افزایش موازی مصرف سوخت پاک و آلودگی هوای ایران
يكشنبه ۹ شهريور ۱۳۹۳
رادیو فردا
سهم گاز طبیعی در سبد انرژی ایران که از آن بعنوان «سوخت آبی» یا «سوخت پاک فسیلی» نیز یاد می‌شود، طی یک دهه گذشته به شدت افزایش یافته و به رقم ۷۰ درصد رسیده است. از طرفی ایران هم اکنون اولین جایگاه را از لحاظ تعداد خودروهای گازسوز در جهان دارد. با اینحال، چرا هوای ایران یکی از آلوده‌ترین‌ها در جهان است؟
بر اساس آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی که در برگیرنده آمار‌ها تا پایان سال ۲۰۱۰ است، هوای ایران دوازدهمین هوای ناپاک در میان کشورهای جهان است. البته طی سالهای اخیر خود مقامات ایران اذعان کرده‌اند که وضعیت هوای کشور، خصوصا در کلانشهر‌ها به شدت بد‌تر شده و هم اکنون ایران سومین هوای آلوده جهان را دارد و چهار شهر ایران در میان ۱۰ شهر آلوده جهان جای گرفته است.
بر اساس آمارهای رسمی، ایران سالانه معادل یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون بشکه انواع سوخت فسیلی در کشور مصرف می‌کند.
مصرف گاز ایران بر اساس گزارشهای رسمی ایران و آمارهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا سالانه ۱۸۰ میلیارد متر مکعب است. این رقم معادل یک میلیارد و ۱۳۲ میلیون بشکه نفت خام است، به عبارتی گاز سهمی ۷۰ درصدی در سبد سوخت کشور دارد.
بیژن نامدار زنگنه نیز سه شنبه ۴ اردیبهشت ماه اعلام کرد که «هم اکنون ایران با توسعه گازرسانی و رشد مصرف «سی ان جی» دارای یکی از کم آلاینده‌ترین سبدهای سوخت جهان است».
به گزارش خبرگزاری شانا، وی در ادامه گفت که حدود ٧٠ درصد انرژی ایران از گاز طبیعی تامین می‌شود و روزانه معادل ٢٠ میلیون مترمکعب گاز طبیعی به بیش از سه میلیون خودرو عرضه می‌شود و این رقم در جهان بی‌همتا است.
توصیفاتی که زنگنه مبنی بر «کم آلاینده‌ترین سبدهای سوخت جهان» و «بی‌همتا» بودن تامین سوخت مایع خودرو‌ها بکار برده، کاملا منطبق با ارزیابی‌ها و گزارشهای سازمانهای معتبر بین المللی است، برای نمونه بر اساس گزارش سازمان جهانی خودروهای گازسوز (ان جی وی گلوبال) ایران از سال ۲۰۱۱ جایگاه اول جهان را از لحاظ تعداد ماشینهای گازسوز تصاحب کرده است.
هم اکنون ۳. ۶ میلیون خودرو دوگانه سوز در کشور وجود دارد که هم با بنزین و هم گاز مایع «سی ان جی» کار می‌کنند. از طرفی مصرف سوختهایی با آلایندگی بسیار بالا، مانند زغال سنگ در ایران بسیار کم است. سهم زغال سنگ در سبد سوختی ایران حتی به یک درصد هم نمی‌رسد.
پس چرا هوای ایران یکی از آلوده ترین‌ها از بابت سوختهای فسیلی در جهان است؟
بد نیست نیم نگاهی به وضعیت مصرف سوخت خودرو‌ها در ایران داشته باشیم.
بر اساس آمار مرکز پژوهشهای مجلس که اسفندماه پارسال منتشر شد، کل خودروهای کشور ۱۵ میلیون و ۸۰۰ هزار دستگاه است که ۸۰۰ هزار دستگاه از آن‌ها گازوئیل مصرف می‌کنند و حدود ۳. ۶ میلیون خودرو دوگانه سوز هستند. تعداد موتورسیکلت‌های کشور نیز بیش از ۸ میلیون و ۵۷۰ هزار دستگاه است.
بنا بر این، به ازای هر ۱۰۰۰ نفر ۲۱۳ خودرو در کشور وجود دارد که نسبت به دیگر کشور‌ها رقم بالایی نیست، بطوری که بر اساس آمارهای سازمانهای بین المللی ایران از این نظر در ردیف ۶۸ جهان قرار دارد. اما غیر استاندارد بودن خودرو‌ها، موتورسیکلت‌ها و خود سوخت تاثیر چشمگیری در آلودگی هوا دارد.
