عربستان سعودی، مصر، بحرین و امارات متحده عربی با وارد کردن این اتهام به قطر که باعث بی‌ثباتی در منطقه می‌شود و از گروه‌های «تروریستی» حمایت می‌کند روابط دیپلماتیک با این کشور را قطع کردند و حریم هوایی، دریایی و زمینی خود را به صورت دو طرفه به روی قطر بستند.
به گزارش ایسنا، سایت شبکه الجزیره گزارش داد، بنا بر اعلام خبرگزاری رسمی عربستان «واس»، حریم هوایی و دریایی و زمینی عربستان به صورت دو طرفه به روی قطر طی ۲۴ ساعت مسدود شده است و ورود و عبور قطری‌ها به عربستان بنا به دلایل امنیتی پیشگیرانه ممنوع شده است.
به موجب گزارش این خبرگزاری سعودی، عربستان شهروندانش را از سفر به قطر و اقامت در این کشور یا رفت‌وآمد از طریق این کشور منع کرده است.
این کشورها قطر را به حمایت از گروه‌های تروریستی از جمله اخوان‌المسلمین متهم کرده‌اند.
عربستان سعودی اعلام کرده است: این حرکت برای حفاظت در برابر «تروریسم و افراط گرایی» لازم است. گفته می‌شود عربستان همه نیروهای قطری را از ائتلاف عربی در جنگ در یمن خارج کرده است.
ریاض همه کشورهای «برادر و دوست خود» را هم دعوت به چنین کاری کرده است.
خبرگزاری بحرین نیز گزارش داد، وزارت خارجه بحرین نیز به افراد هیئت دیپلماتیک قطر ۴۸ ساعت فرصت دادند خاک این کشور را ترک کنند. دولت بحرین هم حریم هوایی خود را به روی هواپیماهای قطری و نیز بنادر و آب‌های منطقه‌ای‌اش را به روی قطر بسته است.
منامه همچنین به افراد مسافر و قطری‌های مقیم بحرین ۱۴ روز مهلت داده تا این کشور را ترک کنند.
این کشور که تابع عربستان است و از آن دستور می‌گیرد بلافاصله همین شیوه عربستان را اجرا کرده و به دلیل عدم اجازه ندادن به شهروندان قطری برای ورود به خاکش یا عبور از این کشور پوزش خواسته است!
بحرین همچنین شهروندانش را از سفر به قطر و اقامت در این کشور بازداشته است.
امارات نیز بیانیه عربستان و بحرین را در زمینه قطر تایید کرده است.
خبرگزاری امارات نیز گزارش داد، دولت امارات به افراد مقیم و مسافران قطری ۱۴ روز فرصت داده خاک این کشور را به بهانه تدابیر پیشگیرانه ترک کنند.
وزارت خارجه مصر نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد، مصر حریم هوایی و بنادر دریایی خود را به روی تمامی هواپیماها و کشتی‌های قطری در راستای حفظ امنیت ملی خود بسته است.
در این بیانیه آمده است، تدابیر لازم را به کشورهای دوست و برادر خود و شرکت‌های عربی و بین‌المللی ابلاغ خواهد کرد تا همین تدابیر را در مورد کشتی‌ها و وسایل نقلیه دریایی خود که رهسپار دوحه هستند، اجرا کنند.
روابط دوحه با همسایگان عربش از ۲۴ مه زمانی که رسانه‌های قطری اظهاراتی منسوب به تمیم بن حمد، امیر قطر را منتشر کردند که دربرگیرنده خطوط کلی سیاست قطر بود و هیچ هماهنگی با دیدگاه شورای همکاری خلیج فارس نداشت منتشر کردند در حالی که قطر عضو آن بوده و باید به سیاست‌های آن پایبند باشد.
امیر قطر در این اظهارات گفته بود، دوحه پایگاه آمریکایی العدید را به علت حمایتش از طمع‌ورزی‌های کشورهای همسایه عربش در خود جای داده و این پایگاه تنها فرصت آمریکا برای داشتن نفوذ نظامی در منطقه است. قطر با اسرائیل در ارتباط است.
امیر قطر ایران را وزنه منطقه‌ای و اسلامی توصیف کرده بود که نمی‌توان آن را نادیده گرفت و کشورش روابط قوی‌اش را با آمریکا و ایران در آن واحد حفظ خواهد کرد. درگیری با ایران به ویژه به این دلیل که ان قدرت بزرگ منطقه است مصلحت نیست.
