پنجشنبه ۹ فروردين ۱۴۰۳ -
Thursday 28 March 2024
|
آیا بین عارف و روحانی پس از انتخابات ریاست مجلس فاصله ایجاد شده است؟ آیا اصلاحطلبان مجبور هستند در انتخابات آینده از آقای روحانی حمایت كنند یا گستره بازی سیاسی در جنبههای مختلف را دارند؟ آیا اصولگرایان به سمت آقای روحانی گرایش پیدا كردهاند یا اینكه آقای روحانی به سمت اصولگرایان گرایش پیدا كرده است؟ این سوالات از مهمترین سوالاتی است كه در شرایط كنونی افكار عمومی را به خود مشغول كرده است. به همین دلیل و برای پاسخ به این سوالات با دكتر فیاض زاهد تحلیلگر مسائل سیاسی و استاد دانشگاه گفتوگو كردیم.
دكتر زاهد در گفتوگو با «آرمان امروز» خاطرنشان میكند: «به تازگی اصلاحطلبان به آقای روحانی پیغام فرستادهاند كه هیچ نیازی نیست كه آقای روحانی نسبت به برخی مسائل عصبانی باشد و عصبانیت خود را بروز دهد. اصلاحطلبان به آقای روحانی عنوان كردند نیاز نیست شرایط را به شكلی برای افكار عمومی تداعی كند كه ایشان قصد دارد اقداماتی را انجام دهد اما برخی نهادهای قدرت مانع از این اقدامات میشوند».
در ادامه گفتوگو با دكتر فیاض زاهد را میخوانید.
در دولت اول آقای روحانی اصلاحطلبان به جای قوهعاقله دولت قرار گرفتند و بدون هیچ چشمداشتی در مقابل مخالفان دولت سینه سپر كردند. آیا در دولت دوم آقای روحانی نیز این اتفاق خواهد افتاد یا اینكه شرایط به گونه دیگری خواهد بود؟
اصلاحطلبان در طول سه سال گذشته هیچگاه به دنبال این نبودند كه با حمایت از آقای روحانی سهمی در كابینه داشته باشند. تعامل اصلاحطلبان با آقای روحانی در سه سال گذشته همواره دو طرفه بوده و هیچگاه كفه ترازو به یك سمت سنگینی نكرده است. هنگامی كه گزینههای اصلی جریان اصلاحات مانند آیتا...هاشمی و رئیس دولت اصلاحات امكان حضور در انتخابات را پیدا نكردند نوعی عقلانیت و دوراندیشی بر جریان اصلاحات حاكم شد كه در نهایت به اجماع بر آقای روحانی منجر شد. با این وجود ما باید این نكته را مد نظر داشته باشیم كه آقای روحانی كاندیدای اصلی هیچ كدام از جریانهای سیاسی اعم از اصلاحطلب و اصولگرا نبود. این وضعیت برای آقای عارف هم وجود داشت.
آقای عارف اگر چه دارای خاستگاه اصلاحطلبی بود اما با ماموریت جریان اصلاحات به صحنه نیامده بود. آقای روحانی در شرایطی سكان هدایت كشور را به دست گرفت كه یك زمین سوخته را از آقای احمدینژاد به ارث برده بود. با این وجود آقای روحانی در طول سه سال گذشته موفق شد با توافق برجام یكی از مهمترین بحرانهای پیش روی كشور در عرصه بینالمللی را به صورت منطقی حل كند كه در نوع خود دستاورد بسیار بزرگی است. از سوی دیگر آقای روحانی در بخش اقتصادی نیز موفق شد تورم را كنترل كند و وضعیت اقتصادی كشور را تاحدود زیادی ساماندهی كند. بدون شك استراتژی اصلاحطلبان برای دولت دوم آقای روحانی مبتنی بر رویكرد تعامل دو طرفه خواهد بود. به نظر من آقای روحانی در دولت دوم خود تا حدود زیادی محافظهكارتر خواهد شد. به نظر من آقای روحانی حتی در مبارزات انتخاباتی خود اظهارات ساختارشكنانه به زبان نخواهد آورد و مانند انتخابات۹۲ موضعگیری صریح نخواهد كرد.
