به طور قطع کمکی هم به اجرای بهتر آن نمی‌کنند. غالب جمهوری خواهان با امضای برجام توسط دموکرات‌ها موافق نبودند بنابراین احتمال ایجاد مانع از سوی جمهوری خواهان وجود دارد.
این استاد دانشگاه تصریح می‌کند: البته باید به یاد داشته باشیم مشکل سرمایه گذاری خارجی در کشور تنها به نظام بانکی جهانی و از این دست مسائل مربوط نمی‌شود. بلکه نداشتن یک الگوی مناسب کارآفرینی و نبود فضای کسب و کار مناسب برای ورود سرمایه گذاری خارجی از عوامل تاثیرگذار در این موضوع است. در نهایت باید دید نتیجه انتخابات آمریکا و البته انتخابات ایران در سال آینده تا چه میزان بر تغییر شرایط اقتصادی کشور اثرگذار خواهد بود.