تمیم بن حمد حزب الله لبنان را هم جنبش مقاومت خوانده بود.
اما قطر با مشاهده جنجالی که به دلیل این اظهارات بلند شد، اعلام کرد که سایت خبرگزاری رسمی این کشور هک شده است و این اظهارات را از سایت برداشته و افزود، این اظهارات به امیر قطر نسبت داده شده است.
بیانیه دولت عربستان درباره قطع روابط با قطر
العربیه: پادشاهی عربی سعودی اعلام کرد روابط دیپلماتیک خود را به طور کامل با قطر قطع کرده، همه گذرگاه‌های زمینی، دریایی و هوایی را با این کشور بسته است.
یک مقام مسئول سعودی اعلام کرد که دولت پادشاهی عربی سعودی در عمل به حق حاکمیت خود که قانون بین‌المللی آن را تضمین می‌کند و به منظور حفظ امنیت ملی در قبال خطرات تروریسم و تندروی، تصمیم گرفت روابط دیپلماتیک و کنسولی خود را با دولت قطر قطع کند، کما اینکه مقرر داشت کلیه گذرگاه‌های زمینی، دریایی و هوایی را بسته، مانع تردد با قطر از راه‌های زمینی، هوایی و آب‌های منطقه‌ای سعودی شود.
در این بیانیه که خبرگزاری رسمی سعودی «واس» آن را منتشر کرده آمده است که پادشاهی سعودی اقدامات قانونی فوری را برای تفاهم با کشورهای برادر و دوست و نیز شرکت‌های بین‌المللی به منظور تطبیق امور لازم الاجرا در اسرع وقت ممکن توسط وسایل نقلیه در حال تردد از قطر و به سوی این کشور به دلایل مرتبط با امنیت ملی سعودی آغاز کرده است.
بخش‌های مهم بیانیه:
«پادشاهی عربی سعودی تصمیم قاطع خود را درپی تخلفات جدی اعمال شده بطور مخفیانه و آشکار طی سالیان گذشته از سوی مقامات دوحه اتخاذ می‌کند، هدف این تخلفات ایجاد شکاف در جبهه داخلی سعودی، تحریک برای خروج علیه دولت، به خطر انداختن حاکمیت و در آغوش گرفتن گروه‌های تروریست و فرقه‌گرای متعدد به منظور ضربه زدن به ثبات در منطقه از جمله جماعت (اخوان المسلمين)، (داعش) و (القاعدة) و همچنین ترویج مستمر ادبيات و طرح‌های این گروه‌ها از طریق رسانه‌ها، حمایت از فعالیت‌های گروه‌های تروریستی مورد پشتیبانی ایران در استان قطیف پادشاهی عربی سعودی و در کشور برادر بحرین و کمک مالی و در دامن گرفتن آنها و پناه دادن به تندروهایی که هدف آنها ضربه زدن به ثبات و وحدت ملی در داخل و خارج می‌باشد، و نیز بکارگیری رسانه‌ها به منظور تحریک فتنه داخلی است، كما اینکه برای پادشاهی عربی سعودی حمایت مقامات دوحه از شبه‌نظامیان کودتاگر حوثی حتی پس از الاعلام موجودیت ائتلاف حمایت از مشروعیت در یمن آشکار است.»
«(سعودی) این تصمیم را همچنین در راستای همبستگی با کشور برادر پادشاهی بحرین اتخاذ می‌کند که در معرض حملات و عملیات گروه‌های تروریستی مورد حمایت دوحه قرار دارد.»
«پادشاهی عربی سعودی و کشورهای برادر از سال ۱۹۹۵ تلاش‌های بی‌وقفه و مجدانه‌ای را بکار بردند تا مقامات دوحه را تشویق به پایبندی به تعهدات و توافقنامه‌ها کند، اما این مقامات بر نقض تعهدات بین‌المللی و زیر پا نهادن توافقنامه‌هایی که زیر چتر کشورهای عربی شورای همکاری خلیج امضا کرده‌اند اصرار دارند، این توافقنامه‌ها ممنوعیت اقدامات کینه‌ورزانه علیه پادشاهی سعودی و رویارویی با گروه‌ها و اعمال تروریستی را شامل می‌شود و آخرین بدعهدی (دوحه) عدم اجرای توافقنامه ریاض است.»
