ايران امروز

نشريه خبری سياسی الكترونيك

Iran Emrooz (iranian political online magazine)

iran-emrooz.net | Fri, 09.06.2017, 17:10
تجارت پر سود گرونگاگیری و باج کلان قطر به ایران

اصغر جیلو

وزیر خارجه قطر دیروز اعلام کرد که دولت این کشور سیاست خارجی خود را به خاطر همسایگانش تغییر نخواهد داد. این کشور به تعدادی از گروههای افراطی اسلامی که با غرب و متحدین منطقه‌ای آن در حال جنگ‌اند، مثل طالبان افغانستان و حماس و... کمک می‌کند. اما چنین کمکی محدود به این گروهها نیست، اخوان‌المسلمین در مصر و حداقل دو گروه اسلامی مسلح در سوریه که یکی از آنها النصره سابق که تا همین اخیرا بطور رسمی خود را وابسته به القاعده اعلام می‌کرد همچنان از مساعدت‌های این دولت برخوردار می‌گردند.

اختلافات دولت قطر با عربستان سعودی و متحدین عرب آن در میان بخشی از اپوزیسیون منتقد حکومت ایران با استقبال رو برو شده و متاسفانه کسانی از آنان را به تایید تلویحی یا آشکار سیاست‌های تشنج‌زا و مداخله‌جویانه مراکز اصلی قدرت در ایران در کشورهای منطقه برانگیخته است. گزارش زیر نمونه‌ای از یکی از این نوع مداخلات پر سود برای سپاه قدس و گروه‌های مورد حمایت ایران در منطقه است که در طی آن نقش دولت قطر نیز در تامین برخی نیروهای اسلام‌گرای افراطی در سوریه بر ملا می‌شود. این نیروها در عین حال کم‌وبیش مورد حمایت دولت ترکیه نیز قرار داشته‌اند و حمایت دولت ترکیه از قطر در برابر همسایگان عربش را نباید بی‌ارتباط با چنین سیاست مشترکی باشد.

براساس گزارشی معتبر از گزارشگر فایننشیال تایمز در منطقه خاورمیانه (منبع را در پاورقی ببینید)، امیر قطر برای آزادی تعدادی شاهزاده قطری که توسط حزب الکتائب، از افراطیون شیعی عراقی وابسته به دولت ایران در سال ۲۰۱۵ که در مرز عراق ربوده شده بودند، طی معامله‌ای پیچیده مبلغی بالغ بر یک میلیارد دلار باج به منسوبین القاعده در سوریه و دولت ایران پرداخت کرده است.

این معامله که در ماه آوریل امسال یعنی حدود یک ماه واندی پیش نهایی گردید، به گفته یک ناظر سیاسی در خلیج فراس آخرین قطره‌ای بود که کاسه صبر دولت عربستان و متحدین نزدیک منطقه‌ای آن را لبریز ساخت و به قطع روابط دیپلماتیک آنان با دولت قطر در روز دوشنبه هفته جاری انجامید. آنان دولت قطر را به تقویت افراطی‌گری و تروریسم در منطقه خاورمیانه متهم می‌کنند. سخنگویان دولت قطر البته این اتهامات را رد کرده و اعلام کرده‌اند که فعلا نمی‌توانند به اتهامات مرتبط با پرداخت این باج برای آزادی گروگانهای قطری پاسخ گویند. اما یک منبع نزدیک به دولت قطر این پرداخت را بدون تعیین میزان آن و هویت دریافت کنندگانش تایید کرده است.

قطر، کشوری که میزبان یک پایگاهی نظامی آمریکایی است برای مدتی طولانی خشم همسایگانش را به دلیل تکروی‌های تحریک‌آمیز خویش در منطقه برانگیخته بود. منتقدین قطر آن را به استفاده از ثروت عظیم گاز و نفت خود برای خرید نفوذ در کشورهای غربی، و نیز استفاده از تلویزیون الجزیره برای دخالت بیش از وزن خود در امور منطقه متهم می‌کنند.

دولت قطر با وجود داشتن سابقه روابط با جریانات بحث‌انگیز که از یاغیان دارفور سودان گرفته، تا طالبان در افغانستان و حماس در غزه امتداد دارد، مدعی ایفای نقش میانجیگری برای حل مناقشه‌های منطقه‌ای ست. اما منتقدین قطر و خصوصا عربستان سعودی دولت این کشور را متهم به بازی با طرفین دعوا و تامین مالی تروریست‌های اسلام‌گرا در لیبی و سوریه می‌کنند و معامله با گروگانگیران شاهزاده‌های قطری را نشانه و نمونه دیگری از همین نقش می‌دانند.
یکی از سران گروه‌های مخالف دولت سوریه می‌گوید: اگر می‌خواهید بدانید که چگونه دولت قطر گروه‌های جهادی را تامین مالی می‌کند، لازم نیست به جای دور بروید بلکه به همین معامله آن با ایران و بقیه برای آزادی گروگان‌های قطری نظر بیاندازید. و این برای اولین بار نیست که دولت قطر چنین می‌کند. این تنها یکی از نمونه‌هایی است که از اول جنگ در سوریه تاکنون توسط این دولت انجام شده است.