چرا آقای روحانی در دولت دوم خود محافظهكارتر خواهد شد؟
آقای روحانی به این نتیجه رسیده كه جریان اصلاحات در مقابل ایشان هیچ بدیلی نخواهد داشت. ایشان به خوبی به این مساله پی برده كه اصلاحطلبان و بزرگان این جریان سیاسی بیش از آنكه به فكر موقعیت و جایگاه خود باشند به دنبال بهبود اوضاع كشور و بالا رفتن كیفیت زندگی مردم هستند. برخی عنوان میكنند آقای روحانی در دولت دوم خود ممكن است به سمت رفع حصر حركت كند. با این وجود ارزیابی من این است كه مساله رفع حصر در نهایت به یك تعامل ملی تبدیل خواهد شد و به همین دلیل جز اولویتهای نخست دولت در چهار سال آینده نخواهد بود. اگر آقای روحانی قصد داشت رفع حصر را به نام دولت خود تمام كند در سه سال گذشته اقدامات جدیتری در این زمینه انجام میداد. البته منظور من این نیست كه آقای روحانی در طول سه سال گذشته اقدامات موثری در این زمینه صورت نداده است. بدون شك ایشان در پشت پرده اقدامات موثری را انجام داده است. با این وجود آقای روحانی گمان میكرد این اقدامات باید بدون حضور نیروهای اجتماعی صورت بگیرد. در شرایط كنونی آقای روحانی از پایگاه رای خود مطمئن است.
این در حالی است كه آقای روحانی این مساله را مدیون مخالفان خود است. آتش توپخانه مخالفان دولت همچنان علیه دولت شلیك میكند و دولت را تحت فشار قرار میدهد. هنگامی كه آقای روحانی از پایگاه رای خود مطمئن است در یك اقدام هوشمندانه تلاش میكند به سمت دیگر گروههای اجتماعی تمایل پیدا كند و از بین آنها نیروهایی را شكار كند. به همین دلیل نیز در شرایط كنونی آقای روحانی به سمت اصولگرایان گرایش پیدا كرده است. آقای روحانی تلاش میكند از بین گروههایی نیروهای خود را انتخاب كند كه زمانی خود نیز در آن گروهها حضور داشته است. بدون شك آقای روحانی نمیتواند از بین اعضای جبهه پایداری یا حامیان محمود احمدینژاد نیروهای خود را انتخاب كند. با این وجود در بین نیروهای راست سنتی و محاظه كار افرادی وجود دارند كه از نظر تفكر و دیدگاه سیاسی با آقای روحانی قرابت بالایی دارند. در نتیجه تعامل این گروهها با آقای روحانی در آستانه انتخابات ریاستجمهوری شكل جدیتری به خود گرفته است.
آیا اصلاحطلبان مجبور هستند در انتخابات آینده از آقای روحانی حمایت كنند یا گستره بازی سیاسی در جنبههای مختلف را دارند؟
اگر منظور شما از«مجبور»، تحمیل سیاسی است به هیچ عنوان چنین چیزی نیست و اصلاحطلبان مجبور نیستند از كسی حمایت كنند بلكه با اشتیاق و اراده خود از آقای روحانی حمایت میكنند. اصلاحطلبان در دوران احمدینژاد هشت سال«سیاه» را پشت سر گذاشتند اما در اجبار هیچ اقدامی انجام ندادند. بدون شك آقای روحانی بدون حمایت اصلاحطلبان نمیتوانست به ریاستجمهوری دست پیدا كند. در انتخابات مجلس شورای اسلامی نیز اصلاحطلبان نقش كلیدی در همسو كردن مجلس با سیاستهای دولت آقای روحانی داشتند. رئیس جریان اصلاحات با یك فیلم پنج دقیقهای كه در فضای مجازی منتشر شد تمام سناریوهای انتخاباتی را جابهجا كرد و باعث شد آرای مردم به سمت حامیان دولت آقای روحانی سرازیر شود. اصلاحطلبان از آقای روحانی انتظار ندارند كه تنها در گفتار خود را به جریان اصلاحات متصل كند.