برای نمونه خبرگزاری تسنیم ۳۰ دی ماه پارسال از قول حجت‌الله بهروز قائم مقام معاون حمل و نقل و ترافیک شهردار تهران گزارش داد که «برآورد‌ها نشان می‌دهد حدود ۳ میلیون موتورسیکلت در تهران وجود دارد، با در نظر گرفتن اینکه ۱. ۵ میلیون از آن‌ها فعال هستند باید گفت یک موتورسیکلت غیراستاندارد بیش از ۳ برابر خودروی استاندارد ایرانی و هفت برابر خودروهای استاندارد دنیا آلودگی ایجاد می‌کند».
مقامات ایران می‌گویند که یک میلیون دستگاه از ۴ میلیون خودرو موجود در تهران نیز فاقد استاندارد هستند و باعث آلودگی شدید هوای شهر می‌شوند.
از طرفی ایران با کمبود گاز مواجه است، بطوری که در زمستان سال گذشته بخاطر ممانعت از قطع گاز خانوار‌ها، عرضه گاز مایع برای خودرو‌ها به شدت محدود شد، موضوعی که یکی از عوامل افزایش ۷ درصدی مصرف بنزین در سال ۹۲ نسبت به سال ۹۱ عنوان شده است.
از طرفی تنها ۲۰۰۰ جایگاه عرضه گاز مایع برای ۳. ۶ میلیون خودرو دوگانه سوز در کشور وجود دارد که تناسب بسیار ناهمگونی است. ایران همچنین در دور دوم ریاست جمهوری احمدی‌نژاد بخاطر تحریم بنزین توسط آمریکا، روی به تولید انبوه بنزین در مجتمعهای پتروشیمی آورد که با انتقاد بسیاری از کار‌شناسان مواجه شد، اما تا چند ماه پیش این روند ادامه داشت. اکنون دولت حسن روحانی غیراستاندارد بودن این نوع بنزین را اعلام کرده و روی به واردات بنزین آورده است.
اما آنچه که آمار‌ها نشان می‌دهد، علت عمده آلودگی هوای ایران مصرف گازوئیل و نفت کوره در نیروگاههای حرارتی برای تولید برق است، موضوعی که زنگنه نیز در سخنان روز سه شنبه خود به این موضوع پرداخت. به گفته وی، «تاخیر در اجرای فازهای جدید میدان گازی پارس جنوبی در سال ٢٠١٣ سبب شد به ناچار در نیروگاههای کشور به جای سوخت پاک گاز طبیعی، ٢٧ میلیارد لیتر سوخت مایع آلاینده و عمدتا نفت کوره با سولفور بالا مصرف شود». این رقم در سال قبل آن ۲۲ میلیارد لیتر بود.
بر اساس آمارهای سالانه شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، سهم گاز در سوخت مصرفی نیروگاه‌ها از ۸۱ درصد در سال ۱۳۸۴ به ۶۱ درصد در سال ۹۱ کاهش یافته است. آمارهای سال ۹۲ نیز حاکی است که این رقم به ۵۶ درصد سقوط کرده است. این در حالی است که، سهم نفت کوره و گازوئیل در سوخت نیروگاهی طی بازه زمانی یاد شده، تقریبا ۲. ۵ برابر شده است.
اهمیت این موضوع در این نکته است که نیروگاه‌ها سهم عظیمی از آلودگی فسیلی در ایران را دارند. علیرضا احمدی یزدی ﻣﺪﯾﺮﮐﻞ ﺩﻓﺘﺮ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺼﺮﻑ شرکت مادرتخصصی مدیریت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران، توانیر، طی اظهاراتی که اول اردیبهشت ماه سال جاری در سایت رسمی این سازمان منتشر شد، اعلام کرد که طی سال گذشته ۵۴۷ میلیون تن آلودگی ناشی از سوختهای فسیلی در کشور ایجاد شده که ۲۲۲ میلیون تن از آن، بخاطر آلودگی مصرف سوخت‌ها در نیروگاههای برق بوده است.
به عبارتی نیروگاههای حرارتی در ایران سهمی ۴۰ درصدی در آلودگی فسیلی هوای کشور داشته‌اند، نیروگاههایی که بنا به گزارش سالانه وزارت نیرو که بهمن ماه ۹۲ منتشر شد، بازدهی آن‌ها تنها ۳۷ درصد است.
