روسیه و دردسری به نام «گروه ۷»
شرق / مجتبی سپهری‌والا
«شینزو آبه»، نخست‌وزیر ژاپن، همه سران دعوت‌شده به اجلاس «گروه ۷» (G7) را به معبد «ایسه جینگو»، مکان مقدس مذهب «شینتو»، دعوت کرد تا مقدمه‌ای برای آغاز این نشست باشد. چهل‌ودومین اجلاس سران هفت کشور صنعتی جهان، موسوم به گروه ۷، به مدت دو روز، به میزبانی ژاپن و به ریاست شینزو آبه، برگزار شد و با صدور یک بیانیه و شش سند، در روز جمعه، به کار خود پایان داد. مسائل متنوعی، مانند سیاست‌گذاری‌های مالی و حمایت از رشد اقتصادی جهان، مسئله انرژی، تغییرات آب‌وهوایی، امنیت بین‌المللی، تحریم‌ها علیه روسیه، مناقشات دریای جنوبی چین، مسئله کره‌شمالی، بحث تروریسم خاورمیانه، موضوع پناه‌جویان و احتمال خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، در دستورکار اجلاس سران قرار گرفت.
گروه ۷ متشکل از هفت کشور صنعتی جهان، شامل آمریکا، بریتانیا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، کانادا و ژاپن است. نشست‌های سالانه این گروه، به میزبانی یکی از اعضای گروه و در ماه می یا ژوئن برگزار می‌شود و هدف عمده آن بررسی و یافتن راهکارهایی درباره مسائل روز و راهبردهای اقتصادی جهان است.
بیستمین اجلاس سران در 1994 میلادی و سه سال بعد از فروپاشی شوروی، در «ناپل» ایتالیا برگزار شد و روسیه نیز برای اولین‌بار، به این نشست دعوت شد. درخواست روسیه برای عضویت کامل و حضور در گروه ۷ چند سال به طول انجامید و درنهایت، در اجلاس «بیرمنگام» بریتانیا در سال ۲۰۰۶ برای اولین‌بار به صورت رسمی، روسیه به این اجلاس دعوت شد و این گروه به «گروه هشت» تغییر نام داد. در آن زمان، آمریکا اعلام کرد که این دعوت و عضویت روسیه، به پاس روند دموکراتیزه‌شدن این کشور صورت می‌گیرد. در سال ۲۰۰۶ روسیه برای اولین‌بار میزبان گروه هشت در شهر «سنت‌پترزبورگ» شد. همچنین، سی‌ودومین اجلاس سران این گروه در شهر مسکو، به میزبانی روس‌ها برگزار شد.
در سال ۲۰۱۴ ریاست گروه هشت به روسیه رسید. قرار بود اجلاس سران این گروه، در ژوئن ۲۰۱۴ در شهر «سوچی» روسیه برگزار شود؛ اما پس از آنکه روسیه، شبه‌جزیره «کریمه» را به خاک خود ضمیمه کرد و نیز در واکنش به حمایت روسیه از جدایی‌طلبان روس‌زبان شرق اوکراین، روسیه از گروه هشت اخراج و تحریم‌هایی اقتصادی و مالی علیه مسکو اعمال شد؛ بحث تحریم اجلاس گروه هشت در سوچی، به اتفاق آرا به تصویب رسید و در بیانیه رسمی مطرح شد. همچنین، بریتانیا و آلمان به روسیه هشدار دادند که به صورت دائم، از گروه هشت اخراج خواهد شد و این گروه دوباره به نام گذشته خود بازگشت. گروه ۷ در سال 2015 تهدید کرد اگر روسیه اقدامات بی‌ثبات‌کننده خود در شرق اوکراین را افزایش دهد، تحریم‌های سخت‌تری در انتظار مسکو خواهد بود. تأکید روس‌ها بر رفراندوم کریمه و اظهارات «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهوری روسیه، باعث شد طرف مقابل، موضع سخت‌تری نسبت به مسکو اعمال کند و در نهایت، این مسئله، به اعتبار بین‌المللی روسیه لطمه وارد کرد.
مسکو همچنان، با پافشاری بر مسئله الحاق کریمه، خواه ناخواه، باعث نفوذ اروپا و پیمان ناتو در اوکراین شده و روسیه را از حوزه اروپایی‌اش دور کرده است. با توجه به تحریم‌های اقتصادی و کاهش قیمت نفت، روسیه تبدیل به یک کشور آسیایی با اقتصاد ضعیف خواهد شد.