«در اجرای تصمیم قطع روابط دیپلماتیک و کنسولی، شهروندان سعودی از سفر به کشور قطر منع و مجاز به اقامت در این کشور و یا عبور از آن نیستند و شهروندان قطری مقیم و یا مسافر باید در اسرع وقت طی حداکثر 14 روز خاک سعودی را ترک کنند، و با کمال تاسف به دلایل پیشگیرانه امنیتی دخول شهروندان قطری به سعودی و یا عبور از آن ممنوع است، اما تاکید می‌شود که به ایجاد تسهیلات و خدمات برای ادای حج واجب و عمره برای شهروندان قطری پایبند و متعهد است.»
«پادشاهی عربی سعودی علیرغم شانه خالی کردن دوحه از زیر تعهدات و اعمال توطئه‌گری علیه سعودی، اما به احترام ملت قطر که امتداد طبیعی و اصیل برادران خود در سعودی و از تبار آنها است، تاکید می‌کند که تکیه‌گاه ملت برادر قطر و نیز پاسدار امنیت و ثباتش، بدون توجه به اعمال کینه‌توزانه مرتکب شده از سوی مقامات دوحه خواهد ماند.»
***
چرا کار عربستان و قطر به اینجا کشید؟
بی بی سی
این اولین بار نیست که کشورهای عربی خلیج فارس با قطر وارد تنش جدی می‌شوند. اما متوقف کردن پروازها و حتی اخراج شهروندان در کنار قطع روابط دیپلماتیک٬ رویدادی است که باید دلایل محکم و عمیقی پشت آن نهفته باشد.
تنش اخیر از کجا شروع شد؟
آتش وقتی جرقه زد که سخنانی به نقل از امیر قطر در خبرگزاری رسمی این کشور منتشر شد. اظهارات منسوب به شیخ تمیم بن‌حمد آل ثانی که ایران را قدرتی بزرگ و ضامن ثبات در منطقه خوانده و حماس را نماینده فلسطینیان دانسته بود، برای دولت‌های عرب حوزه خلیج فارس مخصوصا عربستان٬ گناهی غیرقابل بخشش بود.
بنابر این اظهارات، امیر قطر نه تنها از ایران حمایت می‌کرد؛ بلکه در مقابل تلاش عربستان و متحدانش برای انزوای ایران می‌ایستاد. این اظهارات در فاصله کوتاهی پس از حضور دونالد ترامپ٬ رئیس جمهور آمریکا در ریاض منتشر شد. او برای شرکت در اجلاس سران دولت‌های مسلمان آمده بود که هدف اصلی آن پیشبرد سیاست انزوای ایران است.
واکنش قطر چه بود؟
وزیر خارجه قطر بلافاصله اظهارات منسوب به شیخ تمیم را را تکذیب کرد و اعلام کرد گروهی “توطئه” کرده بودند که با هک خبرگزاری رسمی قطر و انتشار چنین اظهاراتی٬ روابط با این کشور را تیره کنند. قطر بارها تاکید کرد که شیخ تمیم آل ثانی چنین جملاتی را نگفته و با هکرها برخورد خواهد شد.
آیا امیر قطر واقعا از ایران دفاع کرده بود؟
صحبت‌های نسبت داده شده به امیر قطر از قول او در جشنی نظامی نقل شده بود. در حالی که شیخ تمیم اصلا در این جشن سخنرانی نکرده بود. قطر بارها تکذیب کرد اما تیر از چله کمان رها شده بود. رسانه‌های عربی به شدت “دفاع امیر قطر از ایران” را به تقابل او با سایر کشورهای عرب خلیج فارس تعبیر کردند. تکذیبیه دولت قطر قرار نبود پذیرفته شود.
آیا این اولین بار است؟
اختلاف قطر و عربستان یک شبه پیش نیامده است. سه سال و نیم پیش هم عربستان در صف اول دو کشور امارات متحده عربی و بحرین٬ سفرای خود را از دوحه فراخواند. بیشتر اینجا بخوانید.
