بزرگداشت قربانیان نبرد گالیپولی در ترکیه، استرالیا و نیوزیلند

بی بی سی: شبه‌جزیره گالیپولی ترکیه بامداد امروز، شنبه ۲۵ آوریل، شاهد مراسمی به مناسبت صدمین سال حمله نظامی متفقین و بزرگداشت قربانیان این نبرد بود.

در نبرد گالیپولی، از خونین‌ترین نبردهای جنگ اول جهانی، حمله ناکام نیروهای متفقین به نیروهای امپراتوری عثمانی بیش از یک صد هزار کشته بر جای گذاشت.

مقام هایی از تمامی کشورهای درگیر این جنگ از جمله رجب طیب اردوغان، رییس جمهور ترکیه، تونی ابوت، نخست وزیر استرالیا، و جان کی، نخست وزیر نیوزیلند، در مراسم شرکت داشتند. تلفات این سه کشور در نبرد گالیپولی بیش از دیگر کشورها بود. بریتانیا نیز در این نبرد شرکت داشت.

هزاران تن از اهالی استرالیا و نیوزیلند برای شرکت در مراسم گالیپولی به ترکیه سفر کردند. از بریتانیا نیز شاهزاده چارلز، ولیعهد، و شاهزاده هری، دومین پسر او به گالیپولی رفته‌اند.

پیشتر، در نیوزیلند و استرالیا صدها هزار نفر در برنامه‌هایی در بزرگداشت قربانیان گالیپولی شرکت کردند. بیش از ده هزار سرباز از سپاه مشترک استرالیا و نیوزیلند (معروف به انزک ANZAC) در گالیپولی کشته شدند. روز ۲۵ آوریل مهم‌ترین مناسبت ملی در این دو کشور است و به روز انزک شناخته می‌شود.

صد سال قبل، هزاران سرباز از کشورهای متفق به قصد تصرف قسطنطنیه (کنستانتین) یا استانبول کنونی در گالیپولی پیاده شدند اما پس از هشت ماه با تحمل تلفات سنگین مجبور به ترک گالیپولی شدند.

در جنگ اول جهانی، امپراتوری عثمانی همراه با آلمان، اتریش و چند کشور در یک طرف بودند و روسیه، بریتانیا، فرانسه، چند کشور دیگر اروپایی و آمریکا، در طرف دیگر قرار داشتند. نبرد گالیپولی در روز ٢٥ آوریل سال ١٩١٥ با حمله مشترک نیروی دریایی روسیه، فرانسه و بریتانیا به شبه‌جزیره گالیپولی در شمال تنگه داردانل آغاز شد و هدف از آن، تسلط بر این تنگه و پیشروی و تصرف پایتخت امپراتوری عثمانی بود. این نبرد هشت ماه کشید و با عقب نشینی نیروهای متفقین در روز ٩ ژانویه سال ١٩١٦ پایان یافت.

از نظر ترکیه، نبرد گالیپولی (چاناق قلعه) که از آن با عنوان نبرد داردانل هم نام برده می‌شود نقطه عطفی در تاریخ معاصر این کشور و زمینه ساز “جنگ استقلال”، پایان عمر امپراتوری عثمانی و پایه‌گذاری جمهوری ترکیه محسوب می‌شود. با شکست دولت عثمانی و متحدان آن در جنگ اول، این کشور به اشغال نیروهای خارجی از جمله نیروهای یونان، ارمنستان، فرانسه، بریتانیا، ایتالیا و گرجستان در آمد اما ملی‌گرایان ترک پس از چند سال جنگ سرانجام خاک این کشور را آزاد کردند و با پایان دادن به خلافت عثمانی، توانستند جمهوری ترکیه را با یک نظام سیاسی لائیک تاسیس کنند.

مصطفی کمال از فرماندهان نیروهای عثمانی در این نبرد بود و در آن زمان به قهرمان گالیپولی شهرت یافت. وی بعدها بنیانگذار ترکیه نوین شد و آتاتورک لقب گرفت.