با این وجود اصلاحطلبان انتظار دارند كه اقدامات و سیاستهای دولت آقای روحانی در راستای تحقق مطالبات مردم و كشور باشد. به همین دلیل در طول سه سال گذشته اصلاحطلبان از آقای روحانی رضایت دارند. به همین دلیل آقای روحانی همچنان میتواند یك گزینه مطلوب برای اصلاحطلبان به شمار برود. به نظر من اگر آقای احمدینژاد در انتخابات شركت میكرد یك دوگانه انتخاباتی در كشور شكل میگرفت كه آقای روحانی احساس خطر بیشتری میكرد و به همین دلیل مجبور میشد در تحقق مطالبات مردم جدیتر باشد. با این وجود احتمال به وجود آمدن این دو گانه با عدم حضور آقای احمدینژاد از بین رفته است. در شرایط كنونی آقای روحانی با یك زمین بازی خالی مواجه است كه حتی در دروازه مقابل دروازه بان نیز حضور ندارد. از سوی دیگر «خرد ناب» حاكمیت سیاسی ایران به این نتیجه رسیده كه تدوام دولت آقای روحانی در چهار سال آینده به سود كشور است. به همین دلیل جریان راست سنتی ایران تلاش میكند با نزدیك كردن مواضع خود به دولت آقای روحانی سهم بیشتری در كیك قدرت به دست بیاورد.
اصلاحطلبان از نزدیكی اصولگرایان به آقای روحانی و وضعیت عكس آن نگران نخواهد شد؟
اصلاحطلبان نباید از ایجاد فاصله بین اصلاحطلبان و دولت نگران باشند بلكه كسی كه باید نگران این فاصله باشد آقای روحانی است. اصلاحطلبان هیچگاه به دنبال سهم خواهی در كابینه آقای روحانی نبوده و در آینده نیز نخواهند بود. «جان نش» معتقد است: «در یك بازی سیاسی تنها منافع مشترك است كه تعاملات سیاسی را معنا میكند». آقای روحانی برای اصلاحطلبان دارای كاركردهای متفاوتی است. از سوی دیگر نیز اصلاحطلبان دارای مزیتهای اجتماعی مهمی برای آقای روحانی هستند. اگر احمدینژاد در انتخابات شركت میكرد انتخابات شكل دو قطبی به خود میگرفت و در این فضای دو قطبی نیروهای خاكستری و نیروهایی كه قصد شركت در انتخابات را نداشتند به صحنه میآمدند و در نتیجه انتخابات شكل جدیتر و البته مهمتری به خود میگرفت.
در چنین شرایطی تعارضهای شهری و روستایی و شهرهای بزرگ و شهرهای كوچك خود را نشان میداد و سرنوشت انتخابات را مشخص میكرد. اصولگرایان گمان میكردند احمدینژاد در روستاها و شهرهای كوچك از پایگاه رای بیشتری نسبت به آقای روحانی برخوردار است. این در حالی است كه با گسترش شبكههای ارتباط جمعی كیفیت زندگی در روستاها تا حدود زیادی به شهر شباهت پیدا كرده و آقای روحانی نباید نگران این مساله میبود. در نتیجه انتخابات۹۶ فرصت مناسبی بود تا مشخص شود كه این شهرنشینها هستند كه مدار سیاست را در ایران مشخص میكنند.