سه کشورعربی٬ قطر را به مداخله در امور داخلی خود متهم کردند. قطع روابط مارس ۲۰۱۴ اتفاق افتاد. تازه چند ماه بود که تمیم آل ثانی ۳۳ ساله٬ امیر جوان قطر ناگهان جایگزین پدرش شده بود. گفته می‌شد دلیل تغییر حاکم قطر٬ انتشار نوار صوتی منتسب به وزیر خارجه وقت است که باعث خشم عربستان شده. شایع شده بود برای جلوگیری از تنش٬ آرام و بی‌دردسر قدرت در قطر جا به جا شده است. در آن نوار مکالمه میان وزیر خارجه و معمرقذافی رهبر سابق لیبی٬ از “براندازی نرم” در عربستان سخن گفته می‌شد. ادعایی که به طور مستقل ثابت نشد.
روی کار آمدن شیخ تمیم تنش‌ها را کاهش داد؟
خیر. هم‌زمان با روی کار آمدن تمیم آل ثانی٬ در مصر کودتا شد و بعضی سران اخوان المسلمین به قطر پناه بردند. سال‌ها بود که دوحه از این جنبش اسلامگرا حمایت سیاسی می‌کرد. عربستان با فراخواندن سفرایش تهدید کرد. قطر هم زیر بار نرفت. با میانجی‌گری کویت در نهایت قرار شد سران اخوان المسلمین به جای تحویل داده شدن به مصر٬ به ترکیه بروند. غائله فروکش کرد.
اختلاف قطر و عربستان از زمان شیخ تمیم شروع شد؟
جنگ قدرت بسیار زودتر از شیخ تمیم شروع شده بود. پدر او٬ حمد بن خلیفه آل ثانی در منطقه به قطر قدرتی بخشید که خار چشم رقیبان بود.
شیخ حمد با احیای مخازن گاز پارس جنوبی و تاسیس شبکه تلویزیونی پر نفوذ الجزیره و کمک مالی به دشمنان عربستان به دنبال پایگاهی محکم در خلیج فارس بود. البته افزایش درآمدهای نفتی که پیش از حمد بن خلیفه شروع شده بود٬ عامل اصلی قدرت گرفتن این کشور بود.
قطر که بارها به دلیل وجود پایگاه نظامی آمریکا در عربستان از این کشور انتقاد کرده بود٬ بعد از خروج آمریکایی‌ها از عربستان٬ آنها را به برپایی پایگاه ثابت نظامی در خاک خود دعوت کرد. به این ترتیب حالا دیگر عربستان تنها متحد منطقه‌ای بزرگ‌ترین قدرت جهان نبود. عربستان٬ قطر را رقیبی جدی می‌دید.
حمایت از گروه‌های ‘تروریستی’؟
عربستان و کشورهای عربی دیگر دلیل اصلی قطع رابطه با قطر را حمایت این کشور از گروه‌های به گفته آنها “تروریستی” اعلام کرده‌اند. در چند روز گذشته اندیشکده دفاع از دمکراسی‌ها در آمریکا اسناد زیادی منتشر کرده و مدعی شده که قطر به طور جدی و وسیع از گروه‌های نظامی در منظقه حمایت می‌کند.
جنگ نیابتی عربستان و قطر بر سر حمایت از گروه‌های شورشی در سوریه امروز اتفاق نیفتاده است. عربستان بارها قطر را به حمایت از جبهه نصرت متهم کرده است. حمایت قطر از حماس هم اتفاقی تازه نیست. با وجود همه این اختلاف‌ها عربستان در طول ریاست جمهوری باراک اوباما کج‌دار و مریز با قطر ساخته بود. اما حالا چرا تکذیب اظهارنظری درباره ایران، برخلاف عرف رایج بین‌المللی٬ نتوانست آتش نزاع را خاموش کند؟
چه چیزی تغییر کرده است؟
این بار شاید عربستان دونالد ترامپ را به خود نزدیک‌تر از رییس‌جمهور پیشین آمریکا می‌بیند. عربستان به دنبال احیای نقش کلیدی خود در شورای همکاری خلیج فارس است. قطر هم سال‌هاست سیاست استقلال از عربستان و سایر کشورهای منطقه را دنبال می‌کند و می‌خواهد قدرت منطقه‌ای باشد. برای هر دو کشور٬ کوتاه آمدن کار آسانی نیست.