گزارشگر فاننشیال تایمز با افرادی که در دو طرف این معامله تبادل گروگانها نقش ایفا کرده‌اند، صحبت کرده است، از جمله دو مقام رسمی دولتی در منطقه، سه تن از رهبران شبه‌نظامیان شیعه در عراق و دو نفر از سران اپوزیسیون سوریه. بر طبق اطلاعات این منابع، مبلغی در حدود ۷۰۰ میلیون دلار به مقامات ایرانی و شیعیان عراقی باج پرداخت شده، و از ۳۰۰ میلیون دلار بقیه بیشترین بخش آن نصیب گروه تحریرالشام سوریه مرتبط با القاعده گردیده است.

این منابع مشخص کرده‌اند که چگونه دولت قطر تحت پوشش این پرداخت بابت آزادی گروگان‌های قطری، به تامین مالی جهادی‌ها در سوریه اقدام کرده است. اما برای همسایگان قطر در خلیج فارس، احتمالا بزرگترین مسئله این است که چگونه دوحه به خود اجازه داد به رقیب اصلی آنها یعنی ایران، که متهم به تشدید آتش اختلافات در دنیای عرب است این همه باج پرداخت کند.

نقطه آغاز این ماجرا به زمانی در سال ۲۰۱۵ برمی‌گردد که یک گروه تحت حمایت ایران به نام کتائب حزب‌الله، گروهی از قطری‌ها را در مرز عراق به گروگان گرفت. سه نفر از رهبران ملیشایای شیعه در عراق می‌گویند که این گروگانها در ایران نگهداری می‌شدند. کتائب حزب الله یک گروه عراقی تحت حمایت ایران است که با بزرگترین گروه طرفدار این کشور در منطقه خاورمیانه یعنی حزب‌الله لبنان که به بشار اسد در جنگ ۶ ساله‌اش با مخالفینش کمک کرده است، ارتباط نزدیک دارد.

دو منبع دیپلماتیک در منطقه گفته‌اند که به باور آنها انگیزه این گروگان‌گیری از ابتدا این بوده که اهرمی در خدمت حزب‌الله لبنان و ایران برای مذاکره با تحریرالشام در سوریه و برای آزادی شببه نظامیان شیعی که در دست تحریرالشام اسیر بودند، فراهم کند. تحریرالشام مدعی است که رابطه سابقش را با القاعده قطع کرده، اما جامعه جهانی هنوز آن را وابسته به القاعده می‌داند.

برطبق گفته این دیپلمات‌ها و مخالفین دولت سوریه، مبادله گروگان‌ها همچنین با یک توافق جداگانه برای تسهیل تخلیه چهار شهر در سوریه، دو مورد آنها محاصره شده توسط تحریرالشام، و دو مورد دیگر محاصره شده توسط شبه‌نظامیان شیعه، همراه بوده است.

یک دیپلمات غربی می‌گوید که چنین توافقی یک پوشش برای پنهان کردن پرداخت پول در برابر آزادی گروگانها بود. ایران و قطر مدتها بود که به دنبال تدارک چنین پوششی بودند. طبق گفته دو نفر از سران اپوزیسیون سوری که دارای روابط نزدیک با گروه‌هایی که باج به آنها پرداخت شده بودند، دولت قطر از این فرصت برای تامین مالی تحریرالشام به مبلغ ۱۲۰-۱۴۰ میلیون دلار و احرارالشام به مبلغ ۸۰ میلیون دلار استفاده کرده است.

یک رهبر مخالفین سوری که جزییات این معامله را البته به شرط حفظ هویتش به گزارشگر فایننشیال تایمز فاش کرد گفت؛ قطری‌های به هر کس پرداخت می‌کنند. اما آنها تنها برای ما سوری‌ها ویرانی می‌آوردند.

یک رهبر منطقه‌ای عرب فاش کرد که کل مبلغ پرداخت شده به گروه‌های سوری ۳۰۰ میلیون دلار بوده، و اگر شما آن را به ۷۰۰ میلیونی که به ایران و حامیان آن پرداخت شده، اضافه کنید، معنای‌اش این است که قطر تا یک میلیارد دلار به طور دیوانه‌واری در این معامله خرج کرده است.

رهبران گروه‌های شیعی عراقی که از سوی ایران حمایت می‌شوند فاش کرده‌اند که بر اساس اطلاع آنها ایران در حدود ۴۰۰ میلیون دلار بعد از پرداخت سهم آنها، که رقمش را بروز ندادند و آنها از میزان آنهم رضایت نداشته‌اند به دست آورده است. یکی از رهبران شبه نظامیان شیعی حمایت شده از سوی ایران گفت که ایران سهم شیر را برداشت، و این ما را مستاصل کرد چون توافق ما این نبود.

یکی دیگر از جنبه‌های گیچ‌کننده معامله فوق در این بود که حیدر العبادی نخست وزیر عراق در ماه آوریل گفت که دولت وی صدها میلیون دلار پول نقد را توقیف کرده است. بنا به گفته مسئولین عراقی این پول بطور غیر قانونی توسط یک هواپیمای قطری آورده شده بود. معلوم نیست که آیا این مبلغ توقیف شده بخشی از پولی بوده که در بالا ذکر شد و یا اضافه بر آن بوده است. یک مقام عالی رتبه گفت «آیا می‌توانید تصور کنید که همه این پولها در چمدان آمده بود؟”»

اصغر جیلو
09/06/2017

The $1bn hostage deal that enraged Qatar’s Gulf rivals
https://www.ft.com/content/dd033082-49e9-11e7-a3f4-c742b9791d43
* Additional reporting by Simeon Kerr in Dubai Copyright The Financial Times Limited 2017 *