آیا اصولگرایان به سمت آقای روحانی گرایش پیدا كردهاند یا اینكه آقای روحانی به سمت اصولگرایان گرایش پیدا كرده است؟
به نظر من هر دو اتفاق در حال رخ دادن است. یعنی هم اصولگرایان به سمت آقای روحانی گرایش پیدا كردهاند و هم اینكه آقای روحانی به اصولگرایان تمایل پیدا كرده است. به تازگی اصلاحطلبان به آقای روحانی پیغام فرستادهاند كه هیچ نیازی نیست كه آقای روحانی نسبت به برخی مسائل عصبانی باشد و عصبانیت خود را بروز دهد. اصلاحطلبان به آقای روحانی عنوان كردند نیاز نیست شرایط را به شكلی برای افكار عمومی تداعی كند كه ایشان قصد دارد اقداماتی را انجام دهد اما برخی نهادهای قدرت مانع از این اقدامات میشوند. از نظر اصلاحطلبان آقای روحانی باید اعتماد نظام سیاسی ایران را حفظ كند و اجازه ندهد فضای حاكمیت سیاسی در ایران دو قطبی شود. نیاز نیست آقای روحانی با اظهارات آوانگارد فضای سیاسی ایران را پر تب و تاب كند.
نكته دیگر اینكه در شرایط كنونی بزرگترین سم برای نظام جمهوری اسلامی فاصله بین آیتا...هاشمی و بزرگان نظام است. بنده در سفری كه آیتا...هاشمی به گیلان داشتند و از بنده نیز خواسته بودند در خدمت ایشان باشم به ایشان عنوان كردم: «حضرتعالی همچنان از صبر و سعه صدر كویری و تاریخی بهره ببرید؛ چرا كه رمز ثبات و آرامش كشور همدلی و همراهی بین شما و رهبر معظم انقلاب است. از سوی دیگر آقای روحانی باید مخالفان خود را درجهت توسعه ایران با خود هماهنگ كند و تلاش كند منافع مشتركی را برای هر دوطرف تعریف كند. آقای روحانی به جای اینكه انرژی بیشتری روی همراهی اصلاحطلبان و اعتدالیون بگذارد باید با هنر خود نهادهای مزاحم دولت را با خود همراه كند. از سوی دیگر اصولگرایان قرار دارند كه در هشت سال دولت احمدینژاد به یك «بازنده بزرگ» تبدیل شدند. اصلاحطلبان نیز در هشت سال دولت احمدینژاد با مشكلات زیادی مواجه شدند. با این وجود، مشكلات این هشت سال مانند پساندازی بود كه در بزنگاه ریاستجمهوری۹۲ به كار جریان اصلاحات آمد. زمینههای از دست رفتن پایگاه اجتماعی اصولگرایان پس از دولت آیتا...هاشمی به وجود آمد و در دولت اصلاحات به یك مساله جدی تبدیل شد. پس از آن در دولت احمدینژاد به دلیل دافعهای كه نسبت به اصولگرایان در افكار عمومی به وجود آمد پایگاه اجتماعی اصولگرایان با تردید جدی مواجه شد.
دردو دهه اخیر اصولگرایان نتوانستند برای نسل جدید جاذبه ایجاد كنند و زنان و مردانی را تربیت كنند كه ایدئولوژی دوران گذار را بفهمند و بتوانند مبانی اصولگرایی را با مطالبات نسل جدید انطباق دهند. احمدینژاد به عنوان سمبل به اصطلاح پابرهنگی به دنبال انتقام طبقاتی بود. جنبش احمدینژاد نوعی شورش حاشیه نشینان بر متن نشینان بود. این در حالی است كه معمولا چنین دولتهایی فاسدترین ساختارها را به وجود میآورند. این وضعیت دقیقا برای دوستان آقای احمدینژاد در ونزوئلا به وجود آمد. تردید نكنید اگر سعید جلیلی که به عنوان نماد تفكر بنیادگرایی بود به جای آقای روحانی به ریاستجمهوری رسیده بود ما امروز با وضعیتی شبیه ونزوئلا مواجه شده بودیم و مجبور بودیم برای تامین مایحتاج زندگی خود سوپر ماركتها را غارت كنیم.
