خاموشیِ نوای زنانه
چهارشنبه ۵ آذر ۱۳۹۳
فرارو- فاطمه نورنژاد؛ چندی است قانونی نانوشته بانوان موسیقی ایران را به کوچی اجباری وادار می‌سازد و رفته رفته آن‌ها را از سکوی اجرا به جایگاه تماشاگران سوق می‌دهد. شاید از همین روست که مهدیه میرمحمدخانی در بخشی از یادداشت کوتاهش در فیس بوک خطاب به مرتضی پاشایی می‌نویسد: «تمام وجودم مملو از افسوس و غمى تلخ می‌شود، وقتى سال گذشته همین روزها دغدغه‌هاى بسیار داشتى و كسى پاسخگو نبود! خوب می‌دانم! درست همین حالى كه خیلی از هنرمندان دارند و من در این یك‌سال بعداز شروع كار هنرى‌ام دارم... شنیدن شایعات... تندی‌ها و كنایه ها ... محرومیت‌ها و تهدیدها و ...»
رشد بانوان ایرانی در چند دهه گذشته، در حیطه موسیقی پدیده‌ای انکارناپذیر است. رشدی که از علاقه دختران نوجوان و بانوان جوان به هنر موسیقی حکایت می‌کند. اما این هنر برای دختران و زنان ایرانی همواره با اما و اگرهایی همراه بوده است و چنان که پیداست در عمر کوتاه دولت یازدهم این اما و اگرها بیشتر از قبل شده است.
فعالیت بانوان در قالب تک‌خوانی و تک‌نوازی هر چند در چارچوب موازین قانونی است اما برای جامعه موسیقی ایران خالی از دغدغه نیست و به تازگی چالش‌هایی را برای دولت یازدهم ایجاد کرده است. هشدار به برخورد مستقیم و اتهام‌های پی در پی ترویج فساد و اباحه‌گری از جمله این چالش‌ها هستند.
گروه‌های موسیقی این روزها باید نگران پروژه‌ای باشند که حذف تدریجی بانوان از تک‌نوازی و تک‌خوانی در کنسرت‌ها را کلید زده است. برای مثال کنسرت‌هایی که اکنون در ۱۳ شهر کشور از جمله اصفهان، تبریز، ارومیه، زنجان، گرگان، تمامی شهرهای استان خراسان و برخی شهرهای استان خوزستان اجرا دارند، با مشکل حضور بانوان در گروه مواجه شده‌اند. در این بین مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم هیچ کمکی نمی‌کند و در هر کنسرت احتمال حذف نوازنده یا هم‌خوان زن وجود دارد.
در مهر ماه سال جاری گروه موسیقی «عرفان» که برای اجرا در «اجلاس و جشنواره میراث فرهنگی ناملموس» به اصفهان رفته بود؛ ناچار شد برنامه‌اش را بدون حضور بانوان نوازنده اجرا کند.
به این گروه وعده داده شد که در «هنرسرای خورشید» اصفهان می‌توانند با حضور همه اعضا به اجرا بپردازند. اما باز بانوان نوازنده از رفتن روی سن منع شدند و سرانجام گروه تصمیم گرفت برای حفظ جایگاه بانوان گروه از کل اجرا صرف‌نظر کند.
نکته قابل توجه اینجا بود که در همین هنرسرای خورشید زنان کره‌ای اجازه یافتند تا بخوانند و بنوازند. گویا تنها بانوان ایرانی هستند که نباید در عرصه موسیقی بدرخشند.
مسئولین وزارت ارشاد در پی این ممنوعیت اعلام کردند که این وزارت دخالتی در حذف بانوان از کنسرت نداشته است و گویا نهادهایی دیگر در این تصمیم دخالت داشته‌اند.
حجه الاسلام محمد تقی رهبر، امام جمعه اصفهان در مورد مجوز روی سن رفتن بانوان در اصفهان گفته است: «همین که تعدادی خانم روی سن می‌روند و عده‌ای تماشاچی مرد این خواندن و نوازندگی را می‌بینند و فضای سرگرمی ایجاد می‌شود، این درست نیست.»
سید حسین نقوی حسینی از نمایندگان شورای اسلامی، تک‌خوانی و تک‌نوازی بانوان را یکی از حرمت‌هایی می‌داند که در کشور شکسته شده و این موضوع را برخلاف باورها و ارزش‌های مردم ایران می‌داند. نقوی اخطار داده است که اگر مسئولان مربوطه به دغدغه‌های نمایندگان توجه نکنند مجلس از اختیارات قانونی خود استفاده خواهد کرد.
