شطرنج روحانی/ پلتیک مطهری/ وزارت فرهادی
عصر ایران؛ مهرداد خدیر- همان گونه که پیش‌بینی می‌شد پنجمین گزینه رییس جمهور روحانی برای وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از مجلس شورای اسلامی رای اعتماد گرفت و دکتر محمد فرهادی با سابقه وزارت در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ در دهه ۹۰ نیز وزیر شد.
از نکات غافل‌گیرکننده جلسه رای اعتماد به وزیر پیشنهادی نطق علی مطهری به عنوان مخالف بود که نمایندگان را در وضعیت دشوار قرار داد و اصطلاحا پلتیک زد!
چرا که هر آنچه را که حدس می‌زد در قالب مخالفت با فرهادی و معطوف به وقایع سال ۸۸ گفته شود از جانب خود بازگفت و انرژی مخالفت باقی نگذاشت. هر چند که واکنش رییس مجلس شورای اسلامی را نیز در پی داشت.
علی لاریجانی گفت: «این جمله که اگر مجلس به فرهادی رای دهد معلوم است که معامله‌ای صورت گرفته» حرف درستی نیست. وی حتی لفظ تندتری را هم به کار برد: «اینکه مجلس اگر رای دهد یک جور متهم شود و اگر رای ندهد باز یک جور متهم شود نیز اقدام جوانمردانه‌ای نیست.»
استدلال علی مطهری که در مصاحبه چند روز قبل نیز مطرح کرده بود این بود که اگر مشکل نمایندگان، سابقه اصلاح طلبی و وقایع سال ۸۸ است طبعا نباید به وزیر علوم دولت دوم میر حسین موسوی (۶۴ تا ۶۸) و وزیر بهداشت دولت اول خاتمی (۷۶ تا ۸۰) رای دهند کما اینکه به فخرالدین احمدی دانش آشتیانی معاون او نیز رای ندادند.
او به امضای یک نامه اعتراضی هم اشاره کرد. فرهادی اما امضای این نامه را تکذیب می‌کند گرچه از نگاه علی مطهری وظیفه‌شناسی اخلاقی و اجتماعی به حساب می‌آید.
هر چند مخالفت علی مطهری در واقع انتقاد تند از همکاران خود در مجلس و از منظر اخلاق هم می‌تواند باشد یا تصور او از آنچه نوعی توافق و رایزنی می‌پندارد یا هشدار به وزیر جدید که خود را زیر بار دِین احساس نکند و مثلا در قضیه بورسیه‌ها کوتاه نیاید اما در نگاه ژرف‌تر می‌تواند یک پلتیک (ترفند سیاسی) به حساب آید ولو ناخواسته!
حسن روحانی را هم می‌توان برنده بازی شطرنج وزارت علوم دانست. زیرا با معرفی فرهادی مخالفان را در وضعیت آچمز قرار داد: یا باید مانند گذشته رای نمی‌دادند که از جانب افکار عمومی به لجاجت متهم می‌شدند و ثمری هم در بر نداشت چون محمد علی نجفی همچنان سرپرست باقی می‌ماند و با مجوز رهبری مادام که وزیر جدید کار را در دست نمی‌گرفت او همچنان وزارتخانه را اداره می‌کرد بی‌آنکه پاسخ‌گوی مجلس باشد. راه دوم همین بود که انتخاب شد: ۱۹۷ رای موافق در مقابل تنها ۲۸ رای مخالف و ۱۰ رای ممتنع.
حالا بار دیگر در سال ۱۳۹۳ محمد علی نجفی همچون ۳۰ سال قبل وزارت علوم را به محمد فرهادی تحویل می‌دهد.
هر دو اما از جوانی پابه میان سالی گذاشته و تجربه‌ها اندوخته‌اند و ساختمان اصلی وزارت علوم هم نه در خیابان ویلا یا نجات اللهی تهران که در شهرک غرب است و شمار دانشجویان و تنوع رشته‌ها و عداد اعضای هیات‌های علمی بسا بیشتر و انگار جامعه‌ای دیگر.
راستی آن زمان نام این وزارتخانه هم فرهنگ و آموزش عالی بود هر چند همه به عنوان وزارت علوم از آن یاد می‌کردند.
البته بهتر این بود که یک غیر پزشک سکان وزارت علوم را در دست می‌گرفت چراکه آموزش پزشکی در اختیار وزارت بهداشت است و پزشکان وزیر خود را دارند اما مخالفت‌های مجلس که با استیضاح فرجی دانا و به زیر کشیدن او شروع شد و با رای عدم اعتماد به نیلی احمد آبادی و دانش آشتیانی ادامه یافت، این فرصت را از دولت و جامعه دانشگاهی در رشته‌های غیر پزشکی گرفت.
با این وصف و هر چند پزشکان در هر حال پزشک هستند (و از این رو تنها واجدین درجه دکتری‌اند که سزد در معرفی خود و از زبان خود این عنوان را ذکر کنند) اما دکتر فرهادی در وزارت علوم نباید تنها در هیات یک پزشک ظاهر شود.
به صحنه سه ماه اخیر باز گردیم. شطرنج وزارت علوم را در نهایت حسن روحانی برده است. چرا که وزیر دو دولت در دهه ۶۰ و ۷۰ را به وزارت نشانده حال آنکه گزینه‌های قبلی چنین پیشینه‌ای نداشتند و رای اعتماد را با رای بالا گرفته است. چه بسا با پلتیک علی مطهری و جای تعجب نیست که نماینده متفاوت و مستقل تهران که در مقام مخالف سخن گفت در زمره ۲۸ مخالف نبوده باشد وحتی رای موافق به صندوق ریخته باشد!
هر چند که اخلاق گرایی او با این گزاره سازگار نیست. پلتیک او اما – خواسته یا ناخواسته - کارگر افتاد چون هیچ مجال و انرژی‌یی برای تکرار ادبیات سه ماهه اخیر در مخالفت با وزیران پیشنهادی علوم باقی نگذاشت.
در نگاه بدبینانه باید لفظ علی مطهری را به کار بریم و در نگاه خوش بینانه این همه نوسان در مواضع سیاسی یا در مقابل دولت را به حساب «دموکراسی غیر حزبی» بگذاریم؛ تعبیری که رییس جمهوری به کار برد.