در شرایط كنونی دغدغه بزرگان جریان اصلاحات و از جمله رئیس دولت اصلاحات نسبت به ادامه رویكرد آقای روحانی در كشور چیست؟
رئیس دولت اصلاحات بارها این نكته را عنوان كردهاند كه آقای روحانی تحت فشارهای شدیدی در حال فعالیت است و اگر این فشارها نبود تحقق مطالبات مردم شكل بهتری پیدا میكرد. در ماه مبارك رمضان آقای روحانی یك ضیافت شام در منزل خود ترتیب میدهد و از آیتا...هاشمی، آقای ناطق نوری، سید حسن خمینی، سید علی خاتمی و رئیس دولت اصلاحات دعوت میكند كه در این ضیافت شام شركت كنند. در این جلسه بزرگان كشور برخی دغدغههای خود را درباره مجلس، برجام و همچنین تركیب كابینه اعلام میكنند. یكی از مهمترین دغدغههای این جلسه كه بزرگان درباره آن صحبت كردهاند این بودكه كه پس از تشكیل یك مجلس همسو تركیب كابینه میتواند بهتر از گذشته باشد. البته آیتا...هاشمی در برخی جاهای دیگر عنوان كرده بودند كه آقای روحانی اگر بخواهند میتوانند از فرصت به وجود آمده در فضای سیاسی كشور بهتر استفاده كنند و از برخی مدیران توانمند استفاده كنند.
تحلیل شما از رفتار دكتر عارف در آستانه انتخابات ریاستجمهوری۹۶ چیست؟آیا عدم حمایت حامیان دولت از ایشان در مساله انتخاب رئیس مجلس باعث ایجاد فاصله بین آقای عارف و آقای روحانی شده است؟
اگر عنوان كنم بین آقای عارف و آقای روحانی پس از اتفاقات پیرامون انتخاب رئیس مجلس فاصله نیفتاده دروغ گفتهام. بنده از جمله افرادی بودم كه قبل از انتخابات مجلس به آقای عارف گفتم بهتر است شما در انتخابات مجلس كاندیدا نشوید. آقای عارف قصد داشت از سكوی ریاست مجلس به سمت صندلی ریاستجمهوری خیز بردارد. بدون شك آقای عارف برای انتخابات ریاستجمهوری سال۱۴۰۰برنامه جدی دارد و قصد دارد برای به دست آوردن ریاستجمهوری مبارزه كند. بنده به آقای عارف گفتم اگر قصد دارید در انتخابات ریاستجمهوری۱۴۰۰به موفقیت دست پیدا كنید از مجلس برای خود سكوی پرتاب درست نكنید و تلاش كنید فارغ از سازو كار مجلس به انتخابات ریاستجمهوری بیندیشید.
با این وجود آقای عارف به سخنان كسانی كه با حضور ایشان در انتخابات مجلس مخالف بودند گوش نكرد و در انتخابات شركت كرد. در شرایط كنونی آقای عارف احساس میكند كه از یك اعتبار تاریخی برخوردار شده كه نباید این اعتبار را در همه مسائل ریز و درشت خرج كند بلكه باید این اعتبار را در یك وقت مقتضی استفاده كند. به نظر من بهتر این بود كه آقای عارف مدیریت انتخابات را برعهده میگرفت و شخصا وارد عرصه انتخابات نمیشد.
| |||||||
ايران امروز
(نشريه خبری سياسی الکترونیک)
«ايران امروز» از انتشار مقالاتی كه به ديگر سايتها و نشريات نيز ارسال میشوند معذور است. استفاده از مطالب «ايران امروز» تنها با ذكر منبع و نام نويسنده يا مترجم مجاز است.
Iran Emrooz©1998-2024
|