علم‌الهدی، امام جمعه موقت مشهد نیز تک‌خوانی و توسعه موسیقی بانوان را اباحه‌گری و در راستای منافع دشمنان اسلام و نظام معرفی کرده است و در این زمینه به دولت هشدار داده است.
اما دامنه اعتراض به فعالیت بانوان تک‌خوان و تک‌نواز صرفا به ممانعت از اجرا محدود نمی‌شود و انتقاد از عملکرد وزیر ارشاد را نیز در بر‌می‌گیرد.
در آبان ۱۳۹۲ شایعه‌ای مبنی بر حضور وزیر ارشاد در مراسم تک‌خوانی یکی از بانوان خواننده منتشر شد که به سرعت جز اخبار پربیننده قرار گرفت؛ اما در متن خبر، تنها تصاویری از «مهدیه محمد خانی» و نوازندگان گروه «ماه» بود که در آن از علی جنتی و سایر حضار خبری نبود.
در پی انتشار این شایعه «بابک بیگی» رئیس روابط عمومی وزارت ارشاد اعلام کرد: «زمان اجرا این کنسرت وزیر در جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی حضور داشته است.»
با این وجود، پس از انشار این شایعه علی جنتی به مجلس شورای اسلامی احضار شد و در توضیح تصاویری که توسط حمید رسایی، نماینده مردم تهران در مجلس توزیع شده بود، گفت: «آن چه بین نمایندگان پخش شده تصاویر خانمی است که در خارج از کشور تک‌خوانی داشته است. اگر می‌توانید سندی ارائه دهید که مجوز این کار را ما داده‌ایم.»
علی‌رغم توضیح و دلیل وزیر، مجلس باز هم علی جنتی را مقصر دانست و به او کارت زرد داد.
از سوی دیگر علی جنتی در نشست‌های خود در جمع هنرمندان به دغدغه نمایندگان مجلس بارها پاسخ داده و گفته است: «برای دولت صرفاً فتوای رهبر معظم انقلاب ملاک کار است و بر حسب فتوای ایشان تفاوتی بین جمع‌خوانی و تک‌خوانی بانوان در صورتی که مفسده‌انگیز نباشد نیست.»
سوء‌تفاهمی که در این میان رخ داده این است که گویی تک‌خوانی بانوان در کنسرت‌هایی بوده که مردان نیز در آن حضور داشته‌اند. پیروز ارجمند مدیر دفتر موسیقی وزارت ارشاد تأکید کرده است که مجوز تک‌خوانی‌هایی که صادر شده صرفاً برای کنسرت‌هایی است که تنها مخاطب زن دارند و در کنسرت‌های عام، زنان خواننده به شکل هم‌خوانی و کر حضور دارند و این شیوه از ابتدای انقلاب سابقه داشته است.
بارها مسئولین وزارت ارشاد بر رعایت موازین شرعی و چارچوب‌های قانونی توسط این وزارت خانه تأکید داشته‌اند و در اعطای مجوز کنسرت‌ها حساسیت بسیار نشان می‌دهند. بر اساس آخرین اظهارات حسین نوش آبادی معاون این وزارت خانه نیز، فرهنگ و هنر کشور متعلق به یک جریان خاص نیست و مرجع نهایی تصمیم‌گیری درباره برگزاری کنسرت‌ها وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. با این حال، باید دید در عمل کدام نهاد به نحوه و چگونگی برگزاری کنسرت‌ها نظارت دارد؟
کارشناسان عرصه موسیقی بر این باورند بدیهی است اعمال سلیقه‌هایی از این دست، در دراز مدت نه تنها بخشی از بدنه موسیقی کشور را به انزوا خواهد کشید، بلکه در نهایت سبب تضعیف هنر موسیقی در ایران خواهد شد و از سوی دیگر ناامنی شغلی و اقتصادی بانوانی که در این حیطه فعالیت می‌کنند را نیز رقم خواهد زد. بنابراین شایسته است قانون را ملاک قرار دهیم و اگر ممنوعیتی در قانون آمده به آن به دیده احترام بنگریم، و از اعمال سلیقه شخصی بپرهیزیم.