«سرگئی لاوروف»، وزیر خارجه روسیه، گفته است که گروه هشت یک باشگاه غیررسمی است و هیچ‌کس، عضویت آن را اعطا نمی‌کند و کسی نیز نمی‌تواند عضوی را از آن اخراج کند. تعدادی از سایت‌های اینترنتی معروف روسی، ازجمله، «یاندکس» که موتور جست‌وجوی اصلی روسیه است، نقشه جدید این کشور را با الحاق کریمه درج کرده‌اند و شعار «روسیه و کریمه، با هم، تا ابد» در شعارهای تبلیغاتی برخی از مؤسسات روسی به چشم می‌خورد.
«فدریکا موگرینی»، مسئول سابق سیاست خارجی اتحادیه اروپا، چهارشنبه گذشته در سخنانی گفت که انزوای روسیه، به نفع اروپا نیست و انزوای این کشور هیچ نتیجه‌ای ندارد و تنها آسیب می‌زند. در نشست پیشین گروه ۷ که در آلمان برگزار شده بود، تجار بخش خصوصی اقتصاد آلمان، از مشارکت‌نکردن روسیه در اجلاس انتقاد کردند. «والتر فرانک اشتاین‌مایر»، وزیر خارجه آلمان نیز گفت: ترجیح می‌دهم که ساختار گروه ۷، در درازمدت به این شکل باقی نماند. ما نیاز داریم که شرایطی را برای بازگشت روسیه به این گروه ایجاد کنیم و روسیه ممکن است به گروه ۷ بازگردد؛ اما این اتفاق تنها در صورت تحقق شرایط ویژه‌ای ممکن است و در نبود روسیه حل بحران‌های جهانی، غیرممکن به نظر می‌رسد. شرایط بازگشت روسیه، حل مسئله الحاق کریمه به روسیه، دستیابی به راه‌حل سیاسی برای بحران اوکراین و اتخاذ نقش سازنده برای برقراری صلح در سوریه، از سوی مسکو، در چند ماه آینده، مشخص می‌کند که آیا روسیه در نظر دارد نقشی سازنده برای پایان‌دادن به درگیری‌ها در سوریه اتخاذ کند یا خیر.
از سوی دیگر، شینزو آبه در مصاحبه با «فایننشال تایمز» گفت که به‌عنوان رئیس گروه ۷، به مسکو سفر می‌کند یا ولادیمیر پوتین را به توکیو دعوت خواهد کرد. پوتین در مذاکرات هسته‌ای با ایران و در خلع تسلیحات شیمیایی سوریه، نقش مثبتی ایفا کرده است و به مشارکت سازنده در حل مسائل بین‌المللی مربوط به کره‌شمالی و روابط ایران و عربستان، اقدام کرده است.
چندی پیش، «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان، اعلام کرد که به باور او هنوز بسیار زود است درباره لغو تحریم‌های اعمال‌شده علیه روسیه نظر موافق خود را اعلام کند. درنتیجه، در موضع گروه ۷ درباره تحریم‌های اعمال‌شده علیه روسیه هیچ تغییری ایجاد نخواهد شد. در بیانیه سران گروه ۷، بر ماندگاری تحریم‌ها علیه روسیه تا زمان اجرای کامل توافق‌نامه «مینسک» مبنی بر حل درگیری‌ها در شرق اوکراین تأکید و اعلام شده است که در صورت لزوم، در برابر اقدامات روسیه، تحریم‌های بیشتری علیه این کشور برقرار خواهد شد و درعین‌حال، بر بازبودن مسیر گفت‌وگو با روسیه برای حل بحران اوکراین، برگزاری انتخابات محلی در منطقه «دونباس» اوکراین و تلاش برای برقراری کامل آتش‌بس تأکید شده است.
به نظر می‌رسد که روسیه دست از کریمه برنمی‌دارد، مگر آنکه امتیازات زیادی از غرب دریافت کند؛ اما ما احتمالا، شاهد همکاری روسیه در مسئله شرق اوکراین خواهیم بود و روسیه در بسیاری از بحران‌های دیگر در جهان، با غربی‌ها همکاری خواهد کرد.
